نگاهی به سنت های رمضانی دارالعباده و دارالعلم ایران

به گزارش خبرگزاری شبستان از یزد، کشور ایران با قدمت بالای خود مملو از گویش ها، فرهنگ ها، آیین ها، آداب و رسوم مختلفی می باشد که پس از گذشت سال ها بسیاری از آنها حفظ شده است.

در این میان بسیاری از این آداب و رسوم مربوط به مناسبت ها و ماه های خاصی از سال می باشد که در بین مردم هر منطقه متفاوت است.

استان یزد به عنوان یکی از قدیمی ترین استان های کشور با مردمانی که قنات، قنوت و قناعت از بارزترین صفات شناخته شده آنهاست، توانسته است در فراز و نشیب های این تاریخ آداب و رسوم بسیاری را از گذشتگان در دل خود حفظ کند.

آداب و رسومی که ریشه در فرهنگ غنی و اصیل مردمی دارد و پس از گذشت سال ها این شهر را در کشور و حتی جهان زبانزد عام و خاص کرده است.

شهری که به پاس ایمان و اعتقاد مردمش به عنوان دارالعباده و به خاطر داشتن مساجد، حسینیه ها، تکایا و شور حسینی مردمش به عنوان حسینیه ایران شناخته می شود.

در این میان آداب و رسوم مراسمات، رفت و آمدها، عزاداری های، جشن ها، ماه های سال و... از مصادیق مختلف فرهنگ عامه مردم این استان است.

اما آنچه که بیش از همه باعث ماندگاری و قوام فرهنگ مردم این دیار شده وجود ریشه های این فرهنگ در مذهب و اعتقادات دینی آنان بوده است.

در این میان ماه مبارک رمضان به عنوان بهترین ماه خداوند و ماه نزول قرآن در بین مردم استان یزد از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد که همین امر سبب به وجود آمدن آداب و رسومی مخصوص این ماه در فرهنگ مردم این دیار شده است.

غباروبی مساجد و اماکن مذهبی

رمضان ماه عبادت و بندگی خالصانه برای خداوند است و بهترین مکان برای انجام این اعمال مساجد است، مردم استان یزد همیشه در آستانه ماه مبارک رمضان با حضور در مساجد اقدام به نظافت و پاکسازی مساجد می کنند، مردمان یزد معتقدند که همان گونه که در این ماه مبارک به تزکیه و پاکسازی روح می پردازیم، باید به نظافت محل عبادت و سکونت خود نیز بپرداریم.

کلوخ اندازون

این مراسم یکی از آداب و رسوم مردم استان است که یزدی ها با اجرای آن به استقبال ماه مبارک رمضان می روند، مراسم کلوخ اندازون معمولا در آخرین روز تعطیل نزدیک به ماه مبارک رمضان برگزار می شود و خانواده ها با جمع شدن دور هم در یکی از مناطق خوش آب و هوای استان این روز را به شادی سپری می کنند و شروع ماه مبارک رمضان را به یکدیگر تبریک می گویند.

شولی پزون

پخت غذاهای محلی از جمله رایج ترین آداب و رسوم مربوط به هر منطقه می باشد، در استان یزد نیز آشی به نام شولی از شهرت فراوانی برخوردار است به طوری که توانسته علاقه مندان زیادی را در تمام کشور به خود جذب کند.

مردم دارالعباده یزد در مراسم کلوخ اندازون با پخت شولی از طعم بسیار دلنشین و دوست داشتنی آن بهره‌مند می‌شوند.

رویت هلال ماه

پایبندی مردم استان یزد به اعتقادات دینی باعث شده که رویت هلال اول ماه برای آنها از اهمیت بالایی برخودار باشد از همین رو مردم برای رویت هلال ماه، غروب روز آخر ماه شعبان بالای مناره های مساجد و پشت بام ها رفته تا در صورت مشاهده ماه، اعمال مخصوص ماه رمضان را به جای آورند.

اگر به علت ابری بودن آسمان، رویت ماه ممکن نبود، افرادی را به آبادی ها و شهرهای نزدیک که افقشان با افق شهر یکی بوده فرستاده که در اصطلاح به این عمل «قاصد در کردن» می گفتند.

از جمله آداب مردم یزد در مورد دیدن ماه نو آن است که به محض رویت ماه چشمان خود را بسته و سعی می کنند بر قرآن، نام خدا، ظرف آب، سبزه یا روی زیبا یا کودک بگشایند و صلوات بفرستند و بر این باورند که در موقع دیدن ماه نو، هر حاجتی از خدا طلب کنند، برآورده خواهد شد.

وقت شناسی

تاکید آموزه های دینی و موقعیت جغرافیایی استان یزد باعث شده است مردم استان یزد مردمانی وقت شناس و فرصت طلب باشند، به خصوص در ماه مبارک رمضان این موضوع جلوه ای خاصی به خود می گیرد.

در قدیم مردم برای تشخیص سحر و بیدارشدن از راه های مختلفی استفاده می کردند، چینش ستارگان، نور چراغ خادمان مساجد، صدای نقاره و... از جمله این راه ها بوده است.

در قدیم برخی از مردم و یا بیشتر خادمان مساجد یکی دو ساعت به سحر مانده، چراغ هایی را روشن و در نقاط مرتفع شهر و گلدسته مساجد می گذاشتند تا سایرین با دیدن نور چراغ به نزدیک شدن سحر پی ببرند و با شروع اذان صبح، آنها را خاموش می کردند. یکی از مشهور ترین چراغ ها، «چراغ ملا کاظم»، خادم مسجد جامع کبیر بود، او هر شب چراغی را روشن و در یکی از گلدسته های مسجد جامع می گذاشت و هنگام اذان صبح آن را خاموش می کرد.

برای تشخیص غروب آفتاب نیز به دیوار کاهگلی نگاه می کردند و عقیده داشتند که هر وقت کاه های داخل کاهگل دیوار دیده نشد، موقع اذان مغرب شده است.

جلسات سنتی ختم قرآن کریم

با شروع ماه مبارک رمضان جلسات سنتی ختم قرآن کریم در استان یزد در تمام مساجد و محلات بر پا می شود و در این بین جلسات ختم زنانه قرآن از رونق بیشتری برخوردار است. از روز اول ماه رمضان، اکثر بانوان در منزل یکی از داوطلبان و یا گردهم جمع شده و هر فردی جای خود را مشخص می کند، ملا جلسه یا همان مربی هر روز یک جزء از قرآن را تلاوت می کند.

بانوان مؤمن یزدی اعتقاد دارند که در جلسات ختم قرآن مجید در طول ماه مبارک رمضان در پایان، سوره توحید به هر کسی برسد در کارش گشایش و زندگی اش توأم با خیر و برکت در طول سال خواهد بود. قرائت این سوره نصیب هر کس شد، سه مرتبه آن را تلاوت می کند. این فرد که قرعه به نام او افتاده، بعد از پایان ماه رمضان تمامی افراد شرکت کننده در جلسات قرآن را دعوت و با توجه به توانایی خود از آنها پذیرایی می کند که بیشتر، این ضیافت در روز عید فطر صورت می گیرد و شخص مورد نظر پارچه ای به عنوان خلعت به ملا هدیه می دهد و بقیه حاضرین را با شیرینی و پختن شولی پذیرایی می کند.

روضه قنبر

این روضه بیشتر مخصوص زنان است و از روز نوزدهم تا شب بیست و هفتم در منزل هریک از اهالی محل که دارای حاجت و یا نذری است برگزار می شود.

چند تن از روضه خوانان در نقش حضرت زینب، نعمان بن جراح و قنبر درآمده و به مرثیه خوانی و مصیبت می پردازند و با خواندن اشعاری در خصوص ضربت خوردن مولایشان و وفاداری غلامش، به سوگ می نشینند.

دوست دوست

دوست دوست عنوان مراسمی است که در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان و مصادف با کشته شدن ابن ملجم در استان یزد اجرا می شود.

در این مراسم عده زیادی از پسربچه‌ها پس از اذان مغرب و عشا، با مراجعه به منازل محل خود اشعاری را در مدح حضرت علی(ع) با شعار «دوست‌دوست علی دوست» می‌خوانند و تقاضای هدیه می‌کنند.

هر پسر بچه ای که چیزی می گرفت، آنها را مصرف نمی کرد و به عنوان خیر و برکت با آنچه که از همان جنس در خانه داشت، مخلوط می کرد و یا جهت شفا به بیماران می دادند.

کیسه دوزی و پیراهن مراد

یکی دیگر از مراسمات مرتبط با بیست هفتم ماه مبارک رمضان در استان یزد کیسه دوزی و پیراهن مراد نام دارد.

در این رسم دیرینه زنانی که مریض هستند و یا بچه دار نمی شوند از چند روز مانده به شب بیست و هفتم به فکر دوختن پیراهن مراد می افتند، برای تهیه پارچه آن، زنی که نذر دارد، به هفت خانه رو به قبله که از سادات است مراجعه کرده و کمک می طلبد، صاحبخانه هم با روی گشاده، مقداری پول به آن زن داده و جهت برآوردن حاجتش دعا می کند. بعد از خرید پارچه، در مسجد جمع شده و به دوختن آن مشغول می شوند و تا زمانی که حاجتشان برآورده نشده آن را بر تن می کنند.

در قدیم بیشتر زنان یزدی برای دوخت این پیراهن در مسجد امیر چقماق و در کنار سنگی که به سنگ مراد شهرت یافته است جمع می شدند و اعتقاد داشتند که دوختن پیراهن مراد در مقابل این سنگ، باعث می شود که حاجت، زودتر برآورده شود.

حلقه مراد

علاوه بر پیراهن مراد، والدینی که فرزندشان به سن بلوغ نمی رسند، برای آنها حلقه مراد سفارش می دهند تا از مرگ او جلوگیری کند و او را به نوعی غلام و کنیز حضرت علی و فاطمه می کنند. برای تهیه آن از هفت نفر که اسمشان محمد، علی و فاطمه است پول می گیرند و حلقه ای نقره سفارش می دهند و تا قبل از ظهر روز بیست و هفتم، آن حلقه را به گوش فرزندشان می اندازند. اگر کودک دختر بود در هر دو گوشش و اگر پسر بود فقط در گوش راستش حلقه انداخته می شود.

پخت نان بیست و هفتمی، مراسم الاغ ابن ملجم و هدیه بیست و هفتمی از دیگر رسومات مردم استان یزد در 27 روز از ماه مبارک رمضان بوده است.

شب های احیا

در آیین اسلام از شب قدر به عنوان شب مشخص شدن مقدرات سال انسان یاد شده است، مردم استان یزد نیز با توجه به اهمیت این شب ها به دنبال بهره گیری از فیوضات حداکثری آن هستند از این رو مردم شب های قدر را در مساجد به عبادت و راز و نیاز می پردازند.

مردم یزد معتقدند در شب های قدر، ساعت به دنیا آمدن هر نوزاد و از دنیا رفتن هر شخص، از طرف ملک مقرب خداوند، معین می شود. از این جهت در این شب ها از خداوند طلب طول عمر و داشتن فرزند می کنند.

مردم بخش خرانق از توابع شهرستان اردکان عقیده دارند که موقع خواندن دعا و قرآن، اگر قرآن از سر کسی بیافتد، در آن سال می میرد؛ یا کسانی که نماز صد رکعتی می خوانند، اگر در وسط نماز چرتشان بگیرد، آن سال، سال آخر عمرشان خواهد بود. همچنین معتقدند کسی که بعد از ماه رمضان بمیرد آمرزیده و عبادتش به درگاه خداوند مقبول شده است.

مردم در شب های احیا هنگام قرائت دعای جوشن کبیر زمانی که به جمله "الغوث، الغوث، خلصنا من النار یا رب" می رسند، بر ریسمانی که قبلاً آماده شده، می دمند و آن را گره می زنند و بدین ترتیب صد گره به ریسمان زده می شود و اعتقاد دارند که هرگاه در زمان مرگ این ریسمان را بر گردن اندازند یا دور کفن خود ببندند از آتش جهنم در امان خواهند بود. همچنین برای شفای بیماران، با خواندن همان جمله و دمیدن آن به شیرینی و خوراندن آن به بیمار، طلب بهبودی و شفای مریض را مسألت می کنند.

نخل برداری

نخل برداری یکی از رسوم دیرینه مردم استان یزد در عزاداری ها می باشد، نخل در فرهنگ مردم یزد نماد پیکر ائمه اطهار(ع) است که در روز شهادت آن بزرگواران در تکایا و حسینیه بر دوش مردم حمل می شود.

روز بیست و یکم ماه رمضان یکی از روزهایی است که مردم استان یزد در نقاط مختلف ضمن برپایی مجالس عزاداری با نخل برداری در سوگ حضرت علی(ع) به سوگ می نشینند.

عید فطر

در روز عید فطر، مردم بعد از خواندن نماز صبح به مساجد رفته و بعد از پذیرایی، نماز عید فطر را به جا می آورند. صندوق هایی نیز جهت تحویل گرفتن فطریه در محل وجود دارد. پس از خواندن دعا به نمازگزاران صبحانه داده می شود و در اکثر نقاط یزد هم بعد ازخواندن نماز صبح، مردم به قبرستان رفته و نماز عید فطر را در آنجا برگزار می کنند. بعد از نماز عید فطر به دید و بازدید بزرگتر ها رفته و به شکرانه یک ماه عبادت و قبولی طاعات، آن روز را به جشن و شادی می گذرانند.

پایان پیام/