انتظار، روحیه همراه با رفتار جهادی است نه فقط دعا و چشم به راهی!

به گزارش خبرنگار مهدویت خبرگزاری شبستان، کتاب «سبک زندگی منتظرانه» اخیراً به قلم حسن ملّایی از سوی انتشارات مرکز تخصصی مهدویت منتشر شده است و مولفه های این سبک از زندگی که زمینه ساز امر ظهور امام عصر(عج) می شود را بیان می کند؛ انتشار این کتاب و ضرورت بررسی های این سبک از حیات انسانی فرصتی را فراهم آورد تا در سلسله گفت وگوهایی با مؤلف این کتاب به گفت وگو بپردازیم که نخستین شماره از آن را در پی می خوانید:

حسن ملایی، مدیر گروه اخلاق و تربیت مرکز تخصصی مهدویت و  مؤلف کتاب «سبک زندگی منتظرانه» در گفت وگو با خبرنگار مهدویت خبرگزاری شبستان با اشاره به ماهیت و مفهوم این نوع از زندگی اظهار کرد: سبک زندگی مهدوی و منتظرانه ادبیاتی است که در سال های اخیر به دلیل گسترش و فراگیری مباحث مهدویت و همچنین تزریق گفتمان سبک زندگی از سوی مقام معظم رهبری به جامعه، وارد صحنه شده است و الگویی کاربردی از سبک زندگی اسلامی را به ما نشان می دهد.

وی با طرح این سؤال که سبک زندگی منتظرانه دارای چه ماهیتی است و چه نسبتی با سبک زندگی دینی و اسلامی دارد، افزود: ابتدا باید این ماهیت را تعریف کنیم و در مراحل بعدی پیرامون کارکردها و آثار و عوامل این سبک زندگی بحث کنیم.

سبک زندگی مجموعه ای رفتارهای هدفمند است

ملایی با بیان اینکه برای شناخت سبک زندگی منتظرانه باید به سه عنصر «سبک»، «زندگی» و «انتظار» بپردازیم که جمع آنها، این نوع از سبک زندگی را به وجود می آورد، تصریح کرد: پیرامون دو عنصر اول اندیشمندان مختلف صحبت کرده اند که منظور از «سبک» چیست و در آن معنای لغوی محض مدنظر نیست که روش یا متدی باشد بلکه منظور از سبک، همان واژه اصطلاحی برگرفته شده از فرهنگ غرب یعنی «Life Style» است و در تعریف ساده مجموعه رفتارهای نظام مندی است که برپایه عقاید و باورهایی پدید می آید و در حوزه رفتارهای فردی و بویژه اجتماعی، ظهور و بروز دارد.

مدیر گروه اخلاق و تربیت مرکز تخصصی مهدویت ادامه داد: به تعبیر آیت الله مطهری اکثر فلاسفه زندگی را نتوانستند تعریف کنند و زندگی را با همان آثار و علائمی مانند درک، شعور و تحرک تبیین نموده اند که باید در زندگی هدفی باشد که شخص اولاً باید آن را درک کند و بعد به سمت آن حرکت داشته باشد.

انتظارِ تنها چشم به راهی نیست

وی با اشاره به عنصر «انتظار» در سبک زندگی منتظرانه بیان کرد: پیرامون این واژه پرمغز، مقصود اهل بیت(ع) کمتر مدنظر قرار گرفته است و تنها معنای لغوی آن به معنای چشم به راهی مدنظر قرار می گیرد، اما باید بدانیم هر تفسیر و تعریفی که از انتظار داشته باشیم، روی سبک زندگی ما تأثیرگذار است.

کیفیت سبک زندگی منتظرانه وابسته به تعریف انتظار است

ملایی با بیان اینکه اگر انتظار امام زمان(عج) را تنها در دعا برای ایشان بدانیم، رفتار ما به دعای سلامتی و فرج بعد از نماز یا در مراسم ها خلاصه می شود، گفت: سبک زندگی ما بستگی به نوع تلقی ما از انتظار دارد و اگر انتظار را تنها در این بحث ها خلاصه کنیم، بسیاری از روایت های مهدوی قابل تحلیل و تفسیر نیست و معلوم می شود انتظار ما با مقصود اهل بیت(ع) بسیار منافات دارد.

مؤلف «سبک زندگی منتظرانه» اضافه کرد: امام سجاد(ع) در حدیثی می فرمایند: «کسانی که در عصر غیبت، اعتقاد به حضرت مهدی(عج) داشته باشند و منتظر ایشان باشند، برترین انسان های کل تاریخ هستند.» پس با استناد به این حدیث آیا تنها چشم به راه بودن و دعا خواندن، ما را بهترین انسان های کل تاریخ می کند؟! یا در روایت دیگر امام سجاد(ع) می فرمایند: «منتظران حضرت مهدی(عج) ثوابی معادل هزار شهید را دارند» یعنی اگر در یک کفه ترازویی هزار شهید قرار گیرد، منتظر در کف دیگر با آن برابری می کند. معلوم است مراد از انتظار در نزد اهل بیت علیهم السلام معنایی خاص است.

انتظار از جنس رفتار و عمل است

وی با بیان اینکه تصورات غلط ما از انتظار، گاه این چنین نشان می دهد که این روایات خرافات است، تصریح کرد: انتظار را براساس دو روایت نبوی باید تعریف کرد اولاً از رسول اکرم (ص) روایت شده است که؛ «أفضَلُ أعمالِ اُمَّتي إنتظارُ الفَرَجِ؛ بهترین اعمال برای امت من، انتظار فرج است» و این نشان می دهد که انتظار برای ظهور امام زمان(عج)، تنها انفعالات درونی نیست بلکه از جنس عمل و رفتار است و این تعریف و برداشت ما را به سبک زندگی منتظرانه نزدیک می کند.

ملایی ادامه داد: در حدیث دوم، رسول اکرم (ص) همچنین می فرمایند: «اَفْضَلُ جِهاد امتّی اِنْتِظارُ الْفَرَجِ؛ بهترین جهاد برای امت من، انتظار فرج است» و براساس این روایت دوم، انتظار تنها یک عمل نیست بلکه جهاد است و خصوصیات ممتازی دارد که رفتار عمومی آنها را ندارد. به طور مثال اولاً اخلاص از مؤلفه های حتمی جهاد است و ثانیاً تلاش تا نهایت توان از مؤلفه های جهاد است و ثالثاً در مقابل حرکت دشمن است نه اینکه در خلوت خود اقداماتی انجام دهیم.

مدیر گروه اخلاق و تربیت مرکز تخصصی مهدویت در ادامه تاکید کرد: انتظار، روحیه ای همراه با رفتار جهادی است و یک آماده باش برای مبارزه و نبرد همه جانبه در نبرد حق و باطل است، البته باید توجه کرد که جهاد تنها مباحث نظامی گری و مباحث فقهی مرتبط با آن نیست، بلکه جهاد در فرهنگ قرآنی و اهل بیت(ع) شامل همه تلاش های مجدانه در برابر دشمن است و در این فضا می توان از جهاد اکبر یعنی مبارزه با خود و جهاد اصغر یعنی مبارزات فیزیکی و نظامی و جهاد کبیر -به تعبیر مقام معظم رهبری- به معنای جهاد فکری و فرهنگی سخن گفت.

وی اضافه کرد: براساس تعاریف ارائه شده، پیرامون بحث انتظار، می توان سبک زندگی منتظرانه را تعریف کرد، بدین صورت که این سبک عبارت است از التزام به مجموعه رفتارهای جهادی برخاسته از اعتقاد به امام حی (امام زمان(عج)) و انتظار دولت ایشان در عصر غیبت که با هدف زمینه سازی، برای حکومت مهدوی براساس تعالیم اسلام اصیل صورت می گیرد و این ماهیت سبک زندگی منتظرانه است.

ملایی با اشاره به کلیدواژه های این تعریف از سبک زندگی منتظرانه ابراز کرد: «التزام» در این تعریف یعنی فردی که فقط ادعا کند، سبک زندگی منتظرانه را ندارد و «مجموعه رفتار» یعنی مجموعه و همه اعمالش باید مهدوی باشد نه تک تک رفتارهایش، در این تعریف «رفتار جهادی» مطرح شده است یعنی هر رفتاری منتظرانه نیست و باید در میدان مبارزه و جهاد، رفتار منتظرانه داشته باشد. به علاوه این رفتارها هم باید با اعتقاد به «امام حی» باشد یعنی این رفتارها باید برای امام زمان (عج) باشد که با خود چشم به راهی برای حکومت حضرت(عج)، به دنبال دارد. مجموعه این اعتقادات و رفتارها، زمانی که در عصر غیبت حضرت(عج) در نظر گرفته می شود، سبک زندگی منتظرانه نامیده می شود.

مؤلف کتاب «سبک زندگی منتظرانه» با بیان اینکه هدف در این نوع سبک زندگی، زمینه سازی برای حکومت مهدوی در عرصه های مختلف است، افزود: فرآیند این زمینه سازی نیز نباید ذوقی بوده بلکه باید براساس تعالیم اسلام اصیل و شیعی باشد.

تفاوت سبک زندگی مهدوی و منتظرانه

وی با بیان اینکه این رویکردها، تفاوت سبک زندگی مهدوی و منتظرانه را مشخص می کند، افزود: سبک زندگی مهدوی شامل رفتارهای پیش از ظهور امام زمان(عج) و بعد از ظهور حضرت(عج) نیز می شود اما به سبک زندگی مهدوی که در عصر غیبت مطرح است، منتظرانه گفته می شود که بر محور انتظار منجی موعود(عج) است.

تفاوت سبک زندگی اسلامی و منتظرانه

ملایی با اشاره به تفاوت سبک زندگی منتظرانه با سبک زندگی اسلامی، بیان کرد: فرقه های اسلامی در خصوص سبک زندگی اسلامی صحبت می کنند حتی داعش هم معتقد به دارا بودن سبک زندگی اسلامی است اما می خواهیم در سبک زندگی منتظرانه از قرائت اهل بیت (ع) صحبت کنیم که رکن اصلی آن ولایتِ امامت معصوم(ع) است و محوریت این سبک زندگی امام و ولایت معصوم(ع) و انتظار برای حکومت ایشان است.

این کارشناس مهدوی ادامه داد: سبک زندگی اسلامی پشتوانه سبک زندگی منتظرانه است اما قیودی مطرح می شود که آن را نسبت به قرائت های دیگر متمایز می کند و به همین جهت نباید فکر کرد که ما می خواهیم بدعتی قرار دهیم بلکه قرائت دوازده امامی و شیعی از سبک زندگی اسلامی بر محور انتظار ظهور را بیان می کنیم.

وی با بیان اینکه سبک زندگی منتظرانه همان سبک زندگی اسلامی اصیل و به روز شده برای عصر غیبت است، تصریح کرد: در سبک زندگی اسلامی جاری در میان ما ممکن است، دچار روزمرگی شویم و به ارکان دینی عملاً پایبند نباشیم همانگونه که به این مضمون در قرآن داریم که شما ایمان ندارید ولی بگویید مسلمانیم، «...وَ لکِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا» اسلام ظاهری دارید. در سبک زندگی منتظرانه، ایمان و باور پررنگ می شود و حتی در این سبک، ایمان صرف هم نیست زیرا در قرآن داریم، برخی از مؤمنان وارد جهاد نمی شوند اما در این سبک، شخص وارد جهاد  می شود و براساس آیات قرآن «فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ» که در قبل این آیه هم داریم که آیا مؤمنانی که قاعدند و می نشینند با مؤمنان مجاهد برابرند؟

ملایی در پایان خاطرنشان کرد: سبک زندگی منتظرانه سبکی است که فرد با آن اهل قیام و مبارزه در تمام عرصه های جهاد است. در یک کلام الگوی آرمانی سبک زندگی اسلامی در عصر غیبت امام زمان(عج) که براساس اعتقادات شیعه بنا گذاشته شده، سبک زندگی منتظرانه است که کارکردهای متفاوتی دارد و در گفت وگوهای بعدی به آن می پردازیم.

گفتنی است، در دومین شماره از این سلسله گفت وگوها پیرامون مبحث فضیلت، اهمیت و ضرورت سبک زندگی منتظرانه بحث می شود.