خبرگزاری شبستان: در مطالب پیشین ابعاد منفی و هنجارشکن اومانیسم سکولار که از جمله اومانیسم های افراطی و الحادی است اشاره شد. در این نوشتار دیگر گونه های اومانیسم و تقابل نوع سکولار آن با اومانیسم دینی بیان می شود.
اصطلاح اومانیسم بعد از گذشت سال ها کمکم در عرصههای مختلف علمی، دینی، فرهنگی و ... با قیودی به کار گرفته می شود به عنوان مثال اومانیسمِ رنسانس، اومانیسمِ عصر روشنگری و اومانیسمِ مدرن. بررسی تاریخ اومانیسم بیانگر این حقیقت تلخ است که « اومانیسم هرچه جلوتر آمده در برابر دین موضعی تندتر و ستیزهجویانهتر اتخاذ کرده است». (1)
اومانیسم به واسطه آمیختگی با مبانی افراطی برخی از صاحبنظران این حوزه و تعصب ورزی پیروان، دین را مانعی در برابر عقل و اراده آزاد انسانی دانست.
برخی از قیودی که به اومانیسم افزوده می شود مثلا اومانیسم علمی، اومانیسم ادبی، اومانیسم فرهنگی و اومانیسم فلسفی به برخی از مبانی و عقاید و تفکرات اومانیستی اشاره داشته و آن را برجسته میکند.
«اومانیسم علمی اشاره به تکیه و تأکید تفکّر غالب اومانیستی بر متد علمی دارد». تاکید فراوان بر تجربه و توجه به عالم مادی و طبیعت گرائی از مشخصات این نگرش فکری است.
« اومانیسم ادبی، علاقه و دلبستگی اومانیستها را به علوم انسانی، مثل زبان، ادبیات، فلسفه و تاریخ نشان میدهد». اساسا اومانیسم در سال های اولیه نگرشی ادبی بود و با گذشت زمان قیود دیگری به ان افزوده شده است.
«اومانیسم فرهنگی، اشاره به این دارد که معرفت تنها از طریق روش عقلانی حاصل میشود و ریشه در یونان و روم قدیم دارد». « اومانیسم فلسفی نظر به فلسفهای دارد که بر حوایج و نیازهای انسان متمرکز است».
در یک دستهبندی فراگیرتر، اومانیسم یا «دینی» است یا «سکولار».
تقابل اومانیسم دینی و سکولار
تقسیم اومانیسم به اومانیسم «دینی» و «سکولار» ناظر به باورهای مابعدالطبیعی اومانیستها است. شاخصترین باورهائی که این دو حوزه فکری را از هم متمایز کرده و به بیان دقیقتر در تقابل قرار می دهد، عبارت است از:
شاید بسیاری دیگر از باورها و گرایشات این دو حوزه تنها به واسطه تفاوت نگرش به خدا، روح و جاودانگی انسان شکل گرفته است. طبیعت گرائی، مادی گرائی، نگرش تجربی، مبداء و معاد نزد اومانیسم سکولار همه و همه ریشه در این عقاید محوری دارد. اومانیسم سکولار خداوند را نپذیرفته و انسان را به عنوان محور، جایگزین خداوند می کند.
اومانیسم دینی را گاها اومانیسم مسیحی، می خوانند. اومانیسم مسیحی اگر چه شأن و مقام والای انسان را ارج می نهد و با شناخت انسان اومانیسم بودن خود را حفظ کرده، اما در عین حال معتقدات مابعدالطبیعی خود را نیز نگهداری کرده است.
دایره محدود لذات و خواسته های این جهانی
اومانیسم سکولار یک جهانبینی است؛ یعنی مجموعهای از باورهاست که شخص به کمک آن جهان را تفسیر میکند. (Wefster: 691).اما جهان اومانیسم سکولار در مقایسه با جهان ادیان، جهانی بسیار محدود است. جهان اومانیسم سکولار جهانی محدود به لذت ها و خواسته ها جهان مادی و هواهای نفسانی است.
اومانیسم سکولار به لحاظ فلسفی طبیعتگراست. جهان اومانیسم سکولار جهان کیهانی و کرات آسمانی و به بیان دقیقتر تنها زمین است. کارلسگان میگوید: «کل آنچه بوده، هست و خواهد بود، کیهان است.» (Sega: 4). آری جهان اومانیسم سکولار کیهان است و چون تا کنون تنها ما زمین را جایگاه تولد و رشد انسان و تفکر اومانیستی می دانیم پس جهان اومانیسم سکولار را باید تنها همین کره زمین دانست.
«اومانیسم سکولار تفکّری الحادی است که معتقد است دین و خدایان، ساخته انسانند». نزد اومانیسم سکولار دین ابزاری محدود کننده است و باید از پیش روی اراده آزاد انسان برداشته شود. رمز پیشرفت مقابله با موانع اراده آزاد از جمله دین است.
پی نوشت:
1- مجله پژوهش های فلسفی - کلامی » پاییز و زمستان 1382 - شماره 17و18، اومانیسم دینی و اومانیسم سکولار ، توکلی، غلامحسین).
پایان پیام /
نظر شما