خبرگزاری شبستان، رشت، مائده اسفندمز: هرچند سهم گیلانی ها در انقلاب مشروطه هیچوقت به طور جدی مطرح نشد و یاد شهیدان گیلانی که در این راه جان و خون خود را برای وطن و آزادی آن از استبداد نثار کردند، گمنام باقی ماند اما نقش مشروطه خواهان گیلانی از تاریخ غیرقابل انکار است. اگرچه کوتاهی دست اندرکاران در استان هم باعث شد که اکثر هموطنان، انقلاب مشروطه را تنها با نام و یاد «ستارخان» و «باقرخان » و مردم تبریز بشناسند اما چند سال تلاش و مطالبه گری فرهیختگان برای بازشناسی سهم گیلانی ها در انقلاب مشروطه باعث شد که تابستان امسال، تابلوی « خانه موزه مشروطه رشت» بر روی دیوار یکی از قدیمی ترین عمارت های این شهر که متعلق به اولین شهردار رشت و از مشروطه خواهان به نام بوده، نصب شود.
عمارت میرزاخلیل رفیع که بیش از یک قرن همچنان استوار باقی مانده تا بتواند میزبان اسناد مشروطه خواهی گیلانی ها و تثبیت نقش ماندگار آن ها در انقلاب مشروطه باشد، قرار است به عنوان خانه موزه مشروطه رشت تعمیر و بازسازی شده و محلی برای پژوهش و نمایش اسناد مربوط به نقش گیلانی ها در انقلاب مشروطه شود.
*عمارتی به وسعت یک قرن
عمارت میرزاخلیل رفیع از قدمتی ۱۱۵ ساله برخوردار است. نقشه معماری آن توسط خود میرزاخلیل از روسیه آورده شد و در فضایی به وسعت بیش از یک هزار و ۳۰۰ مترمربع ساخته شد. عمارت رفیع به صورت متقارن و با دو راه پله در دو طبقه ساخته شده و راهرو‌هایی آجرچین با طاقی‌های زیبا دارد و حیاط آن که با درختان و گونه های کمیاب گل به محوریت یک حوض آب به سبک خانه های قاجاری زیباتر شده، چشم و زبان هر بیننده ای را به تحسین وا می دارد.
میرزاخلیل رفیع یکی از مشروطه خواهان معروف زمان بود که پس از قتل سردار افخم و فتح شهر توسط مشروطه خواهان به عنوان نخستین رییس بلدیه ( شهردار) رشت انتخاب شد. هرچند تقریبا ۱۰ سال پس از ساخت، عمارت توسط خانواده اخوان خریداری و به همین نام هم در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده است.
عمارت در سال ۱۳۸۱ توسط شهرداری رشت با هدایت «رابرت واهانیان» معمار و گیلان پژوه خریداری شد. تا سال ۹۷، عمارت رفیع در اختیار شورای اسلامی شهر رشت بود و جلسات و سایر امور شورا در تالار عمارت و زیر طاق های زیبای بنا برگزار و بررسی می شد، تا اینکه به منظور حفظ بنا و تبدیل آن به خانه موزه مشروطه، شورا به ساختمان دیگری رفت تا در نهایت تابلوی خانه موزه مشروطه رشت در ابتدای تابستان امسال، بر دیوار ورودی عمارت، نصب شد.
در زمان نصب تابلو، بررسی ها نشان داد که عمارت نیازمند رسیدگی و تعمیرات است. به همین منظور اگرچه در زمان تصویب تبدیل عمارت به خانه موزه مشروطه رشت برآوردهای اولیه نشان می داد که کمی بیش از ۲ میلیارد تومان بودجه برای این اقدامات نیاز دارد اما در تابستان امسال، شهردار وقت اعلام کرد که حداقل پنج میلیاردتومان نیاز است که عمارت تعمیر و برای تبدیل به موزه آماده شود. هرچند طی ۹ ماه گذشته، برآوردهای جدید نشان می دهد بیش از ۶ میلیاردتومان برای تعمیر و اماده سازی عمارت میرزاخلیل رفیع نیاز است.
*چشم انتظاری خانه موزه مشروطه رشت به اعتبارات
زمان نصب تابلوی خانه موزه رشت، رییس سازمان برنامه و بودجه استان با حضور در محل به طور ضمنی از اعلام آمادگی این سازمان برای کمک به اجرای این پروژه خبر داد. « کیوان محمدی» در تیر ماه امسال گفت: منابع مالی این طرح به‌طور بالقوه از طریق شهرداری، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان و کمیته برنامه ریزی فرمانداری تعیین و اختصاص داده می شود و چنانچه نیاز باشد سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان نیز مساعدت لازم را انجام خواهد داد.
با برکناری شهردار وقت رشت در شهریور ماه امسال، در همین راستا سرپرست موقت شهرداری در مهرماه اعلام کرد: پروژه تعمیر عمارت میرزاخلیل رفیع یکی از پنج پروژه پیشنهادی شهرداری برای طرح های ملی بازآفرینی است.
« ناصر عطایی»گفت: طرح های پیشنهادی برای دریافت بودجه ملی بازآفرینی مورد تایید فرمانداری و استانداری قرار گرفته است.
تخصیص بودجه های ملی بازآفرینی به هر پروژه منوط به تخصیص بودجه از سوی دستگاه موردنظر است. با توجه به تحقیقاتی که انجام شد، سه میلیاردتومان اعتبار ملی برای بازآفرینی خانه موزه مشروطه رشت در نظر گرفته شده است. بنابراین به غیر از اعتبارات ملی، بیش از سه میلیاردتومان باید در داخل استان از سوی دستگاه های مربوطه به ویژه شهرداری که مالک عمارت است، برای آن اختصاص یابد. اما با این وجود، در بودجه سال ۱۴۰۰ شهرداری، تنها ۵۰۰ میلیون تومان برای عمارت در نظر گرفته شده است!.
رییس کمیسیون توسعه و عمران شورا که زمان ریاست وی بر شورا، تبدیل عمارت به خانه موزه مشروطه تصویب شد، با بیان اینکه بودجه پیشنهادی برای بازسازی عمارت میرزاخلیل کافی نیست اظهار می کند: بودجه ی پیشنهادی شهرداری برای عمارت، تنها ۵۰۰ میلیون تومان است در حالی که تعمیر و تبدیل آن به خانه موزه مشروطه رقم بسیار بیشتری را می طلبد.
« امیرحسین علوی» حتی رقم های پیشنهادی بودجه برای سایر ساختمان های میراثی متعلق به شهرداری را هم ناکافی می داند.
هرچند زمان تصویب طرح تبدیل عمارت به خانه موزه مشروطه رشت هم، اعتبارات ملی برای چنین پروژه ای تعیین نشد اما از سوی شهرداری و شورای رشت نیز پیگیری نشد.
*وعده ای که عملی نمی شود
حال با گذشت ۹ ماه از نصب تابلوی خانه موزه مشروطه رشت، نه تنها سقف آن همچنان چکه می کند بلکه سایر اقدامات تعمیر و آماده سازی آن برای نگهداری و نمایش اسناد و آثار مربوط به نقش گیلانی ها در انقلاب مشروطه انجام نشده است. از سوی دیگر علاوه بر اینکه دو ساختمان دیگر متعلق به شهرداری( ساختمان ساعت و ساختمان فرهنگ و هنر) هم به صورت فوری به تعمیرات و بازسازی نیاز دارند، ضمن اینکه شورای شهر، شهرداری را موظف به خرید عمارت ثبت شده ی دانشسرا هم کرده است.
به نظر می رسد اگرچه مدیریت شهری رشت اعم از شهرداری و شورا تلاش دارند که پاسخگوی مطالبه گری شهروندان برای حفاظت از ساختمان های شاخص میراثی شهر باشند اما توانایی آن را ندارند. شاید اینکه هنوز طی نزدیک به ۲۰ سال گذشته، هیچ عمارت تاریخی دیگری در رشت از سوی مدیریت شهری خریداری نشده تا از تخریب آن جلوگیری شود و به سرمایه گذاران معرفی و هویت این شهر برای نسل آینده حفظ شود و به شاخص های گردشگری شهر رشت بیافزاید هم، نشاندهنده همین ناتوانی باشد.
با اینهمه، کسی نمی داند عمارت میرزاخلیل رفیع تا چه زمانی پابرجا باقی می ماند و معرفی و شناساندن سهم گیلانی ها در انقلاب مشروطه تا چه زمان، همچنان مغفول خواهد ماند!.
نظر شما