به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از سمنان؛استان سمنان شخصیت‌ها و مفاخر بزرگ فرهنگی، دینی و عرفانی برجسته‌ای به دنیا آمده و پرورش یافته‌اند.بسیاری از شعرا و بزرگان علم و ادب که در ایران از شهرت خاصی برخوردارند همه از این دیار برخاسته و در این سامان زیسته اند و در عالم عرفان و علم وادب می درخشند.
شیخ ابوالحسن خرقانی عارف قرن چهارم هجری
شیخ ابوالحسن علی بن جعفر بن سلمان خرقانی «یا علی بن احمد» عارف بزرگ قرن چهارم و پنجم هجری از چهره های بسیار درخشان عرفان ایرانی است که در آزاد اندیشی و مردم‌گرایی جهانی و وسعت نظر انسانی و تفکر والای عرفانی ممتاز و کم نظیر است.
گفتار و کردار این عارف کیهان‌گرای ایرانی که در نیمۀ دوم قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری در خرقان شاهرود می زیسته، در طی گذشت نزدیک به یک هزار سال همواره مورد توجه، مطالعه و سرمشق عارفان، شاعران، متفکران و محققان بوده است.
وی در سال ۳۵۱ یا ۳۵۲ هجری در روستای خرقان شاهرود متولد شده و در روز سه شنبه دهم محرم (عاشورا) سال ۴۲۵ هجری در هفتاد و سه سالگی در همان قصبه خرقان جهان را بدرود گفته است.
مشهور است که علاوه بر هم شهری وی یعنی بایزید بسطامی عارف بزرگوار و عالی مرتبه قرن دوم و سوم هجری که شیخ و مقتدای حال جذبه و تفکر او بوده است، مانند عارف معروف معاصر خود شیخ ابوسعید ابوالخیر خرقه ارشاد و طریقت از شیخ ابوالعباس احمد بن محمد عبدالکریم قصاب آملی داشته است .
شیخ ابوالحسن خرقانی در روستایی به نام قلعه نو خرقان در 24 کیلومتری شمال شاهرود در بخش بسطام آرمیده است.
مجموعۀ آرامگاه با توپوگرافی جالب به صورت باغ ایرانی است و نهر آبی از کنار آن روان است و در کنار آن مکانی برای استراحت گردشگران در نظر گرفته اند.
در وسط مجموعه بنای آرامگاه و مسجدی منسوب به شیخ ابوالحسن واقع است؛ محراب این مسجد که متعلق به دوره ایلخانی است از جمله مهمترین بخش های بنا بوده و تنها محرابی است که رو به مغرب ساخته شده و در آن نوشتار فارسی به کار رفته که بدین مظمون است: "گفت علی شیخ قدس الله رحمه: قبله بر پنج است؛ کعبه، قبله مومنان است. بیت المعمور، قبله فرشتگان است. عرش، قبله دعا گویان است و حق، قبله جوانمردان و دوستان".
گفته می شود شیخ ابوالحسن بر سردر خانقاه خود چنین نوشته بود "هر که در این سرا در آید نانش دهید و از ایمانش مپرسید، چه آنکس که به درگاه باریتعالی به جان ارزد البته بر خوان بوالحسن به نان ارزد" . امروزه این گفتار بشر دوستانه، شعار ملی گردشگری کشورمان است.
وی در سال 351 یا 352 هجری در روستای خرقان متولد و در روز سه شنبه دهم محرم (روز عاشورا) سال 425 هجری در سن هفتاد و سه سالگی در همان روستا جهان را بدرود گفت.
مشهور است که مانند عارف معروف معاصر خود شیخ ابو سعید ابوالخیر، خرقه ارشاد و طریقت از شیخ ابوالعباس احمد بن محمد عبدالکریم قصاب آملی داشته است.
مجموعه تاریخی بایزید بسطامی
در مجموعه تاریخی بایزید بسطامی آثار به جا مانده دوران سلجوقی چشم هر بینده و بازدید کننده را خیره می کند.
مرقد ابویزید طیقور بن عیسی بن آدم بن سروشان بسطامی معروف به بایزید بسطامی ملقب به سلطان العارفین از مشايخ بزرگ صوفيه و بزرگ ترین عارف قرن سوم هجری و از بزرگان اهل تصوف در سال های ۱۶۱ تا ۲۳۴ هجری قمری در شهر بسطام و شمال آرامگاه امامزاده محمد (علیه السلام) بدون هیچگونه تزئنی چشم هر بازدید کننده وتوریست را به خود خیره می کند.
این آرامگاه عارف بزرگ شامل یک مسجد و چند مزار و بنا می باشد که با فاصله اندکی از آن مزاری برجی شکل با گنبد رُک وجود دارد که به امامزاده محمد، فرزند امام جعفر صادق (علیه السلام)، منسوب است و گفته می شود که امام او را برای راهنمایی مردم، همراه بایزید به بسطام فرستاده بود.
مجموعه آرامگاه بایزید بسطامی را می توان جزو آن گروه از مجموعه های آرامگاهی بزرگ با طرح نامنظم دانست که قدیمترین آثار آن به قرن های سوم تا پنجم تعلق دارند، اما بیشترین قسمت های آن در دوره ایلخانیان و پس از آن ساخته شده است.
روى قبر این آرامگاه که داراى يک پنجرهٔ مسقف آهنى است ، يک سنگ مرمر قرار دارد که کلماتى از مناجات مشهور على بن ابى‌اطالب (علیه السلام) بر آن حک شده است و به طورى که از مفاد اين سنگ نوشته برمى‌آيد، اين سنگ متعلق به شخصى به نام قاضى ملک است.
مجموعه با یزید بسطامی شامل خانقاه بایزید، رواق صفوی، منار بسطام، مسجد بایزید بسطام، مسجد بسطام، امامزاده محمد، گنبد غازان خان و ... است.
خانقاه بايزيد که در سمت غربي مرقد واقع شده که شامل سه اتاق كوچك متصل به هم با سقفهاي كوتاه است و مسجد دوره قاجاريه بين بقعه امامزاده محمد و مسجد سلجوقي قرار گرفته که طبق كتيبه موجود در سال 1242 هجری قمری تعميراتي در آن صورت گرفته است ومنار بسطام که در سمت مشرق مسجد بايزيد و متصل به آن قرار گرفته و تاريخ بناي آن سال 514 هجری قمری می باشد چشم بازدید کنندگان را به خود جلب می کند.
مسجد بايزيد بسطامي نیز در كنار امامزاده محمد در مجموعه تاريخي بايزيد بسطامي واقع شده و از دو قسمت متمايز مردانه و زنانه با دو شبستان عمود بر هم تشكيل شده است. بناي قسمت مردانه بر روي آثار مسجدي از دور سلجوقي قرار گرفته است و داراي محراب گچبري نفيس با نقوش هندسي، گياهي، اسليمي و گلهاي چهار پر است. بخش فوقاني محراب با كتيبه هايي به خط ثلث و نستعليق از دوره ايلخاني و قاجاري آراسته شده است وقسمت زنانه به صورت يك سالن طويل و باريك و در سقف آن گچبري هاي زيبايي مشاهده مي‌شود.
مسجد جامع بسطام نیز در ضلع جنوبی مجموعه تاريخي بايزيد بسطامي قرار گرفته و توسط غازان خان در بين سالهاي 700 تا 706 هجری قمری ساخته شده که داري صحن مستطيل شكل روباز داراي سه دهنه بوده كه بوسيله درگاههايي با طاق هاي دالبر تيزه دار به هم مربوط مي‌شوند. بر ايوان مركزي محراب گچبري زيبايي ديده می شود كه داراي كتيبه هاي قرآني است.
امامزاده محمد در ضلع جنوبی صحن مجموعه واقع و مدفن نواده امام صادق(علیه السلام) است، بنای امامزاده شبیه گنبد غازان خان و قینه آن است، بناي اوليه بقعه مربوط به غازان خان(670-703 هجری قمری) و تعمیرات آن مربوط به دوره الجاتيو است.
برج كاشانه نیز در مجموعه آرامگاهي بايزيد بسطامي و در جنوب شرقي مسجد جامع اين شهر واقع شده که بر اساس كتيبه سر در ورودي، تاريخ بناي برج سال 700 هجری قمری است.
مجموعه تاريخي بايزيد بسطامي، در شهر بسطام و در فاصله حدود شش كيلومتري از شاهرود واقع شده است و سالانه پذيراي تعداد زيادي از گردشگران است.
شیخ حسین مزجی
وی از علما و محققان بزرگ بوده است ، تحصیلات خود را در شاهرود آغاز کرد و در مشهد مقدس ادامه داد.
سپس برای تکمیل مراحل علمی به نجف عزیمت کرد ، از محضر استادانی چون میرزای شیرازی و آقا سید حسین اصفهانی بهره برد و به زودی در زمره شاگردان ممتاز آنان قرار گرفت . او پس از تکمیل دروس به زادگاهش مراجعت کرد و مدتی به تدریس و تبلیغ مشغول شد.
آنگاه در سال ۱۳۲۵ ه.ش به تهران رفت و در آنجا به تدریس علوم اسلامی بخصوص فقه و اصول پرداخت . فوت وی در سال ۱۳۴ ه.ش اتفاق افتاده است .
فروغی بسطامی
میرزا عباس ، فرزند آقا موسی بسطامی در سال ۱۱۷۷ – ۱۲۱۳ هجری – در عتبات به دنیا آمد . در شانزده سالگی پدر را از دست داد و با مادر راهی ایران شد و نزد عموی خود دوستعلی خان به مازندران رفت و در ساری اقامت گزید.
میرزا عباس سواد نداشت اما آنچنان رنج برد تا خواندن و نوشتن را آموخت و بیشتر وقتش را صرف مطالعه در دیوان غزلسرایان بزرگ مانند سعدی و حافظ کرد تا آنکه در نتیجه مطالعه و ممارست خود نیز غزلهایی سرود و مسکین تخلص یافت.
دوستعلی خان که خزانه دار شاه بود هنگام مراجعت از مازندران برادرزاده را نیز با خود به تهران آورد و به خدمت فتحعلی شاه معرفی کرد . مسکین ، غزلی را که در مدح شاه ساخته بود به عرض رسانید و پسند افتاد و به فرمان شاه برای خدمت نزد شجاع السلطنه والی خراسان عازم مشهد شد . شجاع السلطنه مقدم او را گرامی داشت و سمت منشی گری به او داد و پس از چندی ، مسکین به نام امیرزاده فروغ الدوله یکی از پسران شجاع السلطنه تخلص خو را به فروغی تبدیل کرد.
همین که قاآنی به خدمت شجاع السلطنه به خراسان درآمد فروغی با او آشنا شد و پس از چند سال اقامت در مشهد هر دو به اتفاق شاهزاده به کرمان رفتند تا اینکه در سال ۱۲۱۲ – ۱۲۴۹ هجری – که شجاع السلطنه به تهران آمد فروغی نیز با او وارد تهران شد.
فروغی تا آخر سلطنت فتحعلی شاه و بعد از چندی در دوره محمد شاه در تهران زیست و چند بار به خدمت محمد شاه رسید و از او نوازش ها دید و پس از مدتی به عتبات رفت.
پس از مراجعت از عراق به واسطه استغراق در احوال و آثار عرفا مانند بایزید بسطامی و منصور حلاج ، تغییر حال داد و از مردم دوری گزید و زندگی را به درویشی و اعتزال گذرانید.
داستان شوریدگی و غزلهای عارفانه فروغی به سمع ناصرالدین شاه رسید ، او را خواست و ملاطفت کرد و چندان شیفته او گشت که هر وقت غزلی می سرود بر وی میخواند و فروغی آن را تکمیل می کرد.
فروغی همچنان با وجد و حال و دور از مردم زندگی میکرد و ماهی یک بار نزد شاه میرفت و غزل های تازه خود را به عرض میرسانید تا آنکه در سال ۱۲۳۶ – ۱۲۷۴ هجری در شسصت و یک سالگی – بعد از یک کسالت شدید در پنجاه ونه سالگی درگذشت .
فروغی یکی از بهترین غزلسرایان قرن سیزدهم است . در غزل از سعدی پیروی میکند . مضامین شعری او همان است که بارها پیش از او و پس از او در غزل فارسی تکرار شده است . اما روانیو شیوه بیان و سوز و گداز عرفانی که در اشعارش هست ، وی را در شاعری مقامی داد و موجب شهرتش گشته است و بعضی از غزل های او با آنکه مضمون نو و مطلب تازه ای ندارد به سبب زیبایی آهنگ و فصاحت بیان رواج و شهرت بسیار یافت.
نظر شما