امام خمینی(ره) ظهور را امری اختیاری و مشروط به خواست و آمادگی مردم می‌دانست/ مقصود امام از تعبیر «انتظار فرج از نیمه خرداد کِشَم»

به گزارش خبرنگار گروه غدیر و مهدویت خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرا رسیدن 14 خرداد، سالروز ارتحال امام خمینی(ره) و به منظور بررسی جایگاه مهدویت در اندیشه معمار کبیر انقلاب با حجت الاسلام «حسین الهی نژاد»، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و مدیر پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی این پژوهشگاه گفتگویی داشته ایم که در ادامه تقدیم حضورتان می شود:

مهدویت در اندیشه و نظرگاه امام خمینی(ره) چه تعریف، جایگاه و کارکردهایی دارد؟

درباره اندیشه مهدویت در نگاه و نگرش حضرت امام باید گفت، این نگاه متعالی، فراگیر و کاربردی است، از منظر ایشان مهدویت هم مشروعیت حرکت ایشان را به همراه داشت و هم مقبولیت آن را تامین کرده است، مهدویت از منظر حضرت امام به منزله یک پارادایم و روح حاکم بر نهضت و انقلاب معمار کبیر انقلاب است.

چگونه مهدویت به انقلاب اسلامی ایران مشروعیت بخشیده است؟

مشروعیت انقلاب بواسطه نظریه ولایت فقیه است که این نظریه توسط امام اجرایی و کاربردی شد و مشروعیت آن بواسطه نیابت و جانشینی فقها از امام زمان(عج) تامین می شود، سلسله وار اگر تبیین کنیم می توان گفت: انقلاب اسلامی مشروعیت خود را از نظریه ولایت فقیه می گیرد و مشروعیت این نظریه به نیابت فقها از امام زمان (عج) و این نظریه نیز برگرفته از اندیشه مهدویت است. از این رو، ولی فقیه در عصر غیبت به عنوان نایب امام مهدی(عج) در جامعه اسلامی شناخته می شود.

در حوزه مقبولیت شخصیت امام راحل و نیز نهضت ایشان برای طیف های مختلف مردم، مهدویت چه گره گشایی ها و تاثیراتی داشته است؟

مقبولیت امام خمینی(ره) و نهضت ایشان هم به مهدویت باز می گردد، نهضتی که امام شروع کردند بواسطه حضور مستمر مردم رشد کرد و به پیروزی رسید، همان مردمی که به شاخصه انتظار مزین و متمایز هستند. لذا اندیشه مهدوی امام بر مولفه های مقبولیت و مشروعیت مترتب می شود، و مهدویت به منزله چتری است که این دو عنصر را تامین می کند و روح حاکم نهضت امام خمینی(ره) است که در قالب انقلاب اسلامی به بار نشست.

به عبارت دیگر، پارادایم مهدویت برای نهضت امام در گام اول و دوم جریان و سریان داشته و عقبه تئوریک این دو گام و نیز گام های بعدی انقلاب است، چراکه اندیشه مهدویت خاستگاه انقلاب را تامین، مقبولیت آن را تضمین، مشروعیت آن را تجهیز و قوانین این نهضت را تدوین و تداوم آن را محقق کرده است، مهدویت غایت نهضت امام راحل است یعنی برای آن هدف نمایی و افق گشایی می کند.

یعنی اگر مهدویت نبود نهضت امام این مسیر و سرانجام را نمی داشت؟

اگر مهدویت نبود مردم امام خمینی(ره) را به عنوان نایب امام عصر(عج) نپذیرفته و ایشان را همراهی نمی کردند همچنین امام قوانین جامعه اسلامی را با نظر به جامعه موعود مهدوی تدوین کردند تا شِمایی از آن دولت کریمه را ترسیم کنند، در واقع قوام و دوام انقلاب به این است که ما منتظر هستیم و سرپرستی ولی فقیه را داریم و باید با مقاومت این نهضت را به نهضت جهانی مصلح موعود(عج) وصل کنیم که این با انتظار محقق می شود.

مشروعیت نظام ولایت فقیه که امام خمینی(ره) آن را کاربردی کردند به چه عواملی باز می گردد؟

به طور کلی در خصوص مشروعیت نظام ولایت فقیه سه نگرش مطرح است: نخست آنکه این مشروعیت برآمده از رای و انتخاب مردم است، دوم برخاسته از دین و شریعت اسلام است و سوم توامان از دین و رای مردم است.

در میان این سه نگرش انتخابی، انتصابی (نگرش امام و رهبری) و تلفیقی انتخاب و انتصاب، امام راحل تاکید دارند: مشروعیت نظام ولایت فقیه انتصابی از دین و شریعت است اما مقبولیت خود را از مردم منتظر می گیرد؛ یعنی تا مردم به صحنه نیایند این شریعت اجرا نمی شود، وقتی مردم به صحنه بیایند مقبولیت نظام هم تامین می شود آنهم مردمی که در عصر غیبت به سر می برند و به وصف انتظار مزین هستند.

از این رو، مهدویت واسط دین اسلام و انقلاب شده و مشروعیت نهضت امام را تامین می کند.

نگرش امام راحل درباره ظهور و زمینه سازی برای آن چه کیفیتی دارد؟

زمینه سازی یعنی بایدها و نبایدهای منتظرانه و راهی که باید طی شود، در این باره سه نگرش وجود دارد: نخست نظریه انفجاری بودن ظهور را مدنظر دارد یعنی همچون طلوع خورشید یک مرتبه ظهور محقق می شود و این نگاه انفجاری قائل به زمینه سازی نیست.

نگرش دوم تکامل تدریجی و رخداد تدریجی ظهور است، یعنی عوامل طبیعی دست به دست هم می دهد و جبر تاریخی سبب تحقق ظهور می شود. این دو نگرش مردم را فاقد نقش و تاثیر در امر ظهور می دانند.

اما نگرش سوم ظهور را اختیاری می داند بدین معنا که اختیار انسان ها در فرج موثر است یعنی اگر ما آماده نباشیم ظهور به تاخیر می افتد چنان که بیش از هزار سال است امام مهدی(عج) در پس پرده غیبت قرار دارند. این آمادگی مردم است که ظهور را نزدیک می کند.

حضرت امام و مقام معظم رهبری طرفدار نظریه اختیاری بودن ظهور هستند چنان که رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب راه و رسم حرکت به سوی ظهور را بیان کردند تا در چله های مختلف به سوی ظهور حرکت کنیم و تحقق هر چله ای با اختیار و خواست و شایستگی مردم رقم می خورد و خدای متعال در مقابل این حرکت و شایستگی، ظهور را به مردم هدیه می دهد. از این رو، انقلاب و حرکت آن در چله های مختلف، در این بستر رقم می خورد.

در نگاه امام و رهبری مردم باید مقدمات ظهور را فراهم کنند و انتظار به معنای در خانه نشستن و اللهم عجل لولیک الفرج گفتن نیست بلکه باید آستین ها را بالا زد چنان که امام راحل خودشان قیام اسلامی را شروع کردند و انقلاب را به پیروزی رساندند و بالاترین تلاش و وجهه همت در زمینه سازی ظهور تشکیل حکومت اسلامی است که هر چه با آن دولت موعود شباهت داشته باشد، حرکت ما به سوی ظهور تسریع می شود.

امام خمینی(ره) درباره 15 خرداد تعبیری دارند و می فرمایند: «انتظار فرج از نیمه خرداد کِشَم»، این تعبیر چه ریشه و افقی دارد؟

نیمه خرداد واقعیتی عظیم را در خود دارد چون قیام تاریخ ساز 15 خرداد در آن رخ داد و بسترسازی کرد برای انقلاب و این انقلاب نماد و نشانگر شمه ای از آن نهضت مهدوی است. برای همین نقطه عزیمت بودن و خاستگاه قرار گرفتن نیمه خرداد در نهضت امام خمینی(ره) و چون نهضت امام راحل بسترساز ظهور امام مهدی(عج) و روی کار آمدن امام موعود(عج) است که چنین تعبیری از سوی امام بیان شده است.