یک دقیق بیشتر با ملایری ها در شِوچله / صله رحم رواج یکی از بهترین سنتهای اسلامی در یلدا

به گزارش خبرنگار شبستان از شهرستان ملایر یلدا می آید شبى که در آن انار محبت دانه مى شود و سرخى عشق و عاطفه، نثار کاسه هاى لبریز از شوق ما؛ شبى که طراوت هندوانه هاى تازه تابستان به سرماى دستان زمستان هدیه مى شود و داغى نگاه هاى زیباى بزرگ ترها در چشمان کودکان اوج مى گیرد و بالا مى رود. در ازدحام بشقاب هاى کوچک بلور، شیرینى صمیمیت ها و یکدلى ها، تقسیم مى شود و کام هاى همه را شیرین مى کند.

شب یلدا هم یک شب عادی است و فرقی با شب های دیگر ندارد جز اینکه یک دقیقه طولانی تر است اما بهانه خوبی برای دور هم جمع شدن است در شب یلدا دور هم جمع می شویم تا دل هایمان به هم نزدیکتر شود و به دل هایی گرمتر به زمستان خوشامد بگوییم.

یلدا، سنتی دیرینه در فرهنگ ایرانیان که سالهاست در جای جای سرزمین ایران ریشه دوانیده، آیینی به بلندای تاریخ کهن این سرزمین که ملایری‌ها نیز  با حفظ بسیاری از سنت های گذشته طولانیترین شب سال را پاس می دارند.

آیین شب یلدای ملایریها در فرهنگ عام این  شهر به "شِوچله" موسوم است و طولانی‌ترین شب سال را با "شِوچَرِه" در کنار خانواده، اقوام، دوستان و آشنایان سپری می‌کنند.

 قصه و یا متل می‌گویند، شعر که هنوز هم این سنت ارزشمند در بسیاری از روستاهای ملایر زنده است و پدربزرگ و مادربزرگ‌ها برای نوه‌های خود قصه می‌گویند..

"قوت خشک" درست مکرده ، معجونی که از  کوبیده‌های بادام، گردو، گشنیز، انواع تخمه ها، شاهدانه، فندق، هسته زردآلو همراه با شیره عسلی است که این مخلوط را به شکل گلوله در آورده و شب یلدا استفاده کنند.

 اما  امروز بسیاری از این سنتها  با فرهنگ امروز آمیخته و یا کمرنگ شده است  تقریبا باید گفت دیگر شب چله های ایرانی شبیه هم شده است

 هدیه برای تازه عروس ها با تزییات ویژه

علیرضا گودرزی در گفت و گو با خبرنگار شبستان از شهرستان ملایر گفت: یلدا بلندترین شب سال است که مسیحیان سریانی این لفظ را به ایران آوردند و از آن زمان در ایران ماندگار شده است و به معنای تولد است.

نویسنده آداب و رسوم کهن ملایر افزود: بیشتر نقاط ایران به این شب، شب چله و به لفظ ملایری شِوچله می‌گویند.

وی با اشاره به نظریه جورج فرایزر(قانون شباهت سازی) گفت: وی معتقد است تمام جشن‌های کهن اقوام و ملل از یک بستر فکری واحدی سرچشمه می‌گیرد.

وطبق این نظریه تصور بر آن بود که در شب یلدا(طولانی ترین شب سال) زمین با خورشید هم بستر شده و نطفه تمام نباتات در این شب ریخته می‌شود.

سه ماه بعد از آن جشن نوروز آغاز می‌شود که علایم فیزیکی آبستن شدن طبیعت ظاهر و پوست درختان ترک برمی دارد و درختان شکوفه می‌دهند.

وی با اشاره به زنده نگه داشتن آیین کهن شب یلدا در ایران گفت: در ملایر نیز از گذشته‌های دور این سنت برپا بوده و هم اکنون نیز زنده است.

نویسنده آداب و رسوم کهن ملایر اظهار داشت: در ملایر رسم است که در شب یلدا به دخترانی که دوران نامزدی را سپری می‌کنند، از طرف خانواده داماد هدیه ای برای عروس می‌فرستند که ارزش این هدیه به قدرت مالی و دست و دلبازی خانواده داماد از قواره پارچه تا طلا، بستگی دارد.

به گفته وی این هدیه به اضافه شِوچَرِه به گونه ای آراسته و در یک سینی یا خنچه گذاشته شده و توسط بانوان به خصوص دختران به خانه عروس فرستاده می‌شود.

در این آیین برخی خانواده‌ها غروب تنگ هدیه را توسط بانوان به خانه عروس می فرستند و برخی دیگر هم پس از صرف شام به اتفاق خانواده هدیه را به خانه عروس می‌برند و شب چله را در خانه عروس سپری می‌کنند.

این رسم سالها است که تداوم دارد، حتی اگر پدر در قید حیات نباشد، برادر بزرگتر این سنت را ادامه می دهد و هدیه طبق سنت روز آرایش داده و به عروس هدیه می دهند.

 همدلی و مهربانی که بین اهالی محله و همسایه ها موج می زد

طبق سنت‌های کهن زود خوابیدن در این شب جایز نیست، انواع تنقلات و میوه ها تهیه و به خانه برده می‌شود و ساعاتی پس از صرف شام گرد تنقلاتی که بانوی خانه به طرز خاصی آن را در سینی یا وسط خانه یا روی میز چیده، جمع می‌شوند..

گودرزی در ادامه به گفت و شنودهای خانوادگی و قصه گویی و شعرخوانی در سنت شب چله ملایری ها اشاره و بیان کرد: در این شب ضمن گفت و شنودهای خانوادگی، بیان داستان یا قصه یا حکایت و آواز، فرصتی برای نشان دادن هنری از اعضای خانواده همچون تقلید صدا و اجرای نمایش است.

 وی گفت: اصولا از میان میوه‌ها هندوانه و انار از جایگاه خاصی در شب چله برخوردار  بود  و گندم و شاهدانه و تخمه هندوانه بود داده، سایه خشک، فخری، باسلق، سنجد، شیر شیره انگور نیز در سنت یلدای ملایری‌ها زبانزد بوده که در سال های اخیر انواع میوه همچون موز، سیب و پرتقال به این سفره اضافه شده است.

گودرزی افزود:  از نظر خوراکیها با توجه به منطقه جفرافیایی هر محله متفاوت بود مثلا در ملایر با توجه به اینکه منطقه انگور و گردو و بادام و کشمش بود بیشتر از این محصولات برای شب چله استفاده می شد مثلا مناطق دیگر کشور که خربزه ، انار،  خرما، سیب و دیگر میوه ها و... بود در این مناطق بیشتر آن محصول را برای شب یلدا استفاده می کردند.

گودرزی با بیان اینکه در گذشته تنقلات این شب از بازار خریداری نمی شد، بلکه مادر خانه در طول تابستان تخمه هندوانه، خربزه و طالبی را جمع کرده و پس از بو دادن آن را برای شب چله تدارک می‌دیدند.

گودرزی گفت: در هر صورت همیاری اقوام و همسایه ها و بزرگان برای شب چله بسیار پررنگ و قوی بود و هر کس از نظر مالی ضعیف بود دیگر همسایه ها هر کدام با تقدیم هر آنچه در وسعشان بود  خانواده های دیگر را یاری می کردند  .

 وی گفت: مردم چیزی از بازار تهبه نمی کردند شب چله معمولا  از همان محصولات محلی بود.

 وی با بیان اینکه شب چله های ملایر در مناطق مختلف  متفاوت بود گفت:  خانوادههای اشراف با خانوادهای متوسط و کمتر برخوردار  خیلی تفاوت داشتند  و تقریبا فاصله‌های طبقاتی بود .

 وی با بیان اینکه  با این وجود  هدف  دور همی و لذت بردن از این شب طولالنی است افزود: روستاها بیشتر شب چله را به سنت گذشته زنده نگه می‌دارند  اما در شهر اکثر تغییر کرده و شاید گفت برخی چشم و همچشمی ها لذت های این شب به یاد ماندنی را کمتر کرده است.

گودرزی با بیان اینکه  در آیین ملایر 220 بازی محلی به ثبت رسیده گفت: بسیاری از این بازیها مربوط به شب چله بود که یکی از بازیها کلاه پرت کردن بودن و برنده بازی جایزه اش را از مادر بزرگ می گرفت.

 این نویسنده ملایری با بیان اینکه بیشتر شب های زمستان به شب نشینی و کرسی نشینی سپری می شد تصریح کرد:  این شب نشینی به خاطر  طولانی بودن شبهای زمستان بود که  وسایلی مثل تلوزیون و فضای مجازی امروزی وجود نداشت

 وی افزود: یکی از بهترین خاطرات شب های چله قصه های مادر بزرگ ها بود که بچه ها را دور کرسی جع میکرد و بچه ها مشتاق بودند آن ها را بشند  پره قیسی ، شربت شیره ، باسلوق و..  می خوردند  تا خوابشان بگیرد و شب یلدایشان باهمه خاطراتش در ذهنشان باقی بماند.

 دور همی و صله رحمی سنتی سفارش شده در آیات و روایات اسلام

ایرج یار محمدی  نیز در گفت و گو با خبرنگار شبستان با اشاره به بحث صله رحم و سفارش آن در آیات و روایت گفت:  توجه به دور همی و کنار هم بودن و صله رحم   از سنت های سفارش شده پیتامبر اکرو(ص) و  ائمه اطهار است که در دین به آن پرداخته شده است

 کارشناس مذهبی و مسئول واحد قرآنی اداره تبلیغات اسلامی ملایر  با اشاره به کم رنگ شدن این سنت حسنه در جامعه امروز افزود:

 شب یلدا فرصتی برای احیای  فرهنگ حسنه صله رحم  و ایجاد محبت و دوستی بیشتر بین خانواده ها به وسیژه بزرگترها  به ویژه پدر بزرگ ها و مادر بزرگها  است

 وی با گریزی به آیات قرآن در خصوص احترام به والدین و احسان در حق آنها افزود: پدر بزرگ ها، پدران و مادران سرمایه های ارزشمند و بزرگی هستند که هیچ چیز نمی تواند جای آنها را پر کند و شب یلدا فرصتی برای دور شدن از دغدغه های زندگی و ادای احترام به والدین است

 وی  دور همیها را باعث ایجاد شور و نشاط و محبت و  ترویج فرهنگ دوستی و عشق ورزیدن به خانواده و اقوام دانست و افزود:  این  فرصت های زیبا را نباید با تجملات  تلخ کنیم بلکه هف ما  باید  تریوج سبک زندگی اسلامی  باشد.

 وی صله رحم و سر زدن به بزرگترها است گفت: همچنین در دین مبین اسلام احترام به والدین بسیار سفارش شده که در ابن راستا ابن دور همی ها می تواند سبک زندگی اسلامی و احو توجه به پدر و مادر را زنده کند.

یار محمدی با بیان اینکه  شکل گیری اجتماعات خانوادگی باعث ایجاد شور و نشاط و ترویج فرهنگ مهربانی، دوستی و محبت بیشتر میشود گفت: همچنین این دور همی ها می تواند برا الگو سازی برای فرزندان باشد تا نسبت به صله رحم و توجه بیشتر به فرهنگ خانواده داشته باشند

 وی با بیان اینکه امروز فضای مجازی روح و فکر بسیاری از خانواده ها را درگیر کرده افزود: شب یلدا فرصت ارزشمندی برای استفاده از  فضایی حقیقی و صمیمی به دور از تعلقات فکری است و این دو همی ها باید نه تنها در شب یلدا بلکه در سایر ایام سال نیز  به دور از تجملات رواج داشته باشد.

کارشناس دینی ملایر افزود: یلدا فرصتی برای استفاده از تجارب بزرگترها برای  زندگی بهتر و سبک زندگی اسلامی و احیای فرهنگ و آداب رسوم گذشته و کهن اسلامی ایرانی  و رفع بسیاری از کدورت ها است و جوانان باید از این تجارب برای داشتن زندگی بهتر بهره ببرند.

گفتنی است  مراکز  نیکوکاری، موسسات خیریه، کانون های مساجد ملایر و همه کسانی که دل در گرو عشق و محبت به همنوع خود را دارند با  هدف ایجاد لبخند بر روی لبان خانواده های نیازمند و سهمیم شدن در شادی دیگر خانوادها نسبت به تهه بسته های یلدایی اقدام کرده تا در بلندترین شب سال برای یک دقیقه هم چهره هیچ خانواده و کودکی غمگبن نباشد و لبخند سرخ انار یلدا بر چهره همه مردم ایران زمین موج بزند

یلدا نامی زیباست، یلدا طولانی ترین شب سال را می توان به موهای مشکی دختری زیبا تشبیه کرد که ذوق زندگی در چشمانش جاری است. یلدا را می توان به چشم های منتظر مادری تشبیه کرد که در خانه سالمندان منتظر فرزندانش است، یلدا گاهی مفهوم شاد و گاهی مفهومی غمگین دارد، به خصوص اگر جای آن هایی که سال گذشته در کنارمان بوده اند خالی باشد.

یلدا که می شود دور هم جمع می شویم تا دل هایمان به بودن در کنار هم گرم شود و با قلب هایی پرمهرتر از قبل به استقبال زمستان سرد برویم. در این روزهای کم مهر و پرفاصله یلدا به یادمان می آورد که از کنار روزها به سادگی رد نشویم و قدر لحظات را بدانیم لحظاتی که مانند برق و باد در گذر هستند اما آنقدر با ارزشند که یک دقیقه بیشتر بودنش را باید جشن بگیریم.