به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان در تبریز، فرا رسیدن ایام عزاداری و سوگواری سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) فرصتی برای مرور زندگینامه شعرای فعال در حوزه ادبیات رثایی است؛ آنچه در ادامه می خوانید مختصری کوتاه از شرح زندگی .و آثار شعرای اهل بیت در تبریز و آذربایجان است.
- اعظمی: مرحوم بیوک اعظمی از شعرای معاصر مرثیه تبریز است که بعد از سال 1370 وفات یافته است. در میدان شغل شاگردی خشکباری داشت. آدم سلیم‌النفسی بود و بیشتر با حاج بیوک‌آقا آسایش و حاج مقصود پورادی حشر و نشر داشت. آثاری که از مرحوم اعظمی منتشر شده عبارتند از: شکوفههای خونین یا دیوان اعظمی، جلد اول، تهران، 1343 جلد دوم و سوم دیوان وی نیز با عنوان شکوفه¬های خونین و جلد چهارم آن با عنوان «دیوان الحسینیّه».
- انور: حاج قدیر جلیل‌زادگان متخلص «انور» متولد 1310، وفات 1371، از شعرای معاصر و معروف اهل‌بیت(ع) و از شاگردان برجسته تاج‌الشعرا یحیوی اردبیلی. از وی آثار متعددی منتشر شده است.
- بهار: محمود بهار از شعرای خوشبیان مرثیهسرا متوفی به سال 1336در تهران، مشهور به «توپچی» و ملقب به «خادم‌الحسین»، که بهار تخلص میکرد. اشعار باقی مانده وی را مرحوم تائب با عنوان «ابر بهار» گردآوری و در سال 1363 منتشر نموده است.
- پدیده: دکتر محمود پدیده از مرثیه‌سرایان معاصر تبریز که در سال 1379 درگذشته و در مقبرﺓ¬الشعرای تبریز به خاک سپرده شده است. بخش اعظم دیوان اشعارش سرودهای مذهبی و مدایح مراثی اهل‌بیت(ع) است که بعد از درگذشتش منتشر شده است.
- تائب: مرحوم حاج صادق متخلص به تائب،(متولد 1303، وفات 1386) از شعرای معاصر تبریز بود که در قیام 15 خرداد اشعار حماسی سروده است. از وی آثار متعددی انتشار یافته است. وی علاوه بر آثار خود دواوین برخی از شعرای مرثیهسرا را تدوین و منتشر نموده است. از جمله «ابربهار»، «ایدهآل فرقانی»، «حسینیه ذهنی» و مجموعه «ارمغان تائب» که چهار جلد آن را در ایام حیاتش منتشر نموده بود که مابقی مجلداتش بعد از وفاتش منتشر شده است. جلسات هفتگی که در منزل مرحوم تائب تشکیل میشد کانون مهمی برای شعر مرثیه آزی بود که اکنون این مسئولیت با استاد رجایی(مجنون) است
- ثاقب: عیسی ثاقب در بخشایش از توابع شهرستان هریس به دنیا آمده است. از ده سالگی شعر میسراید و تا کنون سه جلد از مجموعه اشعار مرثیه وی منتشر شده است.
- حافظی: مرحوم حافظی از شعرای سلیم‌النفسِ معاصرِ تبریزیِ ساکن تهران بود که در هیئتهای مذهبی آذربایجانی‌ها حضور فعالی داشت. از دوستان نزدیک مرحوم جوانشیر بود که به فاصله کمی از وی در سال 1384 درگذشته است.
- حامز: امیر صمد طوری(طهوری) متخلص به حامز متولد 1322 شمسی در تبریز .کارمند بانک تجارت در تهران بود. در جوانی از دوستان نزدیک استاد عابد بهحساب میآمد و از دراویش ذهبیه بود. به ادبیات عرب تا حدودی مسلط بود. اشعارش را پیچیده ومغلق می¬سرود و در جلسات انجمن تائب حاضر می¬شد. در مسائل اعتقادی عقاید خاص خود را داشت و به حضرت علی(ع) مقام فوق بشری قائل و علاقه فراوانی داشت. دیوان وی به نام «اخگران سوزان» بعد از وفاتش چاپ شده است.
- حزین: حاج حیدر گنجعلی خسروشاهی متخلص به «حزین» از شعرای معاصر مرثیه‌سرای تبریز، در سال 1315شمسی در خسروشهر متولد شد. وی پس از اتمام تحصیلات ابتدایی به تبریز نقل مکان کرده و در حین اشتغال به کار چاپ، تحصیلات متوسطه و ادبیات عرب را در تبریز و قم از اساتید فراگرفته است. مدیریت چاپخانه صفا را برعهده دارد. از وی دیوان «سوگنامه عشق» و «نوای حزین» با مقدمه استاد عابد تبریزی منتشر شده است.
- حسنی: حسین حسنی افشرد، متخلص به حسنی، از اساتید معاصر مرثیه، متولد اسفند سال 1321 در محله سیلاب تبریز است. وی تحصیلات خود را در مدارس تبریز و تحصیلات دینی را از محضر برادرش مرحوم شادروان حاج حسن حسنی افشرد کسب نموده است. از وی دیوان «خزان در بهار» در دو جلد منتشر شده است. وی از جمله شعرای موفقی است که توفیق ترجمه منظوم فارسی و ترکی آذری خطبة غدیر حضرت رسول-اکرم(ص) و خطبه فدکیه حضرت زهرا(س) را یافته¬است.
- حسینی سعدی زمان: سیدرضا حسینی، معروف به سعدی زمان تبریزی (متولد 1289، وفات 1365) از شعرای نامی و معروف اهل‌بیت(ع) آذربایجان است.
- خجسته: سیدآقا بانان خجسته از شعرای معاصر تبریز که بازنشسته آموزش و پرورش و اهل محله سیلاب تبریز است.
- خسروشاهی: احمد خسروشاهی متخلص به خسرو از شعرای معاصر تبریز است. طبع خوبی هم دارد ولی از دیوان اشعار وی هنوز چاپ نشده است.
- خوندل: مرحوم حیدر خوندل از شعرای معاصر مردمدار و مؤدب (متولد 1304 شمسی، وفات 1383) در تبریز بود. در ایام حیاتش با اصرار زیاد دوستان جلد اول دیوانش را در انتشارات منشور تبریز منتشر کرد و بعد از وفاتش فرزندانش جلد دوم دیوانش را چاپ کردند. همچنین فرزندان مرحوم خوندل در نظر دارند اشعار مختص حضرت زهرا(س) را در مجموعه¬ای جداگانه به نام «فاطمیه» منتشر نمایند.
- دستمالچی: خلیل دستمالچی برادر حاج اسماعیل زرین است. از اشعارش را در «منشور عاشورا» منتشر کرده است. وی در استقبال از شعر معروف «حسینه یرلرآغلار» نوحه زیبایی سروده است.
- ذاکر تبریزی: نامش آقا میرزا احمد بغدادچی، تخلصش «ذاکر» و معمم هم بود. قبل از انقلاب در راسته کوچه هئیتی دایر و برگزار میشد به آن هئیت می‌رفت و از مردان نیک بود. منزلش در جنب مسجد ایپگچیلر و از خانودههای مشهوری هستند. دیوان مراثی وی به همت استاد مجتبی زادصادق در دست انتشار است.
- ذهنیزاده: مرحوم عبدالعظیم ذهنیزاده متخلص به «ذهنی» و «ذهنیزاده» و «سائل» فرزند مشهدی اصغر ذهنی تبریزی، مرثیه‌سرای نامی و توانا، (متولد 1274شمسی، وفات 1359 ) در تبریز است. دیوان وی توسط سه ناشر در تبریز منتشر گردیده است. آخرین چاپ آن متعلق به انتشارات منشور است.
- رجایی: مرحوم سیدحسین رجایی نوبری، متخلص به «رجایی»، از شعرای مرثیه‌سرای توانای تبریز بود که با مرحوم سیدحسین کهنمویی دوستی دیرینهای داشت و گاهی هم مردم اشعار این دو را با هم اشتباه می‌گرفتند. با آنکه وی از شعرای بلندمرتبه مرثیه آذربایجان است هنوز دیوان مراثیاش منتشر نشده است. نمونههایی از اشعار وی در «ارمغان تائب» و «منشور عاشورا» و مجموعههای دیگر و این کتاب منتشر شده است که در صورت گردآوری همین آثار منتشر شده در حجم یک دیوان کامل خواهد بود.
- روفهگر تبریزی: مرحوم کربلایی حاج‌آقا متخلص به «روفهگر» ابالزوجه میرزا احمد روفهگر مداح معروف تبریزی است. استاد مجتبی زادصادق دیوان وی را در جلد 17 «گنجینه گذشتگان» منتشر نموده است.
- زایرمحمدی: کربلایی اسد آقا زایرمحمدی (متولد 1250 شمسی، وفات 1337 شمسی) در تبریز. آقای سیدعلی‌اکبر صدرالدینی به نقل از مرحوم حسینی سعدی زمان نقل قول کردند که « مرحوم سعدی زمان بارها به ما گفتند که صافی و زایرعمو استاد من بودهاند.» چهار جلد دیوان مرثیه از وی در حال حیاتش منتشر شده است. اخیراً استاد زادصادق در مجموعه گنجینه گذشتگان یک جلد از مجموعه آثار نوحه زایر را منتشر نموده است. از جلد دوم دیوان وی که به سال 1318 شمسی در تبریز به صورت چاپ سنگی در قطع وزیری منتشر شده نسخهای در کتابخانه نگارنده وجود دارد.
- زرّین: از شعرای معاصر و ساکن تبریز که برادر خلیل دستمالچی برادر حاج اسماعیل زرین است.
- سالک: مهدی سالک از شعرای جوان معاصر و ساکن محله مقصودیه تبریز است. از اشعارش در مجموعه «منشور عاشورا» هم منتشر شده است.
- شبیری: مرحوم سعید شبیری فرزند حجتالاسلام میرزا رضا، از اهالی راسته کوچه بود که در اوایل جوانی صدای خوبی هم داشت و در هئیتهای تبریز قرآن تلاوت می¬کرد. بعد به تهران رفت و در جلسات شعری که در منزل مرحوم تائب تبریزی تشکیل می¬شد شرکت میکرد. گویا مرحوم شبیری کلیه اشعارش را داخل کیفی جمع کرده بود تا به ناشر برای چاپ بسپارد. متأسفانه کیف مذکور پشت دوچرخه بوده که به سرقت می¬رود. وی از دوستان نزدیک مرحوم جوانشیر بود که به فاصله کمی از وی در سال 1384 درگذشته است.
- شعاع: مرحوم غلامعلی شعاع تبریزی از شعرای معاصر تبریز است که شغل بنایی داشته و بنا بر دلایلی مجبور به مهاجرت به تهران می‌شود و در تهران هم گویا درگذشته است. از وی در ایام حیاتش دیوان مرثیه «مشعل فروزان» به سال 1347 شمسی منتشر شده است. از اشعار مرثیه وی علاوه بر نوحه‌خوانان تبریزی، مداحان اردبیلی هم استفاده میکنند.
- شهاب: سید یوسف کوچه باغی، متخلص به ناهید و شهاب، در سالروز وفات حضرت رسول اکرم(ص) در سال 1368 قمری در تبریز درگذشت. وی سمت استادی بر مرحوم مشهدی حسین شأنی و شعرای دیگر داشت و مرحوم شانی و مرحوم عبدالرحیم شباهنگ «هندی» در مرگش مرثیه سروده‌اند. دیوان دوجلدی مدایح ومراثی وی منتشر شده است.
- صحاف تبریزی: مرحوم محمد صحاف جنتی مقام تبریزی،(متولد 1290 شمسی، وفات 1364 شمسی در تبریز)، از وی آثای از جمله «کواکب‌المصائب»، «گلشن شهدا»، «رهروان حقیقت»،«دهة عاشورا» منتشر شده است که بر کتاب اخیر استاد شهریار مقدمه‌ای هم نگاشته است.
- صدری: سیدعلی‌اکبر صدرالدینی متخلص به صدری از شعرا و مادحان کهنسال تبریز، مدیر انتشاراتی «منشور تبریز» هم میباشد که علاوه بر انتشار دیوان¬های شعرای معاصر مرثیه آذربایجان، موفق به انتشار آثار بزرگان مرثیه آذری همانند مرحوم صافی تبریزی، شأنی تبریزی، ذهنیزاده تبریزی، شده است. ایشان علاوه بر مجموعه پنج جلدی «منشور عاشورا» که گزیده اشعار مرثیه شعرای تبریز و شهرستانهای اطراف است و دیوان خود به نام «صدرالاشعار»، مجموعهای هم در مدح مرثیه حضرت زهرا سلام‌الله علیها گردآوری و منتشر نموده‌اند.
- ظهیر: حاج مجید ظهیرنیا، متخلص به ظهیر، داماد مرحوم بیوک آقا کبیر حاج علیپور رفیع که صندوق قرض‌الحسنه امام صادق(ع) دایر کرده بود است، که ساکن تهران است و در مؤسسه خیریهای با آقای خادم‌الحسینی همکاری دارد. دیوانش به نام «گوهر در صدف» توسط انتشارات منشور تبریز چاپ شده است.
- عابد تبریزی: مرحوم استاد محمد عابد تبریزی، فرزند مولا یتیم تبریزی، (متولد 1314 شمسی، وفات 1385 شمسی) از اعاظم شعرای معاصر شعر مرثیه ایران بودند.
- عاصم زنجانی: مرحوم محمد امیدی، متخلص به عاصم، از شعرایِ عالم و بلندمرتبه مرثیه زنجان، متولد 1311 قمری، وفات 1390 قمری/ 1349 شمسی، سه جلد دیوان اشعار مذهبی وی منتشر شده است. وی تاریخ وقایع کربلا را در یکصد و هشتاد بند در قالب ترکیب‌بند به آذری به نظم آورده که مجموعهای فاخر و ارزشمند است. مرحوم وافد زنجانی از شعرای معاصر زنجان هم فرزند وی است.
- غمناک تبریزی: مرحوم حاجی محمد تقی امیرخیزی متخلص به غمناک از شعرای معاصر کریم‌آقا صافی و مشهدی اصغر ذهنی است. از وی «گنجینه مصائب» به شیوه چاپ سنگی در زمان حیاتش منتشر شده است که جناب زادصادق آن را در مجموعه گنجینه گذشتگان تجدید چاپ آن همت نموده و منتشر کرده است.
- فاخر: عباسعلی فاخر از شعرای معاصر مرثیه‌سرای تبریزی ساکن تهران و از دوستان نزدیک مرحوم خادم و استاد سیدمحسن رجایی میباشد. برادر دیگری هم به نام یوسف دارد که وی هم شاعر است که خواهرزادههای حاج حسن ناجیان نوحه‌خوان می¬باشند.
- فغانی: یحیی فغانی که در شعر «فغانی» تخلص میکند وی متولد 1340 در محله خیابان تبریز است. در 9 سالگی پدر از دست داد و بعد از اتمام دبیرستان مجبور به ترک تحصیل شد و به شغل آزاد رو آورد. از مردان نیک و شعرای معاصر تبریز و از شاگردان مرحوم استاد عابد تبریزی است که از اشعارش در مجموعه «منشور عاشورا» منتشر شده است. همچنین به هزینه وی «یادنامه مرحوم ناظم» و «ربابیه» توسط انتشارات منشور، منتشر و در هیئتهای مذهبی تبریز توزیع گردیده¬است.
- کهنمویی: مرحوم سیدحسین کهنمویی، متخلص به «ریاضی و کهنمویی»، از شعرای بلندمرتبه مرثیه، معلم و مفسر قرآن، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه، متولد 1280 شمسی، وفات 1354 در تبریز، از آثار وی «مکتب کربلا»ست که جلد اول آن در ایام حیاتش و جلد دوم با ملحقات و بخشی از آثار منتشر نشده توسط حاج محمدحسن عبدیزدانی منتشر شده است. با این حال به نظر اشعار دیگری از وی هنوز به چاپ نرسیده است. در ضمن وی ترجمه و تفسیر قرآن به انگلیسی را هم آغاز کرده بود که سرنوشت آن معلوم نیست.
- مجنون: استاد سیدمحسن رجایی نوبری، متخلص به «مجنون» فرزند مرحوم سید حسین رجایی شاعر نامی و مرثیه سرای تبریز، در سال 1320 در تبریز متولد شده است. استاد رجایی از دوران پیش از نوجوانی به شعر و خواندن دواوین شعرای بزرگ علاقمند شد وگاهگاهی غزل و اشعار طنز میسرود تا اینکه از سال 1369 به تشویق مرحوم تائب تبریزی به مرثیه سرایی سالار شهیدان روی آورد. ایشان در اغلب محافل ادبی حضور می¬یابد و به عنوان شاعر پیشکسوت شعر مرثیه آذری در تهران به ارشاد وراهنمایی شعرای نو قلم مشغول است. استاد تدوین دیوان اشعار مدایح ومراثی مرحوم سید حسین رجایی پدر ارجمند خود و همچنین دیوان مراثی خود را در دست دارد.
- معتکف: مرحوم حاج علی‌اصغر زاهدی، متخلص به «معتکف» از شعرای مرثیه‌سرای معاصر تبریز که در تهران مرحوم شده است. در ایامی که معتکف بیمار بود آقای صدرالدینی به همراه با مرحوم جوانشیر (خادم) به عیادتش می روند، وی بخشی از اشعارش را تحویل ایشان میدهد که در مجلدات «منشور عاشورا» منتشر شده و حدود دو سال(1392) قبل فوت کرده است. مرحوم معتکف با مولانا یتیم دوست بود و به منزل ایشان رفت و آمد داشت. استاد عابد با آن همه رتبه علمی وی را بارها استاد خطاب کرده بود.
- هادی: مرحوم غلامرضا اسماعیل پوران هادی، متخلص به هادی، مختصری از زندگی وی در همین اثر ذیل زندگینامه مرحوم خادم بحث شده است. (متولد 1325 شمسی، وفات 1358) مرحوم هادی از شعرای نوپرداز و توانای مرثیه تبریز بود.
نظر شما