"شبکه توسعه اجتماعی رسالت"؛ الگویی برگرفته از روحیات جهادی و بر پایه اقتصاد مقاومتی

مردمی شدن اقتصاد به عنوان یکی از دغدغه های رهبری از سوی متولیان شبکه توسعه اجتماعی رسالت با شکل گیری این شبکه در مسیر عمل قرار گرفته تا به عنوان الگویی برگرفته از روحیات جهادی و بر پایه اقتصاد مقاومتی نصب العین علاقمندان به رشد اقتصادی قرار گیرد.

خبرگزاری شبستان – گروه اقتصادی-مریم خطیبی: باورهای دینی، دیدگاه‌های امام راحل و رهنمودهای رهبر فرزانه انقلاب اسلامی و همچنین تجربیات عملی در صحنه هایی همچون انقلاب اسلامی و دفاع مقدس نشان از این دارد که توسعه اقتصادی کشور و بهبود رفاه عمومی تشنه حرکت های اعتقادی، جهادی، مردم بنیان، اجتماعی، نوآورانه و دانش بنیان است. در همین راستا توسعه کار و کسب های خرد و خانگی در شهرهای کوچک و روستاها یکی از ابعاد اصلی اقتصاد مقاومتی بوده و تقویت فرهنگ و پیشرفت و آبادانی ایران اسلامی را بدنبال دارد. از این رو شبکه توسعه اجتماعی رسالت در راستای سیاست های نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و در جهت تحقق منویات مقام معظم رهبری مبنی بر «درون زا و مردمی شدن اقتصاد»، به عنوان یک زنجیره ی تأمین با الگوی توسعه اجتماعی رسالت بر پایه اقتصاد مقاومتی و محوریت کانون های همیاری اجتماعی شکل گرفته است.

 

هدف اعضای این شبکه  سبک زندگی بهتر تا حد توان با استفاده از الگوی توسعه اجتماعی رسالت در سه محور همیاری اجتماعی (با هم بودن)، قرض الحسنه (نظام مالی ناب و تبادلات مالی بدون سود) و کارآفرینی اجتماعی (کار وکسب های خرد و خانگی) است که حل مسائل اجتماعی و رونق تولید از نتایج آن خواهد بود. شبکه توسعه اجتماعی رسالت، مجموعه‌ای مردمی و غیردولتی متشکل از فعالین اجتماعی شامل «کانون‌های همیاری اجتماعی»؛ «رهیاران که راهنمایی و همیاری اعضا را بر عهده دارند»؛ حامیان ( سازمانها و یا افراد ) و «سازمان های راهبری»  است.

 

در این راستا با تلاش و گفتمان سازی فعالین اجتماعی دغدغه مند، هزاران جمع مردمی تحت عنوان کانون همیاری اجتماعی در مساجد، خانواده ها، محله ها، سازمان ها و روستاهای سراسر کشور شکل گرفته است. این کانون ها توسط همین فعالان اجتماعی و تحت پوشش یک سازمان مردم نهاد دارای مجوز در سطح ملی رهیاری شده و موجبات هم افزایی در جهت تحقق اهداف اعضای کانون های همیاری با بهره گیری از الگوی توسعه اجتماعی رسالت فراهم می کند.

 

این گزارش قصد دارد شما را با الگویی الهام گرفته از روحیات جهادی و آموزه های انقلاب اسلامی آشنا کند. الگویی که  با تکیه بر همیاری اجتماعی ، قرض الحسنه و کارآفرینی اجتماعی می کوشد در وهله اول زندگی بهتری را برای اعضا کانون های همیاری اجتماعی و در نهایت برای آحاد جامعه فراهم سازد و از این رو برای آشنایی بهتر با ماموریت ها و اهداف شبکه توسعه اجتماعی رسالت و تاثیرات ایجاد این شبکه در راستای توسعه پایدار در کشور گفتگویی با محمدحسین حسین زاده، راهبر شبکه توسعه اجتماعی رسالت انجام شده است که مشروح این گفتگو را در متن زیر می خوانید:

به عنوان سوال نخست ابتدا درباره ماموریت ها و اهداف شبکه توسعه اجتماعی رسالت توضیحاتی ارائه دهید؟

 

برای اجرای خیلی از  پروژه های اقتصادی بزرگ ( برای  مثال  یک پتروشیمی ) سندیکا ویا کنسرسیوم هایی ایجاد می شود که  در ان کار مشترک صرفا یکی از اعضای آن سیستم بانکی و مالی است و ماموریت آن بانک در آن کار مشترک همان ماموریت ذاتی خودش یعنی تأمین مالی  است ،در نتیجه کل موضوع ذیل آن بانک تعریف نمی شود. ، در حالیکه درکشورما که به هر دلیلی بانک محور است در همه فعالیت هایی که یک بانک در آن حضوردارد ناخوداگاه ان فعالیت بیشتراز منظر بانک دیده می شود ؛ که این نوع نگاه یعنی دیدن  همه چیز را ازمنظر بانک  اشتباه است

 

با این مقدمه توجه شما را به این موضوع جلب می کنم که بیش از 90 درصد مردم از بخش خرد جامعه هستند؛ چه فردی که در حوزه حمل و نقل شهری کار می کند و چه فردی که به عنوان همکار در یک اداره مشغول به کار است و این جامعه ی خرد بخش مهمی از کل جامعه را تشکیل می دهند. از طرف دیگر در بسیاری از کشورها سهم بالایی از تولید ناخالص داخلی GDP)) به کسب و کارهای خرد و خانگی اختصاص دارد که این موضوع به طور معمول در محاسبات حتی با وجود وزن این بخش ها در جامعه و در قیاس با بنگاه های کلان و بزرگ و افراد متمول و کسانی که در فضای اقتصاد کلان مشغول به فعالیت هستند ،به صورت دقیق مورد توجه قرار نمی گیرد. در صورتی که برای محاسبات صحیح اقتصادی باید افراد خرد، کسب و کارهای خرد و جغرافیای خرد با اهمیت بالایی مدنظر قرار گیرند.

 

این در حالی است که مقام معظم رهبری در بیانات چند سال اخیر خود تاکید ویژه ای بر اقشار خرد و کسب و کارهای خرد دارند که این موضوع ،رسالت و آرمان متولیان راه اندازی و ایجاد شبکه توسعه اجتماعی رسالت قرار گرفته است؛ شبکه ای که به بخش خرد جامعه، کسب و کارهای خرد و شهرهای کوچک و روستاها توجه دارد.

 

با توجه به تشابه عنوانی میان شبکه توسعه اجتماعی رسالت و بانک قرض الحسنه رسالت این سوال به ذهن می رسد که آیا این شبکه ذیل بانک قرض الحسنه رسالت فعالیت می کند؟

 

در جواب این سوال باید گفت که خیر؛ بلکه بانک قرض الحسنه رسالت نیز یکی از سازمان های راهبری این شبکه محسوب می شود. به این معنا که تعدادی سازمان که هر کدام دارای تخصص و توان خاص در ارتباط با بخش خرد جامعه هستند دورهم جمع شده اند تا نیازهای این بخش از جامعه را پشتیبانی  و به اصطلاح رهیاری کنند و در این راستا  یک سازمانی متخصص در امور اجتماعی ، یک سازمان  باتخصص راهبری کارو کسب های خرد ،  یک سازمان متخصص توسعه بازار، یک سازمان  متخصص پردازش اطلاعات مالی ، یک بانک قرض الحسنه که هرکدام به صورت خاص در یک زمینه تخصص دارند در راستای رهیاری  بخش خرد جامعه دور هم گردآمده اند و شبکه توسعه اجتماعی رسالت را پایه گذاری نموده و راهبری می کنند.

 

هسته مرکزی و مرکز توجه این شبکه چیست؟

 

"کانون های همیاری اجتماعی" مرکز ثقل و مرکز توجه شبکه توسعه اجتماعی رسالت هستند. این کانون ها به صورت معمول  در خانواده ها، مساجد، روستاها، محلات ، سازمان ها و... شکل می گیرند و اگر با دید واقعی به این کانون ها نگاه کنیم این موضوع را درک و لمس خواهیم کرد که کانون هایی که در محیط های غیرسازمانی شکل می گیرند، اجتماعی تر و پررنگ تربوده  و اجتماعی بودن  آنها نیز قابل لمس تر است.

 

راهبری و ایجاد زیرساخت برای فعالیت های  کانون های همیاری اجتماعی  بر عهده سازمان های راهبری است که هرکدام از این  سازمان ها  بادارابودن ماموریت مشخص ،نقش خودرا ایفا وکلیت موضوع را راهبری و پلتفرم های مورد نیاز را برای فعالیت کانون های همیاری اجتماعی آماده می کنند . به عنوان مثال برای یک کانون همیاری اجتماعی این امکان فراهم نیست تا یک سامانه اعتبارسنجی  برای خود تهیه کند یا یک سامانه اطلاع رسانی و بانکی داشته باشد اما سازمان های راهبری بنا به تخصصشان پلتفرم های لازم را تهیه ودر اختیار دارند و آنها را در اختیار کانون های همیاری اجتماعی قرار می دهند.

 

 تعدادی اشخاص حقیقی یا حقوقی  نیز به عنوان حامی و بنا به شرایطشان از اعضای کانون های همیاری اجتماعی آنها حمایت می کنند؛ این حمایت درقالب کمک های بلاعوض نیوده بلکه در این بخش شاهد حمایت های اعتباری در قالب اعطای وام قرض الحسنه، حمایت از مصرف و فروش محصولات و یا حمایت های علمی، فرهنگی و اجتماعی هستیم.

 

راهبرد، استراتژی و محور فعالیت شبکه توسعه اجتماعی رسالت چیست؟

 

پاسخ به این سوال در سه بخش خلاصه می شود و باید گفت "همیاری اجتماعی"، "قرض الحسنه" و "کارآفرینی اجتماعی" سه محوری هستند که استراتژی این شبکه را تشکیل می دهند؛ سه محوری که در تعامل با یکدیگر زمینه ی رشد  و ارتقا می یابند. به این صورت که همیاری اجتماعی باعث اشاعه ورشد قرض الحسنه  و به دنبال آن همیاری اجتماعی و قرض الحسنه باعث رشد کارآفرینی اجتماعی می شود. 

 

برای توضیح بهتر می توان گفت که "همیاری اجتماعی" نماد شکل گیری کانون های همیاری اجتماعی  و "قرض الحسنه" به عنوان نظام مالی شرعی، آسان و ارزان در نظر گرفته می شود و "کارآفرینی اجتماعی" نظام اشتغالزایی در این شبکه است.

 

 

درباره کارآفرینی اجتماعی به عنوان  محور نظام اشتغالزایی این شبکه بیشتر برایمان توضیح دهید؟

 

کارآفرینی اجتماعی با دو بخش مورد توجه قرارمی گیرد که یک  بخش آن تولید کالا و خدمات به صورت خرد و خانگی است و بخش دیگر آن حرکت اجتماعی در جهت فرهنگ سازی  مصرف این تولیدات است .برای توضیح بیشتر در این زمینه مثالی را ذکر می کنم ، فرض کنید در شهری زندگی می کنید که ده هزار نفر جمعیت دارد به علت حاکم شدن نگاه صنعتی این افراد لباس خود را از شهرهای بزرگ تهیه می کنند که این امر باعث ایجاد اشتغال در شهرهای بزرگ شده و به صورت زنجیره وار باعث می شود جوانانی که در این شهر کوچک زندگی می کنند برای اشتغال مجبور می شوند به شهرهای بزرگ مهاجرت کنند و با هزینه های بیشتری برای زندگی کردن مواجه شوند اما اگر این نگاه در این شهر کوچک حاکم شود که تمام ساکنین شهر  لباس های خود را از خودشان بخرند ،زمینه ی اشتغال در شهر خودشان فراهم می شود و این امر همان همیاری اجتماعی است که منجر به کارآفرینی اجتماعی شده است.

 

هدف از شکل دهی شبکه و طراحی وپیاده سازی الگوی توسعه اجتماعی رسالت چه بوده است؟

 

در این شبکه به عنوان یک اکوسیستم همه چیز دیده شده است یعنی؛  موضوعات فرهنگی و اجتماعی، موضوعات مالی و همچنین موضوعات حرفه ای دیده شده است که همه این عوامل منجر به ایجاد یک سبک زندگی بهتر در جامعه خرد می شود که اگر به طور صحیح به این امر نگاه کنیم می بینیم که نتایج این امر به جامعه کلان نیز تسری پیدا می کند. هر کدام از محورهای این الگو برای خودشان موضوعیت دارند و وقتی با یکدیگر هم افزا می شوند خروجی آن بسیار وسیع است. .برای توضیح  بیشتر این موضوع را مطرح می کنم که ما با پدیده ای به عنوان حاشیه نشینی و مهاجرت مواجه هستیم که پیاده سازی الگوی توسعه اجتماعی رسالت موجب شده تا مهاجرت به شهرهای بزرگ کاهش پیدا کند و به دنبال آن از عارضه های حاشیه نشینی کاسته و زندگی بهترشود.

 

در ایجاد این شبکه که از آن به عنوان یک اکوسیستم یاد کرده ایم چند بعد و چند سطح در نظر گرفته شده است. ابعاد اجتماعی، روان شناختی، امنیتی، فرهنگی و تربینی لحاظ شده است. به عنوان نمونه در بخش فرهنگی، کتب آموزشی در سطوح مختلف از کودکان تا سطوح دانشگاهی و آکادمیک تهیه شده است تا جامعه ی هدف این بخش را با مفاهیم همیاری و کارآفرینی و دیگر مفاهیم اقتصادی آشنا کند.

 

ما به همه این شیوه ها و روش ها و فرهنگ خاص، الگوی توسعه اجتماعی رسالت می گوییم. ما با دو بخش "ساختار" و "شیوه ها و روش ها" سروکار داریم. به "ساختار" که اسکلت کار است شبکه توسعه اجتماعی رسالت می گوییم و از "شیوه ها و روش ها" با عنوان الگوی توسعه اجتماعی رسالت یاد می کنیم که بر اساس این الگو افراد حرکت می کنند و ذهنشان شکل می گیرد که همه اینها جزئی از ساختن آن فرهنگ و الگویی است که به وسیله یک سازمان راهبری انجام می‌شود.

 

شما در بخش هایی از صحبت هایتان به سازمان ها یا اشخاصی اشاره کردید که به عنوان حامی در شبکه توسعه اجتماعی رسالت حضور دارند. این حامیان چه کسانی هستند؟

 

حامیان در انواع و اقسام مختلف در این شبکه وجود دارند که یک نوع از حامیان، "حامیان اعتباری" هستند. یک سطح از حامیان، سازمان ها و شرکت ها اعم از خصوصی و دولتی هستند که می توانند حامی جامعه هدف خود باشند. برای روشن تر شدن این موضوع به طور مثال به شرکت صنعتی معدنی گل گهر اشاره می کنم که در حال حاضر حامی اشتغالزایی برای چندین هزار خانوار در حوزه جغرافیایی فعالیت خود است؛ یعنی با فعالیت مالی که شرکت نزد بانک قرض الحسنه رسالت دارد هم کارکنانش وام گرفته، هم خانواده هایی که در حوزه فعالیت شرکت زندگی می کنند وام دریافت کرده و جوانی که در اطراف این  شرکت زندگی می کرده و  به طور مثال می خواسته نرم افزاری تولید کند نیز به واسطه این شرکت وام دریافت کرده است یا به طور مثال با تفاهم نامه ای که دبیرخانه شبکه توسعه اجتماعی رسالت با کمیته امداد امام خمینی امضا نموده کمیته امداد سازمان حامی برای مددجویان خود شده است .

 

 صاحب یک واحد صنفی و یا یک پزشک می تواند حامی جامعه هدف و یا کارگران و یا کارکنان و بیماران خود باشد. به این صورت که آن پزشک یا صاحب واحد صنفی با گردش منابع مالی خود نزد بانک قرض الحسنه رسالت می تواند جامعه هدف خودرا جهت دریافت تسهیلات قرض الحسنه معرفی نماید .

 

آیا در این سیستم تنها حمایت اعتباری وجود دارد؟

 

خیر این حمایت ها تنها به نوع اعتباری خلاصه نمی شوند. برای توضیح بیشتر، برخی از سازمان های حامی بخشی از نیازهای  شرکت و کارکنان خود را از هسته های کارآفرینی اجتماعی مورد حمایت خود تامین می کنند؛ به این صورت که بخشی از نیاز شرکت به دستکش یا  لباس کار توسط این هسته های کارآفرینی اجتماعی تولید می شود که این کار  توسعه اجتماعی را نیز در پی دارد چرا که باعث می شود افرادی که در شهرهای کوچک زندگی می کنند با فروش محصولات خود به شرکت هایی در همان منطقه،  برای اشتغال به شهرهای بزرگتر مهاجرت نکنند.

 

در مجموع می توان گفت که در جامعه این روال جریان دارد که صنایع بزرگ، نیازهاشان را از شهرها و بازارهای بزرگ تهیه می کنند اما در الگو توسعه اجتماعی رسالت  شرکت ها نیازهایشان را از شهرهای کوچک و روستاها تامین می کنند و به این صورت است که فرهنگ متحول می شود و رشد و توسعه به صورت موزون و پایدار تسری پیدا می کند.

 

در ادامه توضیحاتم درباره انواع حمایت توجه شما را به این نکته جلب می کنم که آیا شما اگر دانش و مهارتی داشته باشید نمی توانید آن را به دیگران منتقل کنید؟ شما در همین الان به عنوان یک خبرنگار در حال حمایت از کارافرینی اجتماعی و قرض الحسنه هستید که این کار کمتر از حمایت اعتباری نیست. شما با کارتان باعث توسعه این فرهنگ می شوید و در حقیقت نوعی حمایت انجام می دهید.

 

با توجه به مطالب مطرح شده می توان نتیجه گرفت شبکه توسعه اجتماعی رسالت یک سازمان یا موسسه نیست بلکه یک شبکه گسترده است که در آن هم اشخاص حقیقی و هم اشخاص حقوقی عضو هستند اما هر کدام نقش خود را دارند. برای مثال تماشاگران یک تیم فوتبال که آن را تشویق می کنند و با پیروزی آن شاد و با شکست آن غمگین می شوند نیز همگی عضو تیم هستند.

 

نتایج ایجاد شبکه توسعه اجتماعی رسالت در جامعه را تشریح نمایید.

 

 نتایج فعالیت های شکل گیری شبکه توسعه اجتماعی رسالت و پیاده سازی الگوی توسعه اجتماعی رسالت در بخش های مختلف قابل مشاهده است. همه ما در یک تیم بازی می کنیم و باید این امر برای همه اعضا اعم از سازمان ها و افراد اثرات معنوی و منافع مادی داشته باشد و هرکس به اندازه فعالیتی که در آن انجام می دهد اجر مادی و معنوی ببرد. سازمان های راهبری هم در شبکه توسعه اجتماعی رسالت به اصطلاح سفره انداز هستند و محیط و بستر را فراهم نموده و اعضا را رهیاری می کنند.

 

در میان سامانه ها  "رسالت آسمانی" وجود دارد که با توجه به تعاریفی که از فعالیت این سامانه شده است به نوعی متفاوت تر و ویژه تری ایفای نقش می کند؛ کمی درباره این سامانه برایمان توضیح دهید؟

 

 ابتدا بگویم بعد از شهادت حاج قاسم سلیمانی عنوان این سامانه  از "رسالت آسمانی" به "رسالت حاج قاسم شهید" تغییر کرد تا هر فردی در ذیل این سامانه فعالیتی انجام می دهد ثوابی نیز شامل حال روح بزرگ این شهید شود. در توضیح نوع فعالیت "رسالت حاج قاسم شهید" باید گفت که در زمان رخداد حوادثی چون سیل، زلزله و حتی کرونا شاهد هستیم که کمک های مومنانه در جامعه ساری و جاری است.

 

در روش سنتی برای جمع آوری این کمک ها اینطور بوده که افرادی مایحتاج مورد نیاز برای افراد آسیب دیده را خریداری می کردند و این خرید از شرکت هایی انجام می شد که در مکان های مختلف کشور فعالیت می کنند، مایحتاج بعد از خریداری در ستادهایی که برای این امر تعبیه شده است جمع آوری و از آن مکان برای جامعه هدف فرستاده می شد که این امر زمان و هزینه فراوانی را صرف خود می کرد در حالی که تکنولوژی می تواند این امر را تسهیل کند به این صورت که دراین  سامانه  مایحتاج مورد نیاز برای افراد آسیب دیده خریداری می شود و به جای آدرس خریدار ، نشانی مکان مورد نظر ثبت  می شود و مایحتاج مستقیم به نقطه هدف می رسد که در "رسالت حاج قاسم شهید" این امر انجام شد به این صورت که متولی پلتفرم "رسالت حاج قاسم شهید" همه این اقلام را جمع می کند و یک جا خریداری می کند و به مکان مورد نظر می فرستد.

 

یا در نظر بگیرید که در ماه مبارک رمضان ،نذری برای دادن افطار در روستایی دارید که با استفاده از این سیستم می توانید به عنوان مثال گوسفندی را خریداری و اعلام کنید برای نذر افطار در روستایی درنظر گرفته شده است که همه این کارها به صورت مکانیزه انجام می شود . در ماه مبارک رمضان  سال گذشته بدون هیچ تبلیغی درباره این سیستم  اعضاء حدود دو میلیارد تومان افطاری دادند.

 

نقطه مهم در این روش حفظ عزت نفس کسانی است که این کمک ها را دریافت می کنند چون در این روش بسته را کسی نگرفته تا مستقیم به منزل کسی ببرد بلکه اعتبار کاربری برای آن فرد شارژ شده است. برای توضیح بیشتر این مثال را بازگو می کنم که دو فرد را در نظر بگیرید که یکی خودش کالایی را خریده است  و دیگری شما کالایی را برای او خریداری کرده اید وقتی پیک یک فروشگاه این  بسته را برای آن فرد می فرستد هیچ کس نمی فهمد چگونه و با چه روشی این کالا خریداری شده است.

 

 

چقدر تفکر شهید حاج قاسم سلیمانی در ایجاد و راه اندازی شبکه توسعه اجتماعی رسالت نقش داشته است و از آن الگو گرفتید؟

 

همه اقداماتی که در این مسیر انجام شده است گوشه ای از مجموعه ای است که مقام معظم رهبری نام آن را "مکتب حاج قاسم" گذاشته اند . یعنی نباید بگوییم چقدر این تفکر برای این سیستم حسن دارد و از آن الگو گرفته شده است بلکه هرقدر این اکوسیستم حسن دارد برگرفته از مکتب حاج قاسم است. باید گفت که بعد از شهادت حاج قاسم تنها گوشه ای از ابعاد اجتماعی، فرهنگی و معنوی این شهید برای جامعه مشخص شد و بیشتر ابعاد شخصیتی این شهید را هنوز جامعه لمس نکرده است. از این رو باز تاکید می کنم هر حرکتی که در مجموعه شبکه توسعه اجتماعی رسالت انجام می شود ذره ای از مکتب این شهید بزرگوار است و ما زیر پرچم ایشان سینه می زنیم.

 

وقتی ماموریت حفظ امنیت شرق کشور را به حاج قاسم دادند همه تصور می کردند ایشان با استفاده از اسلحه  به تامین امنیت در این منطقه بپردازند در حالی که ایشان اصل ماموریت را با حرکت های فرهنگی و اخلاقی انجام دادند و تاکید داشتند که ابتداباید معیشت مردم درست شود و بعد دنبال آن امنیت نیز درست شود.

 

خاطره ای از این شهید در این رابطه دارید؟

 

خاطره ملموسی که از حاج قاسم دارم در حاشیه همین ماموریت حفظ امنیت شرق کشور است و ایشان برای جلسه ای به تهران آمده بودند و در مسیر برگشت در ترافیک شدید در میدان آزادی گیر کرده بودیم که یکی از کودکان کار با چهره ای رنجور و دستمال کثیفی به سمت ماشین ما آمد و معمولا کسی به این افراد مخصوصا به این افراد توجه نمی کند اما وقتی این کودک نزدیک ماشین شد حاج قاسم شهید شیشه را پایین آورد و با لبخندی مهربانانه اسمش رو پرسید و  دست نوازشی بر سرش کشید  و موهایش را با دست مبارکش شانه کرد رو به ما گفت به این بچه بنگرید، این بچه چقدر زیباست اگر یکی پیدا میشد او را حمام می برد از بچه های ما هم  زیباتر بود. ایشان اینگونه نگاه زیبایی داشتند و این نوع نگاه در این شبکه مدنظرقرار گرفته است.

 

به عنوان سوال پایانی آینده پیاده سازی الگوی توسعه اجتماعی رسالت را چگونه می بینید و ارزیابی می کنید؟

 

آینده این شبکه در دست اعضای آن و مردم است. ما در گردونه ای کار می کنیم که هر روز بزرگتر و وسیعتر می شود به طوری که در حال حاضر حداقل 5 میلیون نفر در قالب شبکه توسعه اجتماعی رسالت فعالیت دارند بدون اینکه تبلیغی در این زمینه داشته باشیم. به تعبیری می توان گفت که این یک اکوسیستم، یک فضا و فرصت است که آینده آن را اعضایش تعیین می کنند.

 

برای مشاهده گزارش تصویری این گفتگو اینجا کلیک کنید.

کد خبر 1064623

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha