خبرگزاری شبستان- رشت، بیست و یکم اوت هر سال که مصادف با ۳۱ مرداد است، روز جهانی مسجد نامگذاری شده است.در سال ۱۳۴۸در چنین روزی مسجدالاقصی که قبله اول مسلمانان جهان است توسط صهیونیست‌ها به آتش کشیده شد و به پیشنهاد ایران و تصویب سازمان همکاری‌های اسلامی، این روز به نام مسجد مزین شد.
به همین مناسبت در گفت وگو با حجت الاسلام «محمدعلی رضوانی نژاد» مدیر ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد گیلان به بررسی وضعیت مساجد در این استان پرداختیم.
*علت نامگذاری روز جهانی مساجدچیست؟ درمورد مسجدالاقصی توضیح دهید؟
یک جریان مسیحی-صهیونیستی در آمریکا شکل گرفته که اعتقاد دارد ویرانی مسجدالاقصی و ساخت معبد سوم سلیمان شرط ظهور حضرت مسیح (ع) است وگرنه ظهور نمی‌کند. برپایه این اعتقاد مسجدالاقصی توسط اشغالگران صهیونیست به آتش کشیده شد .ساعت هفت صبح پنج‌شنبه مصادف با سی و یکم مرداد سال ۱۳۴۸هجری شمسی، جنایتکاری اسرائیلی به‌نام «دنیس مایکل ولیم روهان»به آستان مسجدالاقصی مسقف تجاوز کرد و آن‌را به آتش کشید.
در این آتش‌سوزی، مساحتی نزدیک به هزار و ۵۰۰ مترمربع از مسجد در آتش سوخت. منبر باستانی که شهید «نورالدین محمود زنگی»دستور ساخت آن‌را برای نصب در مسجدالأقصی داده بود، نیز سوخت. این منبر همان منبری است که سلطان ناصر صلاح‌الدین یوسف بن ایوب پس از اینکه قدس را به‌سال ۵۸۳ هجری از دست صلیبیان آزاد کرد به مسجدالأقصی آورد.
آنچه به عنوان مسجدالأقصی در قرآن یاد شده، تمام مجموعه مسجد الاقصی مسقف، قبة‌الصخرة، قبة السلسلة، مصلای مروانی و قبه‌ها (گنبدها)، محراب‌ها، راه‌ها، چاه‌ها، برکه‌ها، رواق‌ها و پل‌ها را همراه با دیگر بخش‌های باستانی و قدیمی در برمی‌گیرد که بخش مسقف مسجدالأقصی در جنوب این مجموعه واقع شده است. این مسجد توسط داوود نبی پایه گذاری و توسط حضرت سلیمان تکمیل شد.
مسجدالأقصی در اسلام، دومین مسجد به‌شمار می‌آید و از نظر درجه اهمیت، پس از مسجدالحرام و مسجد‌النبی قرار می‌گیرد. از آنجا که مسجدالأقصی قبله اول مسلمانان بوده، نزد آنان از جایگاهی والا برخوردار است. واقعه معراج پیامبر گرامی اسلام(ص) و نماز گزاردن دیگر پیامبران به امامت ایشان در مسجدالأقصی موجب شده تا محبوبیت این مکان مقدس نزد مسلمانان دوچندان شود.
به جهت اهمیت مسجدالاقصی و جایگاه ویژه آن، این روز به‌عنوان روز جهانی مسجد نام گذاری شد.
*مروری بر وضعیت مساجد در ایران داشته باشید؟
طبق آمارهای موجود ۷۲ هزار مسجد در کشور وجود دارد و این به‌معنی سرانه یک مسجد به ازای حدود هر هزار و ۱۰۰ نفر است، آماری که نسبت به بسیاری از کشورهای اسلامی پایین‌تر است.
مساجد کشور در طول۴۰ سالی که از پیروزی انقلاب می‌گذرد حدود ۲.۸ برابر شده است و از ۲۵ هزار مسجد در سال ۱۳۵۷ به ۷۲ هزار مسجد رسیده است ولی این تعداد به اعتقاد کارشناسان با افزایش جمعیت و با توجه به اهداف انقلاب اسلامی چندان متناسب نیست.
*وضعیت استان گیلان در برخورداری از مساجد چگونه است؟
در ۱۶ شهرستان استان حدود ۲ هزار و ۸۰۰ مسجد در سطح شهر روستا وجود دارد که با توجه به جمعیت ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفری استان به ازای هر ۹۱۱ نفر یک مسجد است که مقداری از وضعیت سرانه کشوری بهتر هست. اما با توجه به مهمان پذیر بودن استان که جمعیت استان در برخی تعطیلات به بیش از سه برابر افزایش می یابد، وضعیت سرانه استان تغییر می یابد.
*ازنظر شما افزودن بر کیفیت مساجد مهم است یا افزودن بر کمیت آن؟
کیفی سازی مساجد تابع رفع نقصان کمی آن هست. در محله و منطقه ای که مسجد وجود ندارد چنانچه به کیفیت صد برابری مسجد محله و منطقه مجاور بپردازیم اما آن محله کماکان فاقد مسجد است. البته اگر منظور از کمیت، مسجد کوچک و بزرگ باشد در این صورت کیفیت تاثیرگذار هست.
تمام کاربرد مسجد در نقش کیفی آن است لذا پس از ساخت مسجد در هر محله لازم است اهتمام جدی برای ارتقای کیفیت مساجد داشته باشیم.
*وضعیت مساجد در شهر رشت به نسبت جمعیت و مهاجرپذیر بودن را تشریح کنید؟
در رشت با بیش از ۷۵۰ هزار نفر جمعیت ساکن طبق سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵، حدود ۱۳۷ مسجد وجود دارد که به طور میانگین برای هر پنج هزار و ۴۶۵ نفر یک مسجد وجود دارد که حدود ۲۰ درصد سرانه کشوری و حتی استانی مسجد را داریم و این یعنی فقر شدید مساجد در سطح شهر رشت.
این نسبت در مناطق پنج‌گانه رشت متفاوت است. منطقه۲ رشت که جزو بافت قدیمی شهر است با ۵۱ مسجد دارای بیشترین مساجد در سطح مناطق است و به ازای هزار و ۴۲۴ نفر یک مسجد وجود دارد. این آمار در منطقه سه با ۲۴ مسجد به ازای پنج هزار و ۲۵۸ نفر یک مسجد، منطقه چهار با ۳۰ مسجد به ازای ۶ هزار و ۵۴۰ نفر یک مسجد، منطقه یک با ۲۰ مسجد به ازای هشت هزار و ۲۸۰ نفر یک مسجد و منطقه پنج با بیشترین فقر مسجد نسبت به مناطق با ۱۱ هزار و ۴۲۶ نفر یک مسجد وجود دارد.
این آمار بسیار قابل تامل است و جمعیت ساکن در محلات فاقد مسجد به امان خدا رها شده اند. متاسفانه در سخنان مسئولین، اعضای شوراهای شهر و حتی تبلیغات کاندیداهای مجلس و حتی نمایندگان مجلس نیز هیچ کنش و واکنشی در این خصوص دیده نمی شود.
* به نظر شما این ضعف یا به عبارت دیگر این نقص از کجا پدید آمده و نقش مسئولین کشوری و استانی در این زمینه چیست؟
این وضعیت در طول زمان برای شهرستان پدید آمده و نمی توان آن را منحصر به یک دوره دانست، ضمن اینکه می توان گفت مدیران میانی و استانی بیشترین سهم را در این زمینه دارند. آنچه از اسناد بالادستی بر می آید در تمام برنامه های پنج‌ساله تاکید بر افزایش مساجد صورت گرفته و حتی برنامه پنج‌ساله ششم که در حال اجرا هست نیز تاکید بر جانمایی و ایجاد تمهیدات برای ساخت و تجهیز مساجد را دارد. مطمئنا اگر این اهتمام در سطح مسئولین استانی و شهرستانی وجود داشت نباید امروز شاهد چنین وضعیتی می بودیم.
تجاربی که در برخی از استان ها وجود دارد، افزایش چند صد برابری مساجد در سطح شهر و استان را با اشراف و پیگیری نماینده ولی فقیه شاهد هستیم و این در حالی هست که آن مسئولین نیز از همین بودجه ها و ضوابط حاکم بر کل کشور پیروی کرده اند.
قرآن اولین نشانه مومنان را اهتمام ویژه به اقامه نماز در صورت تصدی مسئولیت می داند و به یقین تبلور اقامه نماز در توسعه مساجد نهفته است و جا دارد مسئولین در حد وسع خود نسبت به رفع این نقیصه در سطح شهر و استان کوشا باشند. شاید اگر از سوی خداوند تبارک و تعالی بابت مسئولیت و حکمی که در نظام مقدس جمهوری اسلامی عهده دار شده ایم، صرفا در همین موضوع مورد سوال واقع شویم پاسخ درخور و شایسته نداشته باشیم.
*با توجه به هزینه سنگین ساخت مساجد و کمبود مساجد در سطح شهر و استان چه راهکاری برای رفع این معضل وجود دارد؟
با توجه به کاستی های موجود نمی توان یک باره برای همه مناطق کاری کرد، به ناچار لازم است برای ساخت مساجد در برخی از مراکز و مناطق که نقش محوری دارند، اقدام کرده و در فازهای بعدی برای محلات کوچک‌تر اقدام شود. به عنوان مثال از فلکه جهاد تا فلکه جانبازان هیچ مسجدی در مسیر بلوار قرار ندارد، مطمئنا با جانمایی مسجد در برخی محورهای اصلی شهر از حجم سرانه کاسته می شود.
در ثانی برای ساخت مساجد در مقطع حاضر با توجه به گرانی زمین در سطح شهر و محلات، صرفا جانمایی مساجد کفایت می کند. به نظر می رسد در صورت برنامه ریزی مسئولین ارشد استانی برای جانمایی در بسیاری از محلات مشکلی وجود نداشته باشد. هم اکنون در خیلی از محلات زمین های خوبی در اختیار مراکز دولتی و نهادهای انقلابی هست که به راحتی می توان مشکل جانمایی را حل کرد.
پس از جانمایی حداقل چندین راهکار برای ساخت مساجد وجود دارد. راهکار اول اینکه با توجه به فقدان مسجد در مناطق برخوردار و غیربرخوردار، چنانچه جانمایی مناسبی صورت بگیرد پیمانکاران مختلف می توانند با درآمد مناطق برخوردار، ساخت مناطق کم برخوردار را نیز عهده دار شوند.
راهکار دیگر اینکه تعداد زیادی از مراکز فرهنگی، دینی و قرآنی در ملک های خصوصی و اجاره ای مستقر هستند و با توجه به توانمندی که این موسسات و مراکز دارند به شایستگی می توانند از عهده ساخت مساجد برآیند.
راهکار دیگر خود اهالی محل هستند. ساخت خیلی از مساجد ابتدا با یک تکیه، حسینیه و داربست شروع شده و هم اکنون به مساجد زیبایی تبدیل شده اند.
تشکیل مجمع خیرین مسجد ساز، پیش بینی در بودجه های سال های آتی و مانند اینها راهکارهایی هستند که می توان برای ساخت مساجد در نظر گرفت.
*وضعیت فعالیت مساجد در جولان کرونا چگونه بود؟
مساجد توانمندی خوبی در بحران کرونا از خود نشان دادند. از مساجدی که شبستان و نمازخانه خود را تبدیل به کارگاه تولید ماسک و اقلام بهداشتی کردند تا مساجدی که متولی تهیه و توزیع اقلام بهداشتی و مواساتی در سطح محلات و خانوارهای مجاور مساجد خود شدند.
از بزرگترین چالش های ما در این دوره عدم رسیدگی به محلاتی بود که فاقد مسجد بودند و دست ما به دلیل نداشتن پایگاه در این محلات و مناطق بسته بود.
شهرستان رشت با داشتن بیشترین تعداد مساجد در گیلان و ۴۶ درصد جمعیت کل استان، اما فقیرترین شهر در برخورداری از مسجد محسوب می‌شود و باید تدابیری اندیشیده شود.
نظر شما