به گزارش خبرنگار گروه غدیر و مهدویت خبرگزاری شبستان، با توجه به آنکه دعای ندبه از ادعیه سفارش شده برای روز جمعه منتظران امام مهدی(عج) است در سلسله مطالبی مروری داریم بر شرح فرازهای نورانی این دعا و آموزه های مهدوی آن. در ادامه شرح فرازهای بیست و سوم و بیست و چهارم از این دعا مرور می شود:
فراز بیست و سوم
«لَمْ یُمْتَثَلْ أَمْرُ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلم فِی الْهادِینَ بَعْدَ الْهادِینَ، وَ الأُمَّهُ مُصِرَّهٌ عَلی مَقْتِهِ، مُجْتَمِعَهٌ عَلی قَطِیعَهِ رَحِمِهِ وَ إِقْصاءِ وَلَدِهِ، إِلَّا الْقَلِیلُ مِمَّنْ وَفی لِرِعایَهِ الْحَقِّ فِیهِمْ. فَقُتِلَ مَنْ قُتِلَ، وَ سُبِیَ مَنْ سُبِیَ، وَ اقْصِیَ مَنْ اقْصِیَ، وَ جَرَی الْقَضاءُ لَهُمْ بِما یُرْجی لَهُ حُسْنُ الْمَثُوبَهِ، إِذْ کانَتِ الْأَرْضُ لِلَّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ؛ دستور رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش) در آن همه سفارشاتی که نسبت به اهل بیت که یکی پس از دیگری هدایت گر بودند، عملی نشد و امّت بر دشمنی با آن حضرت پافشاری کردند و برای قطع رحم او و تبعید فرزندانش گرد آمدند، مگر اندکی که حق پیامبر را رعایت کردند و وفادار بودند و برخورد امت بی وفا به اهل بیت با آن همه سفارش این گونه بود: بعضی کشته، بعضی اسیر و بعضی تبعید شدند و طبق برنامه ها و قضا و مقدرات الهی به پاداشی که مورد امیدشان بود رسیدند؛ ولی غافل از آنکه این کشتن ها مانع عزت نخواهدشد و مقدّر قطعی خداوند آن است که وارثان زمین در آینده تاریخ بندگان خالص خدا و متقین هستند.»
این فراز به کوتاهی امت در اجرای سفارش رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بر امر امامت و ولایت امامان معصوم (ع) اشاره می کند و البته به آینده روشن برای بندگان پرهیزگار خدا وعده می دهد.
نکته ها
۱. ابان گوید: «امام باقر عليه‌السلام به من فرمود: ما اهل بیت از قریش چه ها که ندیده ایم؛ از ستمی که بر ما روا داشتند و علیه ما شوریدند و خاندان ما را کشتند، و پیروان و دوستداران ما از مردم چه ها که ندیده اند! رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم درگذشت درحالی که حق و حقیقت ما را بیان فرموده بود و به پیروی از ما فرمان داده بود، ولایت و دوستی ما را واجب نموده بود و به آنان فرموده بود که ما به مردم از خودشان نسبت به آنان سزاوارتریم، و دستور داده بود تا حاضران این حقایق را به غایبان برسانند. اما پس از درگذشت آن حضرت بر علی عليه‌السلام شوریدند؛ امیرالمؤمنین نیز با استناد به گفته های رسول خدا (ص) درباره خود و آنچه را مردم از آن حضرت درباره وی شنیده بودند، با آنان احتجاج کرد».
۲. امام حسن مجتبی عليه‌السلام در خطبه ای که هنگام صلح با معاویه ایراد نمود، شکوه هایی داشت و از شایستگی خود و عدم لیاقت معاویه و از بنیان گذاران خط انحراف، بدون اینکه اسمی از آن ها ببرد، به شدّت ناله کرد.
۳. بخشی از این فراز به آیه ۱۲۸ سوره اعراف اشاره دارد که: «قالَ مُوسی لِقَوْمِهِ اسْتَعِینُوا بِاللَّهِ وَ اصْبِرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ؛ موسی به قوم خود گفت: از خداوند یاری بجویید و صبر و مقاومت کنید، زیرا زمین از آنِ خداوند است که آن را به هر یک از بندگانش که بخواهد به ارث می گذارد و فرجام (نیک) از آنِ پرهیزکاران است».
برخی از نکته های این آیه:
الف) در این آیه دو فرمان همراه با دو بشارت مطرح شده است: فرمان به استعانت، امر به صبر، بشارت به وراثت زمین و پایان نیک برای متّقین.
ب) امام باقر عليه‌السلام از حضرت علی عليه‌السلام نقل می کند که فرمودند: «من و اهل بیتم مصداق این آیه هستیم». و امام صادق عليه‌السلام در تفسیر این آیه فرمودند: «فما کان للّه فهو لرسوله و ما کان لرسول اللّه فهو للامام بعد رسول اللّه».
بنابراین، اگر آیه می فرماید: زمین برای خداوند است، یعنی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و امامان عليهم‌السلام وارثان زمین از سوی خدا هستند.
ج) از عوامل پیروزی و بیمه شدن در برابر تهدیدها، استمداد، توکّل، مقاومت و تقواست: «اسْتَعِینُوا بِاللَّهِ وَ اصْبِرُوا؛ هم از او کمک بگیریم و هم خود صبر کنیم».
د) نابودی حکومت های ستمگر و جانشینی مؤمنانِ صابر، با اراده و مشیّت خداوند حتمی است: «یُورِثُها مَنْ یَشاءُ».
ه-) شرط رسیدن به حاکمیّت، صبر و مقاومت و استعانت از خداوند است: «اسْتَعِینُوا بِاللَّهِ وَ اصْبِرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ».
و) استعانت از خداوند و صبوری، نمودی از تقوا و پرهیزکاری است: «اسْتَعِینُوا بِاللَّهِ وَ اصْبِرُوا ... وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ».
ز) اهل تقوا، هم در دنیا پایان نیک دارند: «یُورِثُها مَنْ یَشاءُ» و هم در آخرت، برندگان اصلی اند: «وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ».
ح) امید به آینده ی روشن، وعده ی ادیان الهی از جمله اسلام است: «وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ».
فراز بیست و چهارم
«وَ سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ کانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولًا، وَ لَنْ یُخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَكِیمُ؛ و منزّه است پروردگار ما که به یقین وعده پرورگارمان انجام شدنی است، و خدا هرگز از وعده خویش تخلّف نمی کند و او نیرومند حکیم است.
این فراز از دعای ندبه نیز به برخی از آیات مهدوی و تحقق حکومت عدل جهانی اشاره می کند. از بارزترین آنها آیه ۵۵ سوره نور است که می فرماید: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِكُونَ بِی شَیْئاً وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ؛ خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، وعده داده است که حتماً آنان را در زمین جانشین قرار دهد، همان گونه که کسانی پیش از ایشان را جانشین کرد و قطعاً دینی را که خداوند برای آنان پسندیده است، برای آنان استقرار و اقتدار بخشد و از پی ترسشان امنیّت را جایگزین کند تا (فقط) مرا بپرستند و چیزی را برای من شریک نگیرند و هر کس بعد از این، کفر ورزد پس آنان همان فاسقانند».
نکته ها
۱. بر اساس روایات بسیاری از امام سجاد و امام باقر و امام صادق عليهم‌السلام مصداق کامل این آیه، حکومت جهانی حضرت مهدی عليه‌السلام است که خداوند وعده داده است در آن روز اهل ایمان بر جهان حکومت کنند.
۲. در قرآن، بارها به حکومت نهایی صالحان تصریح شده است، از جمله سه مرتبه فرمود: «لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ كُلِّهِ؛ اسلام بر همه ی ادیان پیروز خواهد شد».
در جای دیگری فرمود: «أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ؛ بندگان صالح من وارث زمین خواهند شد».
و در جای دیگر آمده است: «وَ الْعاقِبَهُ لِلتَّقْوی» یا «وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ».
۳. مراد از جانشینی مؤمنان، یا جانشینی از خدا در زمین است و یا جایگزینی از اقوام پیشین.
۴. «قُرطبی» در تفسیر خود، درباره ی پیروزی کامل اسلام چند حدیث نقل می کند و می گوید: «در زمین خانه ای نخواهد بود مگر آنکه اسلام در آن خانه وارد خواهد شد».
۵. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در آخرین حج خود در راه برگشت از مکّه (روز هیجدهم ذی الحجه) در غدیر خم به فرمان خداوند، حضرت علی عليه‌السلام را جانشین خود قرار داد، آیه نازل شد که: «امروز من اسلام را به عنوان دین کامل برای شما پسندیدم؛ رَضِیتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِیناً».
در این آیه نیز وعده ی خداوند پیروزی آن دینی است که پسندیده است: «دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی لَهُمْ».
و چون کلمه «رضیت» و کلمه «ارتضی» از یک ریشه است؛ بنابراین اسلامی که جهان را خواهد گرفت، اسلامِ غدیر خواهد بود.
۶. اسلام، دین آینده ی جهان است. آینده ی تاریخ به سود مؤمنان و شکست سلطه ی کافران است: «وَعَدَ اللَّهُ ... لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ».
۷. به مؤمنان، امید دهید تا فشار و سختی ها، آنها را مأیوس نکند: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا».
۸. کلید و رمز لیاقت برای به دست گرفتن حکومت گسترده حقّ، ایمان و عمل صالح است: «الَّذِینَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ».
۹. دین، از سیاست جدا نیست، بلکه سیاست و حکومت برای حفظ دین است: «لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ ... یَعْبُدُونَنِی».
۱۰. در بیان وعده های الهی، برای باور کردن مردم، بیان نمونه هایی از تاریخ گذشته مفید است. «كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ» یعنی این خلیفه و حاکم شدن مؤمنان سابقه دارد.
۱۱. پیروزی نهایی اهل حقّ، یک سنّت الهی است: «كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ».
۱۲. هدف از حکومت اهل ایمان، استقرار دین الهی در زمین: «لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ» و رسیدن به توحید: «لا یُشْرِكُونَ» و امنیّت کامل است: «لَیُبَدِّلَنَّهُمْ».
۱۳. دست خدا را در تحوّلات تاریخ ببینیم: «وَعَدَ اللَّهُ ... لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ- لَیُبَدِّلَنَّهُمْ».
۱۴. امنیّت در جامعه ی اسلامی، شرایط مناسبی برای عبادت فراهم می کند: «أَمْناً یَعْبُدُونَنِی». آری، ابتدا امنیت، سپس عبادت (هدف نهایی وعده های الهی، عبادت خالصانه خداوند است).
۱۵. عبادت خدا، زمانی کامل است که هیچ گونه شرکی در کنار آن نباشد: «یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِكُونَ».
۱۶. در زمان حکومت صالحان نیز، گروهی انحراف خواهند داشت: «وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِک».
۱۷. رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِكَ الْیَوْمَ حَتَّی یَبْعَثَ اللَّهُ رَجُلًا مِنِّی أَوْ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی یُوَاطِی اسْمُهُ اسْمِی وَ اسْمُ أَبِیهِ اسْمُ أَبِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً؛ اگر از دهر مگر یک روز نماند، هر آینه حق سبحانه و تعالی مردی را از اهل بیت من بفرستد که زمین را از عدل پُرگرداند همچنان که پر بوده باشد.
منبع: شرح قرآنی دعای ندبه، محسن قرائتی
برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی بنیاد دعا
نظر شما