به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، نخستین نشست سمینار علمی «خیر قرآنی در بستر مشارکت‌های مردمی» با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی خسروی، مدیرکل سابق دفتر آموزش معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد.
در این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین خسروی به موضوع «نقش وقف در ترویج خیر قرآنی» پرداخته و با بیان اینکه قرآن بر مساله وقف بسیار تاکید دارد، گفت: وقف یکی از دستورات مهم اسلام و بلکه جهان بشری است که انسان، نیازمندی‌های هم‌نوعان خود را برطرف کند.
وی با بیان اینکه واژه وقف به معنای سرمایه‌گذاری بخشی از اموال و ثمرات در راه خدا است، عنوان کرد: اما در قرآن کریم بین ۱۰ تا ۱۲ واژه نظیر انفاق، احسان، باقیات و صالحات، صدقه، تعاون و ... وجود دارد که وقف تنها یکی از مصادیق آن است.
مدیرکل سابق دفتر آموزش معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با استناد به آیه اول سوره بقره که در آن به تقوا، عبادت و انفاق پرداخته شده است، اظهار کرد: طبق این آیه انفاق در جایگاه بسیار بالایی قرار دارد و ما پس از تقوا و عبادت باید نیاز نیازمندان را برطرف کنیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروی با بیان اینکه وقف از نظر فقهی، احکام گسترده و بسیار پیچیده‌ای دارد، ابراز کرد: وقف با هدیه یا صدقه و انفاق تفاوت دارد که اکثر مردم به تفاوت آنها توجه ندارند؛ وقف، چهارچوبی دارد که با عنوان محتوای الهی نمی‌گذارد این کار خیر از بین برود و آن را حفظ و نگهداری می‌کند. در واقع وقف در قالب ngo بشری اهداف و نیات واقف را تا درازمدت حفظ کرده و ثمردهی آن را ضمانت می‌کند.
وی با بیان اینکه وقف صدقه جاریه است، گفت: در وقف اصل سرمایه بدون انتقال یا هدیه کردن به کسی باقی می‌ماند در عین حال که منافع آن در جامعه جریان پیدا می‌کند.
مدیرکل سابق دفتر آموزش معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با استناد به این آیه قرآن کریم «كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاءِ»، بیان کرد: وقت همچون شجره طیبه است که اصل آن ثابت اما شاخه‌های آن آزاد است، به عنوان مثال شما می‌توانید ۱۰ کیلو سیب را به فقرا هدیه کنید یا اینکه به جای آن یک نهال و درخت سیب بنشانید و هر سال میوه‌های آن به فقرا هدیه کنید، این هر دو انفاق است اما اولی صدقه و انفاق و دومی وقف است، یعنی شما این درخت را نگه داشته‌اید برای سالیان سال که هر سال از میوه آن استفاده برای نیازمندان استفاده شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروی با بیان اینکه مدیر یا متولی وقف یکی از ارکان وقف است، افزود: این درخت برای به میوه دادن و ادامه حیات به یک باغبان، متولی یا مدیر وقف نیاز دارد بنابراین در همه وقف‌نامه‌ها تولیت وقف تا زمان نامحدودی مشخص می‌شود، مدیر وقف توانمند موقوفات را احیا و به سود کلان می رساند.
وی با بیان اینکه وقف در ابعاد گوناگون اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... صورت می‌گیرد، اظهار کرد: متولی وقف باید به مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آشنا و دو شرط اساسی کفایت یعی توانایی اداره موقوفه و امانت یعنی پاکدستی را داشته باشد.
مدیرکل سابق دفتر آموزش معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه در وقف باید دقیقا بر اساس نیت واقف عمل شود، گفت: گاهی موضوعات برخی از موقوفات از بین رفته یا تغییر جهت داده است، در حالی که بر اساس یک قانون کلی هر چیزی را که واقف شرط کرده باید به آن عمل شود؛ به عنوان مثال اگر واقف درآمد موقوفه را برای قرائت قرآن قرار داده نباید با تفسیر به رأی گفته شود که چون در شرایط فعلی نجات جان یک مریض واجب‌تر است پس درآمد آن موقوفه را به این کار اختصاص دهیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروی با اشاره به مثالی بیان کرد: در کشور ما یک موقوفه‌ای است که باید درآمد آن صرف روشنایی عتبات عالیات شود، اوایل انقلاب که با کشور عراق در جنگ بودیم، شرایط ارسال درآمد این موقوفه به عتبات عالیات فراهم نبود طبق فرمایش امام راحل درآمد آن نگهداری شد تا هر زمان امکان ارتباط برقرار شد صرف روشنایی عتبات عالیات شود این نشان می‌دهد که نیت واقف را حتی رهبر یا مرجع تقلید نمی‌تواند تغییر دهد و در موارد دیگر مصرف کند.
وی با بیان اینکه در برخی موارد به هیچ عنوان امکان عملیاتی کردن نیت واقف وجود ندارد می‌توان به آنچه نزدیک به نیت او است عمل کرد، گفت: زمانی در شهرهای کویری آب انبارهایی وقف شده بودند که با لوله‌کشی آب کارآیی خود را از دست دادند، راهکاری که در این زمینه صورت گرفت این بود که محل تأسیس این آب انبارها آنهایی که به لحاظ تاریخی مشکلی برای تخریب نداشتند تخریب شدند و به جای آنها مراکز فروش ساخته شد و از محل درآمد آن مراکز آب سردکن‌هایی در محل‌های مختلف به نام همان واقف ثبت کردند یا اینکه از محل این درآمد انشعاب آب برای نیازمندان گرفته شد.
مدیرکل سابق دفتر آموزش معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در توصیه‌ای به واقفان گفت: واقفان محترم در وقف خود را محدود نکنند ضمن دریافت مشاوره از متخصصان وقف‌نامه را به گونه‌ای بنویسند که اگر شرایط تغییر کرد متولی بتواند بر اساس مصلحت وقف عمل کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروی با بیان اینکه وقف در دو نوع منفعتی و انتفاعی وجود دارد در وقف منفعتی دست واقف باز است اما در وقف انتفاعی نمی‌شود کار خاصی انجام داد، ابراز کرد: زمینی که برای مسجد نیست شده وقف انتفاعی و غیرقابل فروش یا تغییر کاربری است. در وقف منفعتی به عنوان مثال مغازه‌ای را برای کار خیری اختصاص دادند متولی می‌تواند آن را بفروشد و به بهتر از آن تبدیل کند. خیران در صورت مشاهده یک تخلف آن را به همه موقوفات تعمیم ندهند و بدانند که بهترین مسیر ماندگاری خیر در وقف است.
وی با بیان اینکه وقف قرآنی از مهم‌ترین مباحثی است که باید به آن توجه شود، گفت: آشنایی جامعه با روح قرآن سبب کاهش مشکلات آن می‌شود، وقف قرآنی می‌تواند در عرصه‌های مختلف آموزشی و هنری صورت گیرد که فرهنگ جامعه ارتقاء یابد.
مدیرکل سابق دفتر آموزش معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه وقف در زمینه ترجمه قرآن اهمیت زیادی دارد، عنوان کرد: ما از نظر نشر قرآن در کشورهای دیگر بسیار عقب هستیم، امروز شاهدیم که انجیل به ۳۲۰۰ زبان زنده دنیا ترجمه شده اما قرآن تنها به ۱۴۷ زبان ترجمه شده است؛ یکی از راه‌های در دسترس قرار دادن ترجمه‌های قرآن مساله وقف است بنابر این خیرین در زمینه نشر قرآن می‌توانند خدمات موثری داشته باشند.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروی با بیان اینکه از آسیب‌های وقف دولتی شدن آن است، اظهار کرد: در زمینه آموزش قرآن بهترین منبع مالی وقف است که با آن بتوان حقوق اساتید را تامین کرد بنابراین اگر موقوفات مستقل و مردمی باشند و دولت تنها بر آنها نظارت کند یا از نظر ثبت قوانین حمایت داشته باشد، مسیر رشد اینگونه موقوفات فراهم می‌شود. به این دلیل که حکومت مذهبی است مردم انتظار دارند فعالیت‌های عرصه دینی را هم حکومت بر عهده بگیرد بنابراین وقف‌های مذهبی ضعیف شده است و به نوعی خیرین قرآنی بلاتکلیف هستند.
وی با بیان اینکه برای احیاء وقف مردم باید وارد میدان شوند، گفت: امروز بسیاری گمان دارند برای وقف چزی حتما باید اوقاف آن را تأیید کند در حالی که وقف‌نامه توسط خود واقف نوشته و ثبت می‌شود و به تأیید هیچ نهادی نیاز ندارد اما اگر سازمان اوقاف در جریان باشد در صورت بروز مشکل می‌تواند کمک کند.
مدیرکل سابق دفتر آموزش معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه حکومت عثمانی بیشترین موقوفات را داشت، اظهار کرد: این دولت اعلام کرده بود که تنها وظیفه امنیت مرزها و ایجاد نظم در شهرها را بر عهده دارد و سایر وجوه اعم از مدرسه‌سازی و تعلیم و تربیت و غیره برعهده مردم است، در چنین فضایی وقف بسیار رونق پیدا کرد و همین امر سبب شده امروز ترکیه بیشترین تنوع موقوفات را داشته باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروی با بیان اینکه امکانات فردی مردم برای موقوفات قرآنی اندک است، گفت: برای حل این مشکل باید وقف جمعی صورت گیرد در برخی کشورها این مساله اتفاق افتاده و بسیار مورد استقبال مردم قرار گرفته است، ما نیز می‌توانیم در زمینه قرآن کریم با توسل به همین نوع وقف، موقوفات بسیاری در زمینه قرآن داشته باشیم.
نظر شما