خبرگزاری شبستان_ گیلان؛ این خانه ابتدا توسط میرزا خلیل رفیع ساخته و سپس به سه برادر به‌نام «اخوان» فروخته می شود. بعد از مدتی زین العابدین سهم بقیه را خریده و خانه به دخترش عذرا اخوان می رسد. سال ۸۱ وراث اخوان خانه را می فروشند. عمارت در آستانه تخریب بود که در تاريخ ۱۹/۱۰/۱۳۸۱ توسط شهرداری خریداری و اواخر همان سال، بازسازی می شود. با پایان بازسازي، اواخر سال ۱۳۸۲ به عنوان ساختمان اداري شوراي شهر رشت تغییر کاربری می یابد.
ميرزا خليل، پسر حاج ملا رفيع فيلدهي، روحاني معمم و ملقب به شريعتمدار بود. خليل رفيع نيز معمم بود و توسط انجمن شهر از سال ۲۷/۱۱/۱۲۸۶ تا ۱۳۰۰ (۱۵سال غیر متوالی) به عنوان شهردار رشت انتخاب مي شود. خليل رفيع از خانواده معين الطباء همسری اختیار مي كند كه بعدها نام خانوادگي خود را به خاوند تغيير مي دهند. خليل رفيع و بانو فخر جهان خاوند سه فرزند به نام هاي درخشنده، بتول و محمد داشتند که ۲ فرزند در اپيدمي وبا فوت مي كنند و تنها بتول باقي مي ماند كه زوجه حاج آقا كوچ اصفهاني كريم اُف مي شود.
خليل رفيع، پانزدهم فروردين ماه ۱۳۰۳ خورشیدی و همسرش ۱۱/۹/۱۳۴۴ فوت می کنند و در امامزاده هاشم به خاک سپرده می شوند.
به گفته روبرت واهانيان، ناظر بازسازی عمارت، اصل و كپي رنگي سند در زمان خرید توسط معین پورعباس ارایه می شود. سال خريد خانه توسط برادران اخوان به این شکل آمده است: «في شهر شعبان المعظم توشقان ييل سنه ۱۳۳۳، خرداد و تير ۱۲۹۴ ه. ش». فتوكپي رنگي سند به سازمان اسناد ملي گيلان اهدا و اصل سند در آمريكا و نزد خاندان پورعباس باقی می ماند. به گفته واهانیان،« اگر خانه در سال ۱۲۸۵ ساخته و سال ۱۲۹۴ به برادران اخوان فروخته شده باشد، خليل رفيع ۹سال در آن زندگي كرده است. »
چند سال بعد زين العابدين سهم بقیه را می خريد. وی سال ۱۳۱۰ رئيس اتاق تجارت رشت بود. او تنها يک دختر به‌نام عذرا اخوان( متولد ۱۲۸۹ه. ش و وفات ۱۳۶۵ ه. ش) داشت که خانه به او و همسرش، رضا پورعباس -که نمايندگي انحصاري چندين شركت از جمله مرسدس بنز و شركت مريخ را داشت- ارث می رسد. اکنون عكس هر دو مرحوم در مدخل ورودي عمارت در طرفين طاقچه هاي سرسرا موجود است. پشت قاب عكس مرحوم اخوان اين عبارت با جوهر مشكي نوشته شده است:« حاج زين العابدين اخوان تولد:۱۲۵۶ ه. ش فوت:۱۳۴۱ه.ش تاجر و رئيس اتاق تجارت رشت مرحوم اخوان اين بنا را تابستان ۱۲۹۴ ش از شريعتمدار رفيع خريداري نموده است.»
«فاطمه پورعباس» ملقب به ماهرخ (متولد سال ۱۳۱۱ ه. ش) می گوید: «خاندان اخوان و پورعباس نزديك به يك قرن در اين خانه زندگي كردند. پدر و پدربزرگم، فرد متديني بود. روزها در حياط مي نشست و ساعت ها قرآن مي خواند. سيكاس ۹۰ ساله حياط، کاج بلند عمارت و بیشتر گیاهان باغ را پدربزرگم خودش کاشته بود. عذرا اخوان در اين خانه ازدواج کرد. سه پسر داشت و من تنها دختر او بودم. پسر كوچكش به نام اسماعيل در ۱۲ سالگي فوت مي كند. معين پورعباس دكتراي اقتصاد داشت و سالها مدير كل عمران و مسكن و شهرسازي سازمان برنامه و بودجه و معاون وزرات مسکن و شهرسازی بود. بازگشايي خيابان مطهري از كارهاي عمراني زمان او است. من هم در اين خانه ازدواج و صاحب چهار فرزند( دو دختر و دو پسر) شدم. بچه هاي من همگي در اين عمارت بزرگ شدند. اين خانه بسيار بزرگ است و هشت اتاق خواب دارد، جشن عروسي دخترانم و بسياري از اقوام در همين خانه برگزار شد. مادرم هميشه مي گفت؛ وقتي من بمیرم شما اين خانه را مي فروشيد. بعد از فوت مادر و برادرم، نمي توانستم به تنهايي اين خانه را سرپا نگه دارم».
«محمود رضا گيلاني» فرزند ماهرخ می گويد: پدرم «دكتر محمد رضا گيلاني» ریيس انجمن نظار نظام پزشكي گيلان و ریيس ادواري و ریيس بخش طب بيمارستان پورسيناي رشت بود. او در سال ۱۳۵۴ در اثر سكته قلبي و در هنگام رانندگي دچار حادثه شد و به رحمت خدا رفت. حدودا هشت ساله بودم كه از اين خانه نقل مكان كردیم. دايي ام «امين پورعباس» كه اداره نمايندگي هاي مرسدس بنز و شركت خاور را داشت، به امورات خانه رسيدگي مي كرد و اجازه نمي داد خانه فرسوده شود. اما پس از فوت او در يك حادثه، نگهداري اين خانه كه كسي در آن زندگي نمي كرد، بسيار سخت شده بود. به ناچار مادر و دايي معين خانه را می فروشند. خریدار جدید قرار بود خانه را نوسازی کند. و ما پشیمان بودیم که خانه قرار است تخریب شود. آن زمان «مرتضی شگفت» شهردار وقت، بدون آنکه بداند خانه اولین شهردار است، عمارت را خریداری کرد. »
ماهرخ درباره ویژگی های گذشته عمارت می گوید: «حوض حياط اصلي از جنس سنگ و پر از نيلوفرهاي آبي و ماهي هاي قرمز بود. بعدها حوض رنگ فيروزه اي زدند. تالار اصلی نقاشی های موسوم به لندنی دارد. ديوارهای روبه حياط عمارت هم نقاشی های لندنی داشت که پيش از فروش خانه رنگ خورده بود. بالكن سمت راست نيز تا سقف شيشه خور بود و بعدها نرده كشي شد. داخل ۲ اتاق مجاور سالن در طبقه بالا، ۲ بخاري بلند چدني تعبیه شده است که همزمان سالن و اتاق ها را گرم می کرد. زماني كه برق به رشت آمد، پدرم اين عمارت را به سيستم روشنايي جديد مجهز كرد، بسياري از اشيايي كه هنوز در اين عمارت است متعلق به خاندان ماست از جمله لوستر بزرگ ۶۰ شاخه كه در تالار بزرگ عمارت آويزان است و كمد قديمي روسي كه در یکی از اتاق های طبقه بالاست. »
به گفته «واهانیان» مرمتگر عمارت، معماری عمارت از خانه هاي مسكوني سن پطرز بورگ و تفليس و بادكوبه اقتباس شده است و نياز به چوب هاي بلند روسي بود تا دهانه هاي بزرگ را بپوشاند؛ «کل مصالح ساختمان در اصل چوب است كه با كشتي از روسيه وارد شده و در اينجا بوسيله استادكاران و مهندسان روسي مونتاژ شده است.»
این عمارت، دو طبقه، برخلاف بسياري از عمارت هاي قدیمي رشت قرينه نيست. هر طبقه داراي ۴۰۰ متر زيربناست كه با حياط عمارت در مجموع ۱۳۴۷متر زيربنا دارد. طبقه همكف با ديوارهاي آجري و طبقه دوم تماما سازه چوبي است. ستون هاي مدور چوبي به طول ۵/۴ تا ۵ متر در روسيه خراطي شده و از بندر انزلي به رشت مي رسد. درب و پنجره هاي چوبي از جنس نراد و باقي سازه هاي چوبي در روسيه مونتاژ شده و حاج رفيع كه نقشه اصلي را نيز با خود از روسيه آورده بود، در رشت سازه هاي مونتاژ شده را با آجر و ملات ماسه و آهك بنا مي كند.
مرمت این بنا، يك سال و نيم زمان می برد. مرمتگر به اصالت بنا وفادار است. اما چوب هاي برخي قسمت ها فرسوده شده و امكان تهيه چوب هاي روسي نيست و به ناچار چوب هاي پوسيده سرويس هاي بهداشتي، جاي خود را به ملات و آجر مي دهد. سفال سقف نیز تعویض می شود، كف بنا تراشيده و بعد از رطوبت زدایی دوباره پل کوبی می شود.
ولی بعد از استقرار شورای دوم، به دستور ریاست وقت متاسفانه پل کوبی طبقه اول برداشت و کاشی می شود. عمارت سه حیاط دارد. حیاط اصلی باغ مشجر و یک حوض بزرگ دارد و به سبک گذشته، با قلوه سنگ های رودخانه ای سنگفرش شده است. حیاط پشتی کوچکتر و حوض عمیقی داشت که بعدها از عمق آن می کاهند. ناودانی ها سقف به‌قدری بلند است که آب باران مستقیم به حوض ها می رسد. در حیاط کناری ۲ اتاق برای خدمه، یک حوض کوچک و دو گودال هست که خم های مخصوص نگهداری ماهی شور داخل زمین دفن شده بود. اکنون یکی از خمره بزرگ ماهي شور در حياط جلويي در كنار حوض قرار دارد. با هماهنگی شهرداری می توانید از این بنا بازدید نمایید.
نظر شما