به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، جایگاه حکمت فردوسی در زبان و ادب ایران و جهان بر کسی پوشیده نیست و می‌توان گفت: شاهنامه با نام و یاد خداوند، آغاز شده و سپس به خردشناسی، جهان‌شناسی، مردم‌شناسی و حتی دانش‌شناسی و دین‌شناسی پرداخته است.فردوسی آن چنان که خود در شاهنامه بازگو کرده در دوران خود پژوهشگری، برخاسته از یک انجمن ادبی بوده که توانسته مامویتی بزرگ را به پایان برساند و هدف‌هایی را که از سوی این انجمن تعیین شده بوده را در قالب منظومه‌ای داستانی که الگوی آن برگرفته از کتاب‌های آسمانی است را سرایش نموده و برای جامعه ایرانی و حتی جامعه جهانی به یادگار بگذارد؛ به مناسبت روز بزرگداشت فردوسی بنیاد فردوسی ویژه برنامه هایی را اجرا کرد، به همین مناسبت با «یاسر موحدفرد»، دبیرکل بنیاد فردوسی، مدیرعامل موسسه فردوسی توسی، مدیرمسوول پایگاه خبری شاهنامه‌نیوز و دبیر هفدهمین بزرگداشت حکیم فردوسی و پاسداشت زبان فارسی به گفت‌وگوی اختصاصی نشسته‌ایم که در زیر می خوانید:
نقش نهادهای آموزشی مثل آموزش و پرورش و وزارت علوم در پاسداشت زبان فارسی چیست؟
باید آموزش‌های فراگیر ریشه‌شناسی، واژه‌شناسی و ساختارشناسی زبان پارسی ویژه دانش‌آموزان کودک و نوجوان با همکاری وزارت آموزش و پرورش و مدرسه‌های برگزیده و نیز ویژه دانشجویان جوان و حتی استادان رشته‌های گوناگون دانشی، می‌بایست با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دانشگاه‌های سراسری دوره‌های آموزشی برگزار شود تا ویژگی‌ها و توانمندی‌های زبان فارسی برای واژه‌سازی و واژه‌گزینی و برگردان‌های درستی از متن‌های علمی در زمینه‌های گوناگون دانشی فراهم آید.آموزش‌هایی در همه دوره‌های مدرسه‌ای تا دانشگاهی برای کودکان، نوجوانان و جوانان بر پایه استانداردهای لازم شکل نگرفته و به همین روی زمینه کاستی‌های پایه‌ای در شناخت بسیاری از واژهها به وجود آمده که باعث شده فهم درستی از زبان فارسی نداشته باشیم.
آیا گرته برداری و ترجمه نادرست واژگان تخصصی به زبان فارسی آسیب می زند؟
گسترش آموزه‌های اخلاقی ایرانی و اسلامی در مکتب‌خانه‌ها، زورخانه‌ها، تکیه‌ها و قهوه‌خانه‌ها بسیار ارزشمند بوده، زیرا که همگی این جایگاه‌ها در گذشته برای انتقال شایسته ویژگی‌های زبان و ادب فارسی، کاربردهای فراوانی را داشتند؛ به ویژه در این جای‌ها به پرده خوانی پرداخته و داستان‌های کهن ایرانی را بازگویی می‌کرده‌اندبا همکاری وزارت آموزش و پرورش و مدرسه‌های برگزیده و نیز ویژه دانشجویان جوان و حتی استادان رشته‌های گوناگون دانشی، می‌بایست با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دانشگاه‌های سراسری دوره‌های آموزشی برگزار شود تا ویژگی‌ها و توانمندی‌های زبان فارسی برای واژه‌سازی و واژه‌گزینی و برگردان‌های درستی از متن‌های علمی در زمینه‌های گوناگون دانشی فراهم آید.آموزش‌هایی در همه دوره‌های مدرسه‌ای تا دانشگاهی برای کودکان، نوجوانان و جوانان بر پایه استانداردهای لازم شکل نگرفته و به همین روی زمینه کاستی‌های پایه‌ای در شناخت بسیاری از واژهها به وجود آمده که باعث شده فهم درستی از زبان فارسی نداشته باشیم.
آیا گرته برداری و ترجمه نادرست واژگان تخصصی به زبان فارسی آسیب می زند؟
بسیاری از کلیدواژگان به درستی برای مخاطبان، برگردان و یا ویرایش نشده به ویژه در کتاب‌های تخصصی و درسی این کار به درستی انجام نشده است؛ بدین روی دیده می‌شود که واژگان تخصصی که به کار گرفته می‌شود، بیشتر از اصطلاح‌های خارجی و یا گرته‌برداری نادرستی از زبان‌های بیگانه بوده است که به زبان فارسی به اشتباه افزوده شده و آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد کرده است؛ چنانچه با بی‌توجهی از آن داریم به آسانی می‌گذریم و این زخم‌هایی جبران‌ناپذیر در دل زبان فارسی بر جای مانده است که باید با ویرایش‌های شایسته‌ای از کتاب‌های مرجع درسی و دانشی زدوده شود.
آیا نگارش دانشنامه ریشه‌شناسی، واژه شناسی و ساختارشناسی برای گسترش زبان فارسی را ضروری می‌دانید؟
ساز و کارهای لازم برای گسترش زبان فارسی ضروری است؛ یکی از نکته‌های مهم که باید به آن پرداخته شود، تولید محتواهای مناسب در زمینه پژوهش و نگارش ریشه‌شناسی، واژه‌شناسی و ساختارشناسی ویژه صنف‌های گوناگون است؛ اگر به گذشته نگاه کنیم در می‌یابیم که گذشتگان با کتاب‌های ارزشمند همانند شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی، دیوان حافظ شیرازی و گلستان و بوستان سعدی و خواندن و آموزش تمثیل‌ها، شعرها و حکایت‌ها بر گنجینه واژگان پرشمار زبان فارسی خود می‌افزودند و افزون بر آن از اندیشه‌ها و تجربه‌های هر یک از اندیشمندان هم‌روزگار خود هم بهره می‌بردند؛ بدین روی استواری بیشتری را در گفتار و نوشتار گذشتگان می‌توان دریافت کرد؛ در حالی که امروز دانش‌آموختگان از این روند دور مانده‌اند و آسیب‌هایی جدی متوجه زبان امروزین کشورمان شده است.آموزش شیوه چگونگی برگردان متن‌های زبان‌های بیگانه و یا نگارش متن روان شعرهای کهن بر پایه گشتار زبانی، نکته‌ای ارزنده در ویژگی‌های یک زبان است؛ فارسی، توان گشتار زبانی را برای بیان مفهوم‌ها و آموزه‌ها به گونه بهتری را دارد البته این مهم نیازمند آموزش است و باید هر کسی در هر جایگاهی خود را نیازمند به این گونه آموزش نوین بداند.امروزه با مشکلی روبه‌رو هستیم که نیازمند توجه بیشتر است، برخی از واژه‌های زبان فارسی، اصلا برای دانش‌آموختگان رشته‌های گوناگون آشنا نیست، این‌ها واژه‌هایی هستند که در زبان فارسی وجود دارند که می‌تواند به گسترش زبان فارسی یاری دهد؛ ناآشنایی این افراد بیانگر این مهم است که در حال دور شدن از زبان فارسی هستیم؛ از دیگر سوی، تفاوت گویش‌های گوناگون ایرانی در کنار زبان فارسی مانند: کردی یا آذری، سبب می‌شود کردزبانان یا آذری‌زبانان برای بیان خواسته و یا مبادله اطلاعات خود به زبان مشترک فارسی گرایش پیدا کنند، این امر نیز نشان می‌دهد، زبان فارسی کاربردی بسیار فراوان را دارد.از سوی دیگر، سوء تفاهم و شکاف میان نسلی به خاطر نشناختن واژهها، برداشت‌های گوناگونی را به وجود آورده است؛ بدین روی آموزش ریشه‌شناسی زبان فارسی برای گفتار و نوشتار درست بسیار ضروری است.
ویژگی‌های ادبی زبان پارسی چیست؟
گسترش آموزه‌های اخلاقی ایرانی و اسلامی در مکتب‌خانه‌ها، زورخانه‌ها، تکیه‌ها و قهوه‌خانه‌ها بسیار ارزشمند بوده، زیرا که همگی این جایگاه‌ها در گذشته برای انتقال شایسته ویژگی‌های زبان و ادب فارسی، کاربردهای فراوانی را داشتند؛ به ویژه در این جای‌ها به پرده خوانی پرداخته و داستان‌های کهن ایرانی را بازگویی می‌کرده‌اند؛ این داستان‌ها که همه برگرفته از کتاب‌های ارزنده و اندیشه‌های توانمندانه ادیبان ایران زمین هم‌چون فردوسی، سعدی حافظ و مولوی و بسیاری دیگر از ادیبان پارسی‌گوی است برای مردم بیان می‌شد و نقالی‌ها و پرده‌خوانی‌ها کارکردی هم‌چون رسانه‌های امروزی را داشتند با این تفاوت که منابع ارزشمندی از واژگان ادب فارسی را برای ارایه در اختیار دارا بودند و در عین حال مرشدها و یا انتقال‌دهندگان زبان و ادب فارسی با دانش‌اندوزی از پژوهشگران و اندیشمندان ایرانی، چیرگی بسیاری بر ادب فارسی به دست آورده بودند و از آن برای بیان متن‌های دینی و ادبی کهن به گونه نمایشی بهره می‌بردند.
پاسداشت زبان فارسی در دادگستری چگونه بوده است؟
رویکرد دادگستری در سده اخیر در پاسداشت زبان فارسی ارزشمند بوده است؛ دادگستری در یک سده اخیر برای پاسداشت زبان فارسی، واژگان حقوقی پارسی را جایگزین برخی واژه‌های بیگانه کرده است، اگرچه هنوز جای کار بیشتری می‌تواند وجود داشته باشد تا این مهم روند رو به رشد بیشتری داشته باشد و بسیاری از کلیدواژه‌های غیر فارسی به مرور کم و کمتر شود. امیدوارم این روند در دیگر دستگاه‌ها نیز در پیش گرفته شود.بهترین رویکرد برای پاسداشت زبان و ادب فارسی، راه‌اندازی کرسی‌های زبان فارسی در دانشگاه‌های گوناگون کشورهای خارجی برای گسترش زبان و ادب فارسی بسیار ضروری به شمار می‌رود؛ شوربختانه بسیاری از کرسی‌های زبان و ادب فارسی در برخی دانشگاه‌های دنیا تعطیل شده و پشتیبانی علمی نمی‌شود.تاثیر فضای مجازی بر زبان و ادب فارسی هم بسیار مهم است؛ هر تکنولوژی که وارد کشور می‌شود، نیازمند یک فرهنگ مختص به خود است. واژه‌شناسی زبان فارسی و دیگر زبان‌ها به ویژه واژه‌های مشترک فارسی که به دیگر زبان‌ها وام داده شده هم می‌تواند بسیار به زبان‌آموزی یاری رساند؛جالب توجه آن‌که کلیدواژه‌های زبان فارسی حتی در قرآن هم آورده شده که نشان می‌دهد چه اندازه این زبان در دیگر زبان‌ها اثرگذار بوده است. فضای مجازی نیز تاثیر ویژه خود را بر زبان و ادب فارسی داشته و کلیدواژه‌هایی در این میان به اشتباه وارد زبان فارسی شده با این همه زبان‌شناسی در کنار حوزه‌های پژوهشی از جمله نیازهایی است که باید واکاوی شود و از آنان می‌بایست بهره‌برداری شود تا مانایی زبان و ادب فارسی و به روز رسانی آن به درستی شکل بگیرد.
نظر شما