دیدگاه فقها درباره روزه سالمندان چیست؟

خبرگزاری شبستان: این سوال در پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مکارم شیرازی از ایشان پرسیده شده که "مرد و زن پیر که روزه گرفتن برای آن ها مشکل است می توانند روزه را ترک کنند؟ لطفا معیار و میزان پیری را معین فرمایید" آیت الله نیز در پاسخ فرموده اند:"بله، میزان پیری موکول به عرف است؛ یعنی توده مردم به چنین کسی پیرمرد یا پیرزن اطلاق کنند."
اجازه فقها به روزه نگرفتن برای افراد مسن و سالمند متأثر از آیه 184 طوره بقره است. آنجا که قرآن درباره گروهی که تکلیف روزه داری از آن ها ساقط شده است می فرماید: «فمن کان منکم مریضا او علی سفر فعدة من ایام اخر و علی الذین یطیقونه فدیة طعام مسکین / پس هر کس از شما بیمار یا در سفر باشد، شماری از روزهای دیگر (روزه بگیرد) و بر کسانی که روزه برای آنان طاقت فرساست، فدیه ای واجب است که (آن) غذای یک بینواست."
البته قاعده ای هم وجود دارد که بسیاری از فقها بر آن تکیه و تأکید کرده اند و آن این که روزه داری نباید افراد را در حرج قرار دهد که طبیعتا پیری و سالمندی و ضعف و بیماری این ایام می تواند مصداقی از این حرج باشد.
اما امام خمینی (ره) از جمله فقهایی است که حرجی بودن را مجوز افطار و شکستن روزه دانسته اند. امام در پاسخ به این استفتاء که «دربعضی از روزهای گرم ماه مبارک رمضان، یک کشاورز نوبت آبیاری دارد درهوای گرم تابستان،آبیاری باحالت روزه تقریبا غیرممکن است یعنی طوری است که اگرشخص روزه باشد لطمه به زراعت ویا لطمه به سلامتی می زند آیا این شخص می تواند روزه آن روز راافطارکند وقضای آن را بعدابگیرد؟» فتوا داده اند:«اگرمی تواند کارراترک کند باید روزه بگیرد واگرنمی تواند هروقت به حرج افتاد می تواند افطارکند ولی تا درحرج واقع نشده نباید روزه راباطل کند.»
در واقع اینجا ملاحظه می شود که در حرج قرار گرفتن تکلیف روزه داری را از گردن افراد ساقط می کند.مقام معظم رهبری نیز از جمله فقهایی هستند که در شرایط حرج قرار گرفتن را مجوزی برای ساقط شدن تکلیف روزه داری از گردن فرد دانسته اند.
به گفته یک پژوهشگر دینی، عمده کسانی که روزه رمضان بر آن ها واجب نیست به 4 گروه تقسیم می شوند، که عبارت است از: پیران، بیماران، زنان حامله و مادران شیرده.البته این ها احکام یکسانی ندارند و برخی از آنان مانند زنان حامله ویا مادران شیرده و برخی از بیماران باید پس از رمضان و در زمان مناسب قضای روزه را به جا آورند و برخی دیگر که به طور کلی توانایی روزه گرفتن ندارند، قضای روزه هم بر آنانان واجب نیست.وجه مشترک کسانی که روزه رمضان بر آن ها واجب نیست، مشقت و یا ضرر داشتن روزه برای آن هاست، البته به جز مسافر که بنا به نص قرآن کریم، روزه بر مسافر واجب نیست و باید قضای آن را پس از رمضان به جا آورد. به همین خاطر مراجع تقلید، مسافر را جزو آن دسته از کسانی که روزه بر آنان واجب نیست قرار نداده و به طور مستقل احکام آن را یادآور شده اند.
روزه گرفتن افراد مسن اعم از زن و مرد، دو گونه است. یا به صورتی است که به خاطر ضعف و کهولت، امکان روزه گرفتن ندارد و یا آن چنان پا به سن گذاشته نیست که اصلا نتواند روزه بگیرد، بلکه روزه گرفتن برایش مشقت دارد. امام خمینی(ره) ، آیت ا... صافی گلپایگانی و آیت ا... نوری همدانی فرموده اند: در هر دو صورت روزه بر آن ها واجب نیست. با این تفاوت که در صورت دوم یعنی صورتی که روزه گرفتن مشقت دارد، باید برای هر روز یک مد که تقریبا 10 سیر یا 750 گرم است، گندم یا جو یا مانند آن ها به فقیر بدهد. اما آیت ا... مکارم تفاوتی بین این دو دسته نگذاشته و چنین فتوا داده است:«مرد و زن پیر که روزه گرفتن برای آن ها مشکل است می توانند روزه را ترک کنند، ولی باید برای هر روز یک مد (تقریبا 750 گرم) گندم یا جو و مانند این ها به فقیر بدهند و بهتر آن است به جای گندم و جو نان را انتخاب کنند و در این صورت احتیاط واجب این است به اندازه ای باشد که گندم خالص آن مقدار یک مد شود.»نکته دیگری که در فتاوا مطرح شده آن است که اگر فرد مسنی پس از رمضان توانایی روزه داری پیدا کرد و دیگر روزه گرفتن برای او مشقت نداشت، آیا قضای روزه رمضان بر او واجب است یا نه؟ امام خمینی (ره) می فرمایند: «بنا براحتیاط واجب باید قضای روزه هایی را که نگرفته به جا آورد.»ولی آیت ا... نوری همدانی و صافی گلپایگانی، قضا را واجب ندانسته و گفته اند: «بنا براحتیاط مستحب باید قضای روزه هایی را که نگرفته به جا آورد.» آیت ا... مکارم شیرازی هم در رساله آورده است: «کسانی که به خاطر پیری روزه نگرفته اند اگر در فصل مناسبی که هوا ملایم و روزها کوتاه است، بتوانند قضای آن را به جا آورند، احتیاط آن است آن را قضا کنند.
پایان پیام/