خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه،کتاب مدینه فاضله اسلام نوشته سیدحسین قزوینی‌حائری (۱۲۸۸- ۱۳۶۷ ق) منتشره در سال ۱۳۰۸ خورشیدی به کوشش حجت الاسلام رسول جعفریان استاد دانشگاه تهران منتشر شد.
جعفریان در مقدمه این اثر در معرفی نویسنده و اثرش می نگارد:
سیدحسین قزوینی حائری، نویسنده کتابچه مدینه فاضله اسلام، از خاندان قزوینی مقیم کربلا هستند که از ایران به عراق رفتند. نخستین فرد این خاندان که وارد نجف شد، سید باقر قزوینی مشهور به معلم السلطان بود که سال ۱۱۸۵ از کرمانشاه به نجف و پس از مدتی تحصیل در سال ۱۱۹۸ به کربلا رفت و آنجا مقیم شد. فرزند وی، سید ابراهیم قزوینی معروف به صاحب ضوابط الاصول متوفای ۱۲۶۲ است که از علمای برجسته کربلا، درگیر در تحولات این شهر در سالهای ۱۲۵۸ و ۱۲۵۹ و دارای کتابخانه ارزشمندی می بود. فرزند وی، محمد باقر مشهور به آقابزرگ پدر سید حسین، نویسنده ماست. آقای سلمان آل طعمه شماری از برجستگان این خاندان را در عشائر کربلاء، ص ۱۷۶ ۱۷۷ آورده است. سید حسین قزوینی فرزند محمد باقر، متولد ۱۲۸۸ و متوفای ۱۳۶۷ (۱۹۴۷ م) است. او میراث کتابخانه ای پدر را داشته، عالم و مدرس بوده و یکی از رهبران انقلاب عراق در سال ۱۹۲۰ بوده است. (عشائر کربلاء، ۱/۱۷۷، بیروت، ۱۹۹۸ دار المحجة البیضاء).
سید حسین اهل کتاب و کتابخانه و نویسنده و از دوستان شیخ آقابزرگ تهرانی بوده و ایشان با احترام از وی یاد کرده است. از جمله ذیل مدخل بیان السعادة (ذریعه: ۳/۱۸۱) می نویسد: عالم بارع معاصر، من را به این نکته واقف کرد که انتحالی در این تفسیر صورت گرفته است. همچنین ین ذیل قبسات الاحزان حائری، می گوید نسخه اصل آن را نزد سید حسین قزوینی دیده است. (ذریعه: ۱۷/۳۴).
شیخ آقابزرگ، در نقباء البشر، شرح حال وی را به این صورت نوشته است: السید حسین القزوینی الحائری … ۱۳۶۷. او سید حسین بن سید محمد باقر معروف به آغابزرگ بن سید ابراهیم صاحب ضوابط قزوینی مووسی حائری، عالم جلیل است. در نجف، از شاگردان ملا محمد کاظم خراسانی و دیگران بود. به کربلا برگشت. اکنون در آنجا موقعیتی دارد و زعیم طایفه خودش است. موقوفات جدش هم دست اوست. کتابهایی هم دارد. از جمله مدینه فاضله اسلام که سال ۱۳۴۸ ق منتشر شد و الاجوبة الحائریه عن الاسئلة البغدادیه که در مستدرک ذریعه از آن یاد کردیم. او از علمای کربلا و بزرگان آن بود تا آنکه در اواخر سال ۱۳۶۷ درگذشت. آثار دیگری هم دارد که نزد فرزندش سید [ابراهیم] شمس الدین است (طبقات اعلام الشیعه: ۱۴/۵۳۷)
در مستدرک اعیان الشیعه درباره وی آمده است: سید حسین قزوینی حائری بن سید محمد باقر، متولد ۱۲۷۷ در کربلا و متوفی در همانجا در سال ۱۳۶۷ ق. آل قزوینی، جز خاندان مشهور قزوینی هایی هستند که در نجف و حله و طوریج و دیگر شهرهای فرات میانی هستند. جد دوم این سید حسین، [پدر صاحب ضوابط] محمد باقر، که در اصل از قزوین به کرمانشاه آمده بود، برای تحصیل، به نجف رفت و این به سال ۱۱۸۵ بود. سپس با فرزندش ابراهیم و مهدی به کربلا آمد و آنجا ساکن شد. سید حسین نزد پدرش و دیگران درس را آغاز کرد، آنگاه برای تحصیل به نجف رفته، در درس محمد کاظم خراسانی، آقا ضیاء عراقی، سید احمد قزوینی، سید ابوالحسن اصفهانی، شیخ حسین نائینی و شیخ محمد تقی شیرازی در خواند.
او در انقلاب عراق فعال و از مجلس علمی مشرف بر انقلاب بود و خانه اش محل رفت و آمد رهبران انقلاب می بود. بعد از سرکوب انقلاب، با شمار دیگری دستگیر شدند که برای برخی حکم اعدام و برای عده ای هم زندان های طویل المدت داده شد. سپس همگی به حله و طویریج منتقل شده و بیش از شش ماه در زندان بودند. در ۲۲ رمضان سال ۱۳۳۹ نماینده دولت انگلیس، پس از بازگشت از کنفرانس قاهره، بسیاری از مشارکین در انقلاب را عفو کرد و سید حسین هم به کربلا بازگشت. از جمله نوشته های او: مدینه فاضله در اسلام دو مجلد، الاجوبة الحائریه علی الاسئلة البغدادیه، کتاب در تاریخ اسلام و جز اینها. (مستدرک أعیان الشیعة، ج ۱، ص: ۲۹). این مطالب، ظاهراً برگرفته از کتاب شخصیات ادرکتها است که اشاره خواهیم کرد.
صاحب معارف الرجال، دو مورد از سید حسین قزوینی یاد کرده است. یکی ذیل شرح حال شیخ محمد علی یعقوبی (متولد ۱۳۱۳ ق) که به شیخ آقابزرگ، شیخ محمد حسین آل کاشف الغطاء، سید عبدالحسین شرف الدین، سید صدرالدین عاملی، سید هبة الدین شهرستانی و سید حسین قزوینی حائری حفید صاحب الضوابط، اجازه داده است (معارف: ۲/۳۲۰). مورد دوم در معارف (۳/۲۴۶) که می گوید سید حسین قزوینی از مشایخ اجازه شیخ هادی آل کاشف الغطاء (م ۱۳۶۱) بوده است. نویسنده مآثر الکبراء فی تاریخ سامراء، ۲/۱۸) مطلبی از یکی از مکتوبات او به نقل از شیخ احمد نواده شیخ عبدالحسین طهرانی شیخ العراقین در باره رویدادی از زمان ناصرالدین شاه در سامرا نقل کرده، اما منبع مکتوب آن را گزارش نکرده است.
چنان که گذشت، نام پدرش محمد باقر، اما مشهور به آقابزرگ بوده است به همین دلیل در منابع، گاه سید حسین بن محمد باقر و گاه سید حسین بن آقابزرگ از او یاد شده است. در منار الهدی او را «السید آقابزرگ (السید محمد باقر) بن صاحب الضوابط السید ابراهیم» یاد کرده و می افزاید: و ابنه السید حسین احد الفضلاء». (منار الهدی، ص ۲۲)
در همین کتاب منارالهدی در باره سید حسین نوشته است: «السید حسین بن آقابزرگ بن صاحب الضوابط عالم فاضل جلیل.». همانجا در پاورقی مصحح «احمد حائری» شرح حال وی را که همان سید حسین ماست، آورده است: متولد کربلا، که نزد پدرش، و نیز میرزا محمد تقی شیرازی، سید هاشم قزوینی، سید محمد باقر حجت، شیخ محمد باقر اصفهانی، سید محمد حسن کشمیری، ملاعلی سیبویه، میرزا جعفر طباطبائی و جز آنها درس خوانده و به مراتب عالی اجتهاد رسیده است. او در شمار شخصیت های علمی مبرّز و در حوزه تدریس هم داشت که افاضل در آن شرکت می کردند. در انقلاب عشرین هم در کنار استادش شیرازی بود و مصایبی را هم تحمل کرد، تا آنکه در دوم ذی حجه سال ۱۳۶۷ درگذشت و بعد از تشییع بزرگی، دفن شد. از جمله تألیفات او اینهاست: الارشاد، المدینة الفاضلة، الاجوبة الحائریة عن الاسئلة البغدادیة، رسالة فی الامامة، تاریخ الاسلام، رسالة فی الرضاع، تحریم المسکرات، اصول عقائد الامامیة و فروعها، تفسیر سورة العصر، تحقیق الاصول، دیوان شعر و غیرها». منار الهدی: ص ۷۰). این متن را کسی نوشته که به دستنوشته های وی که آل طعمه فهرست کرده، و ذیلاً خواهد آمد، دسترسی داشته است. در آنجا البته از دیوان شعر او خبری نیست و شاید این دیوان، مربوط به شخص هم نام او باشد.
در کتاب اعلام من کربلاء (از شیخ احمد حائری اسدی، بیروت، بلاغ، ۲۰۱۳) از وی یاد شده است. مطالب آن، همان است که در پاورقی منار الهدی که مصحح آن هم احمد حائری است، آمده است (اعلام من کربلاء، ص ۷۹ ۸۰).
در گنجینه دانشمندان (۶/۳۲۷) هم با عبارت: «آیت اللّه آقا سید حسین بن سید محمد باقر بن سید ابراهیم ضوابط) حایری عالمی جلیل بود و در سال ۱۳۶۷ وفات نمود» از او یاد شده است.
نظر شما