به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان محرم امسال در فضای جدید زندگی ما با همه محرم های سال ها و دهه های قبل متفاوت است. ارادت عاشقان و عزاداران به اباعبدالله و تعهدی که به سوگواری دارند از یک سو و از سوی دیگر محدودیت هایی که منطق و شرع بر مراعات آن ها صحه می گذارد به هم رسیده است. بخش دوم گفتگوی ما با حجت الاسلام محمدتقی مددی، پژوهشگر علوم دینی و دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی به این موضوعات می پردازد.
توجه نکردن به شرایط عزاداری در این برهه از زمان که ما با محدودیت هایی مواجه هستیم آن هم در زمانه ای که هیاهوها و جوسازی های تبلیغاتی هم بلند است چه عواقبی دارد؟
الان شبکه های وهابی و رسانه های معاند به شدت روی این قضیه مانور می دهند به ویژه که آن ها حج را تعطیل کرده اند بنابراین اگر به خاطر مراعات نکردن هیات های مذهبی، آمار کرونا به شدت افزایش یابد سوژه چشمگیری به دست وهابی ها و معاندان خواهد داد که در فضای شیعه هراسی و ایران هراسی و نشان دادن تصویری مشوه و تحریف شده از شیعیان حرکت کنند بنابراین همه حرکت های ما در این زمینه باید با درنظر گرفتن مصالح عمومی به ویژه انعکاس رفتارهای ما در سطح منطقه ای و بین المللی باشد. امروز دیگر با گسترش رسانه ها و شبکه های اجتماعی هیچ رفتاری بدون انعکاس نمی ماند چون همین کلیپ ها و فیلم های تلفن های همراه به سرعت در سطح جهان پخش و منعکس می شود.
گاهی ما در افکار عمومی و فرهنگ عامه موضوع "حفظ جان" را بسیار دست کم می گیریم و شما در افواه و فرهنگ شفاهی مردم می بینید که مثلا وقتی می خواهند بگویند کسی ترسوست او را جان دوست لقب می دهند در صورتی که اساسا جان دوستی یکی از باارزش ترین صفات انسانی است. در این باره چه می توان گفت که به کار امروز ما و تصحیح برخی از این نگرش ها بیاید؟
ببینید تردیدی در این باره وجود ندارد که در دین اسلام و سیره و سبک زندگی پیامبر (ص) و ائمه ما سلامت و امنیت بالاترین نعمت ها برشمرده شده است. شما اگر در سطح فردی، سلامت و در سطح اجتماعی و روابط خود با دیگران امنیت را از دست دهید عملا هیچ کاری نمی توانید انجام دهید. یعنی می خواهید به کسی کمک کنید می خواهید در عزاداری شرکت کنید می خواهید عبادات فردی و اجتماعی خود را به جا بیاورید همه این ها موقوف و مشروط به تامین سلامت و امنیت است همچنان که معصوم می فرماید: الصحه افضل النعم. در روایات ما وارد شده است که سلامتی و صحت بالاترین نعمت هاست، بنابراین خیلی مهم و کلیدی است که ما به این نکات دقت کنیم که در نهایت عزاداری و بزرگداشت و یاد امام حسین (ع) زمانی می تواند صورت گیرد که ما آن سلامت و امنیت اجتماعی را داشته باشیم. این نکته کلیدی است و اگر به آن بی اهمیتی صورت گیرد مثلا فردی با خود تصور کند که این ها مطالب حاشیه ای است هم جان خود و هم جان دیگران را به مخاطره خواهد انداخت و طبیعتا آن دو نعمت یعنی سلامتی و امنیت اجتماعی از دست خواهد رفت.
برخی می گویند حرم ها یا تکیه ها و حسینیه ها دارالشفاست اما از این مقدمه خوب، به نوعی می خواهند نتیجه گیری بد کنند. دیدگاه شما در این باره چیست؟
بله ما هم می گوییم که حرم ها دارالشفاست. تردیدی در این باره وجود ندارد که حرم ها ملجا و پناهگاه شیعیان است. علامه امینی صاحب الغدیر نقل می کنند که روزی در حرم امیرالمومنین (ع) در نجف نشسته بودند که یک فرد دهاتی از اطراف نجف، بچه معلول خود را آورد به حرف امام علی. بچه را گذاشت در حرم و با ایمان و خلوص عجیبی گفت من می روم بیرون یک چای بخوردم امیر المومنین (ع) بچه مرا شفا می دهد. علامه ایمنی می گوید من شاهد بودم که ناگهان فضای حرم انگار عوض شد و نوری اطراف کودک را گرفت و وقتی پدر برگشت دید بچه اش شفا پیدا کرده است. تردیدی در این باره وجود ندارد که حرم های مطهر ائمه اطهار و امام زادگان می توانند ملجا و پناهگاه مردم باشند دردهای جسمانی و روحی آن ها را از بین ببرد اما از آن سو را هم نباید از یاد برد که خداوند به ما قدرت عقل و پیروی از قواعد منطقی را هم داده است و ما باید تابع دلیل و حجت شرعی باشیم. مثل این است که کسی بگوید حرم های مطهر پاک هستند چه دلیل وجود دارد که من کفش هایم را از پا دربیاورم. وقتی یک بیماری مسری و بسیار خطرناک در جامعه ما رخنه کرده وظیفه و مسئولیت ما این است که تابع دلیل و برهان و حجت باشیم.
ضمن این که می توان به بحث حق الناس هم در این جا نگاه کرد. درست است؟
همین طور است. در سخنان بزرگان ما فراوان به حق الناس تاکید شده است. اگر شما بدانید که ممکن است ناقل بیماری باشید اما اهمیت ندهید و دیگری را مبتلا کنید و آن دیگری جان خود را از دست دهد به لحاظ فقهی باید بحث شود که آیا این جا مرتکب قتل عمد شده اید؟ شما نگاه کنید ما که عزاداران و سوگواران حضرت اباعبدالله هستیم از ما پذیرفتنی نیست که از حضرت جلو بزنیم. خلاف ادب و جوانمردی نیست که انسان از امام و مقتدای خود جلو بزند؟ وقت حضرت اباعبدالله به شدت روی حق الناس تاکید می کنند و اجازه نمی دهند کسی که حق الناس بر گردن دارد در کاروان حضرت باشد ما نباید از این همه درس بگیریم؟ در تاریخ داریم که یک فردی بدهکار بود و در کاروان کربلا هم حضور داشت. حضرت در یک منزلی اعلام کردند اگر کسی یا کسانی حق الناس بر عهده دارند برگردند. مردی گفت من پولی به کسی بدهکارم اما همسرم متعهد به پرداخت شده است و از گردن من ساقط است. حضرت به همان شخص فرمودند که نمی تواند با کاروان همراهی کند و اول باید آن حق الناس را ادا کند. می بینید که حضرت اباعبدالله (ع) با موضوع مهم حق الناس مماشات ندارد بنابراین هر عزاداری کوچک ترین ظنی داشته باشد که ناقل بیماری است و با این همه در مراسم شرکت کند در حقیقت به حق الناس بی توجه بوده است.
چه پیشنهادهایی با توجه به فضای پیش آمده دارید؟
عزاداری، تعطیل بردار نیست اما شکل برگزاری مجالس می تواند تغییر کند. مثلا عزاداری ها در فضای باز با رعایت فاصله صورت گیرد یا با یک سوم یا یک چهارم جمعیت سابق برگزار شود. مثلا منبری وقتی از منبر می آید پایین معمولا افراد جلو می روند و دور ایشان حلقه می زنند اما حالا طبیعی است که نباید این کار صورت گیرد. به هر حال مجالس عزا می تواند با مجوز از ستاد کرونا و مراعات پروتکل ها برگزار شود. بله البته که آن شور سابق و حلقه زدن دور مداح ها و ... نخواهد بود اما این به معنی تعطیلی عزا نیست.
نکته دیگری که می خواهم بر روی آن تاکید کنم احیای روضه های خانگی است و می توانیم هر خانه را به یک حسینیه تبدیل کنیم. ما از روضه های خانگی سال های کودکی مان خاطرات خوبی داریم و چقدر این روضه ها جنبه تربیتی قوی داشت بنابراین یکی از کارهای خوب و موثر در دوره فعلی احیای روضه های خانگی است. این که در خانه های ما نام اباعبدالله (ع) بیاید برکت دارد و اصلا همه عزاداران حسینی می دانند که وقتی برای امام حسین علیه السلام اشک می ریزند شادی و نشاطی را در قلب خود حس می کنند و به اصطلاح احساس سبکی، وجد و شوق می کنند.
نظر شما