چگونه شیطان در ماجرای سجده ملائکه حضور یافت؟

خبرگزاری شبستان: ذهن آدمی همواره دغدغه مند و کنجکاو در شناخت ناشناخته ها است، از این رو است که در سراسر زندگی سوالات بیشمار ذهن او را به خود درگیر می کند؛ در این میان پاسخ برخی سوالات به صورت تجربی برای او قابل یافتن است اما هستند بسیاری از سوالات که خارج از میدان تجربه انسان بوده و پاسخ آنها به آسانی بدست نمی آید. از این رو در سلسله مباحث نسیم اندیشه از لسان آیت الله جوادی آملی، مرجع شیعیان و مولف تفسیر تسنیم به برخی از این سوالات پاسخ داده می شود.

اگر شیطان از جنیان است، چگونه در جریان سجده ملائکه حاضر بود؟
قرآن کریم می فرماید، ما به فرشتگان امر کردیم، بر آدم سجده کنید و همه سجده کردند، مگر ابلیس: «وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ کَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ...»(1). 

بر اساس این آیه، ابلیس در جمع فرشتگان است، اما به چند دلیل معلوم می شود که او فرشته نبود:
یکم: قرآن کریم به صراحت شیطان را از جن و خارج شده از راه و رسوم بندگی خدا معرفی می فرماید: کلمه "فسق" در آِیه  مزبور، به معنی خروج از طریق است.
در آیات دیگر قرآن آمده است:« وَالْجَآنَّ خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ مِن نَّارِ السَّمُومِ»(2)، ما جن را از آتش آفریدیم، «قَالَ أَنَا خَیْرٌ مِّنْهُ خَلَقْتَنِی مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِینٍ»(3)، شیطان گفت: من از انسان بهترم، چون مرا از آتش خلق کردی و او را از گل. این همه نشان می دهد که شیطان جن است و از آتش آفریده شده است.
دوم: قرآن کریم درباره فرشتگان فرمود: «لا یَعصونَ اللهَ ما اَمَرَهُم»(4)؛ فرشتگانی که حریم جهنم را حفظ می کنند، اهل نافرمانی نیستند، چه رسد به فرشتگان حریم بهشت یا فرشتگان عرش الهی، پس فرشته گناه نمی کند و شیطان نیز فرشته نبود.
اما در مورد مسئله حضور شیطان در جریان سجده فرشتگان بر آدم باید گفت: عبارت قرآنی «قُلْنَا لِلْمَلاَئِکَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِیسَ»، نشانه تغلیب است، یعنی اگر صد نفر از یک گروه خاص در جایی حاضر باشند و تنها یک غریبه در جمع آنها حضور داشته باشد، همه آن افراد را با نام آن گروه خاص می خوانیم و آن یک نفر با آنها خوانده می شود. در فرهنگ محاوره غلبه کثیر بر قلیل، رایج است. شیطان به اندازه ای عبادت کرده بودکه در جرگه فرشتگان و همراه آنها بود، نه اینکه خود نیز فرشته باشد.
پی نوشت ها:
1.سوره کهف، آیه 50
2.سوره حجر، آیه 27
3.سوره اعراف، آیه 12
4.سوره تحریم، آیه6
پایان پیام/