به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد، «ابوالفضل مکرمی فر» امروز(۱۰ تیر) در جمع خبرنگاران گفت: کارخانه قدیمی نخریسی مشهد از جمله میراث صنعتی شهر مشهد و ایران در دوره مدرنیته رضاخانی است که معماری آن نیز برگرفته از شیوه های ساختمانی جنگ جهانی دوم است بنابراین ثبت این کارخانه برای نگهداری فضاهای مربوط به تولید و قسمتی از دستگاه‌ها ضروری است.
مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی افزود:برابر ماده یکی قانون حفظ آثار ملي مصوب ۱۲ آبان ماه ۱۳۰۹ شمسي همه آثار صنعتي و ابنيه و اماكني كه تا پایان دوره سلسله زنديه در مملكت ايران احداث شده اعم از منقول و غيرمنقول با رعايت ماده ۳ اين قانون مي توان جزء آثار ملي ايران محسوب شود و در تحت حفاظت و نظارت دولت است.
وی با اشاره اتفاقات پس از جنگ جهانی ورود روس ها به ایران و مشهد، اظهار کرد: «کارخانه قدیمی نخریسی در استان خراسان رضوی، شهرستان مشهد، بخش مرکزی، شهر مشهد و در دو نبش خیابان هفده شهریور و فدائیان اسلام قرار دارد، کارخانه نبش چهارراه نخریسی قرار گرفته و یک طرف آن بیمارستان امدادی است و یک طرف هم ایستگاه مترو ۱۷شهریور است.
مکرمی فر ادامه داد: کارخانه نخریسی و نساجی خسروی، اولین و بزرگ‌ترین کارخانه در خراسان و شرق کشور بوده که به سبک جدید و دارای ماشین‌آلات مختلف نخریسی و نساجی است. تاسیس این کارخانه در اقتصاد شهر مشهد اثرات مطلوبی گذاشته است، زیرا با جذب حدود هزار نفر کارگر، به‌طور مستقیم سهم عمده‌ای در زمینه اشتغال داشته است.
مدیر کل میراث فرهنگی خراسان رضوی تصریح کرد: در تیر ماه ۱۳۱۰ خورشیدی، نامه‌ای از وزارت دربار به نیابت تولیت محمد ولی خان اسدی بدین مضمون می‌رسد که حسب‌الامر باید کارخانه نخریسی و پارچه‌بافی در مشهد دایر شود و از طرف رضا شاه مبلغ پنجاه هزار تومان از محل حق‌التولیه پرداخت شود و از جانب آستان قدس رضوی پنجاه هزار تومان و بانک ملی و موسسات آلمانی نیز در حدود صدهزار تومان بایستی مشارکت شود بنابراین مبلغ دویست‌هزارتومان سرمایه شرکت نخریسی بود که صد هزارتومان دیگر باید بر آن مبلغ اضافه می شد تا کارخانه را دایر شود و بانک ملی مامور انجام این کار شد.
وی گفت: در سال۱۳۱۳ پس از ورود سلمان خان اسدی مجلسی در منزل آقای محمد ولی خان اسدی نایب التولیه با حضور سلمان خان تشکیل و عده‌ای از تجار مشهد تصمیم می‌گیرند شرکت کارخانه نخریسی را با سرمایه پانصد و پنجاه هزار تومان تاسیس کنند و قرار شده که مبلغ سیصد هزارتومان را تجار محترم مشهد تقبل نمایند و دویست و پنجاه هزار تومان هم تجار زرتشتی مقیم هندوستان بدهند.
مکرمی فر تصریح کرد: هدف از تاسیس شرکت چنین تعریف شده است: «برای کمک به ایجاد توازن در واردات و صادرات مملکتی و توسعه صنایع داخلی ملی روی مواد ذیل شرکتی به نام «شرکت سهامی نخریسی و نساجی خسروی مشهد » تاسیس می‌شود.
مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی درباره صاحبان اولیه این اثر تاریخی اظهار کرد: در سال۱۳۱۱، صاحبان سهام کارخانه نخریسی خراسان ۴۶ نفر که تعدادی از آنها عبارتند از: تیمورتاش، اسدی، وهاب‌زاده، قریشی، کافی، صولت‌السلطنه، باقرزاده، خضرائی، حاجی قائم مقام و هاروطونیان بودند.
وی افزود: شرکت سهامی نخریسی و نساجی خسروی مشهد در تاریخ چهاردهم اسفند ماه ۱۳۱۳ خورشیدی در مشهد تحت شماره ۳۸ و برای مدت ۵۰ سال به ثبت رسید و مراسم گشایش کارخانه نخریسی و نساجی، عصر چهارشنبه یازدهم اسفند ماه ۱۳۱۶انجام شد.
مکرمی فر گفت: در این کارخانه در سال ۱۳۳۶حدود ۷۸۱ نفر کارگر، ۸نفر مهندس و کارشناس ایرانی، یک نفر مهندس خارجی و ۶۴نفر کارمند مشغول انجام وظیفه بوده‌اند همچنین این کارخانه دارای ۱۰۸۶۴ دوک ریسندگی و ۱۵۰ دستگاه بافندگی بوده است، کارخانه نخریسی یکی از بزرگ‌ترین واحدهای صنعتی بوده و از لحاظ نیروی کارگر در سال ۱۳۵۰ حدود۱۱۸۰نفر در کارخانه اشتغال داشته‌اند.
مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی اظهار کرد: مستخدمین خارجی کارخانه نخریسی و نساجی تا سال ۱۳۱۷ سه نفر به اسامی هانس استرسیونگر، تابع کشور سوییس، ویلیام فن فوکس هنگری تبعه مجارستانی و پستونجی می‌ستری تابعیت انگلیس بوده اند البته نصاب دیگ های بخار کارخانه مهندس لئوپولز کورتس بوده است.
وی تصریح کرد: با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی بررسی های جدی نسبت به برنامه ریزی، بازسازی و توسعه کارخانه توسط مدیریت وقت به عمل آمد و طرح هایی جهت اجرا در محل کارخانه مشهد تهیه شد که در اولین اقدام ماشین آلاتی در سال های ۱۳۶۱، ۶۳ و ۶۵ خریداری و آخرین آن ها در سال ۱۳۶۷ در خط تولید و پس ازدو پروژه در رابطه با مدنیزه ماشین آلات ریسندگی کارخانه بوده است.
مکرمی فر افزود: این کارخانه در چهار دوره به کارگرانش زمین‌های 250 و 150مترمربعی واگذار کرده است که عامل پیدایش محله کوی کارگران و شهرک انقلاب شده است، مرحله نخست واگذاری زمین‌ها در دوره مدیریت مهندس کفایی و مرحله دوم در دوره مدیریت مهندس فرخ بوده که قطعات 250متری به کارگران واگذار شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی گفت: کارخانه نخریسی مشهد در تاریخ ۱۵ تیر ۱۳۸۵ به طور رسمی تعطیل و خط تولید آن به کارخانه نیشابور منتقل شد که در شهریور 1383 افتتاح شده بود همچنین در ادامه با رویکرد جدید آستان قدس رضوی در استفاده از موقوفات، ساختمان کارخانه نخریسی به «موزه زنده زیارت» تبدیل شد، موزه‌ای که در آستانه چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی گشایش یافت.
نظر شما