خواب حجت شرعی نیست/آینده را روی رویا بنا نکنیم

خبرگزاری شبستان: خواب دیدن برای آدمی از جمله امور مرموز و سوال برانگیزی است که همواره به دنبال کشف حقیقت و چرایی و درستی و ناراستی آن است. در این راستا گفتگویی با حجت الاسلام محمدحسین توانایی، استاد دانشگاه امام صادق (ع) و مولف کتاب های "قرآن و معنا درمانی"، "مهارت زندگی"،"آیین و سبک زندگی" و ... انجام داده ایم. مشروح گفتگوی ما با مدیر کل دفتر پژوهش و برنامه ریزی معاونت قرآن و عترت (ع) وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را می خوانید:

آیا خواب و خواب دیدن از نعمت های الهی به شمار می رود و از چه جایگاه و اهمیتی در اسلام برخوردار است؟
خواب یکی از نعمت های الهی است در کنار سایر نعمت هایی که خدا به انسان ارزانی داشته که در قرآن کریم هم ردیف با نعمت های تکوینی و تشریعی خداوند متعال به این نعمت مهم نیز در آیات مختلف اشاره کرده است؛ از جمله می توان به آیه 9 سوره نبا اشاره کرد که خداوند می فرماید:" وَ جَعَلْنا نَوْمَکُمْ سُباتاً ... و خواب را وسیله آرامش برای شما قرار دادیم"
در دنیای امروز که انسان ثابت کرده می تواند حرص و طمع زیادی نسبت به مال اندوزی داشته باشد، اگر خواب نبود انسان از پای درمی آمد. انسان بخواهد یا نخواهد خواب در طول شبانه روز بر او غلبه پیدا می کند. از این رو متوجه می شویم خواب نعمتی است که خدا به بشر ارزانی داشته تا بدن او ساعاتی از امور زندگی فارغ و رها شود. خواب دیدن هم یکی از رموز پیچیده عالم خلقت است و هنوز دانشمندان پی به آن نبرده و نمی دانند، چگونه بر انسان حادث می شود یا چه فعل و انفعالی در بدن او رخ می دهد که منجر به دیدن خواب و رویا می شود.
 

خواب ها به چند دسته تقسیم می شوند؟
اصولا خواب به سه بخش رویای صادقه، رویای کاذبه و خواب های آشفته تقسیم می شوند.
رویا و خواب هر دو یک معنا را دارند با این تفاوت که خواب واژه ای فارسی است و رویا عربی. کابوس هم به خواب های آشفته تلقی می شود و ارزش و جایگاهی ندارند.
در روایات اسلامی وارد شده که خدا گاهی انجام یا پرهیز اموری که به صلاح بنده است را در خواب بر او الهام می کند. بنابراین خواب می تواند صادق یا کاذب باشد. طبق روایات غالبا خواب هنگام سحر که فرد پیش از خواب نیز با وضو به بستر رفته باشد، معمولا رویای صادقه است که در قرآن به برخی از آنها اشاره شده است مانند خواب حضرت یوسف (ع) که سجده خورشید و ستارگان را بر خود دید که سال ها بعد تعبیر شد یا خواب حضرت ابراهیم (ع) که ذبح فرزند خود اسماعیل را مشاهده کرد و مامور به انجام آن شد. البته این موضوع نکته ای دیگر را نیز اشاره می کند و آن بسط وحی است که گاه علاوه بر نزول فرشته بر پیامبران، این الهام در خواب نیز صورت می گیرد.
 

برای دیدن رویای صادقه باید چه آدابی را رعایت کرد؟
هر اندازه انسان بتواند از نظر پاکی روح و تقوای گفتار و عمل، مراقبت بیشتری داشته باشد، خواب های او به درستی نزدیک است. بر این اساس خواب هایی که انسان می بیند می تواند به زودی تعبیر شود یا سال ها بعد. همان گونه که خواب حضرت یوسف (ع) سال ها پس از دیدن تعبیر شد. اما به طور کلی نکته مهمی که در روایات اسلامی به ما گوشزد کردند این است هر خواب بظاهر خوب یا بدی را که انسان می بیند تعبیر به بد نکرده و بگوید انشاالله خیر است. در روایات به کرّار از تعبیر بد کردن خواب ها نهی شده و توصیه شده اگر انسان خوابی دید که احساس کرد تعبیر مناسبی ندارد، حمل به خیر کرده و علاوه بر تفسیر خیر و خوبی برای این گونه خواب ها صدقه ای کنار گذاشته و به مستمندان پرداخت کند و از پروردگار طلب مغفرت کرده و نماز و قرآن بخواند.

تا چه اندازه می توان به خواب هایی که می بینیم، اعتماد کنیم؟
هرگز نباید نسبت به خوابی که دیده می شود قضاوت صد در صد داشت. برخی خواب ها با وجود اینکه تعبیر دارند، اما نباید انسان برنامه ریزی آینده و زندگی خود را با خوابی که دیده بچیند. خواب و حتی رویای صادقه نمی تواند حجت شرعی باشد. به طور مثال در خواب به شخصی گفته می شود از همسرش جدا شود. این گونه خواب ها هرگز نمی تواند حجت شرعی باشد. ما موظف هستیم از عقل و خرد و تطبیق اعمال و خواب ها با احکام شرع عمل کنیم نه صرفا با دیدن خوابی زندگی خود را تباه کنیم.

ملاک در تشخیص رویای صادقه از کاذبه چیست؟
ملاک خود فردی است که خواب می بیند. اگر انسان از نظر رفتار و عملکرد او در طول روز بر پایه تقوا بود و پس از دیدن خواب احساس و باوری درستی و راستی آن رویا به او دست داد، می توان گفت این خواب رویای صادقه است. در واقع انسان باتقوا همان طور که در بیداری نوری در او ایجاد می شود که قدرت تشخیص خوب و بد را از هم دارد، در تعبیر خواب های خود و تشخیص درستی و نادرستی آن می تواند این قوه را به کار گیرد. قرآن و سنت بهترین مرجع برای تطابق خواب هستند. به طور مثال کسی خواب نیکی به پدر و مادر می بیند این فرد متوجه می شود باید احسان بیشتری به پدر و مادر کند یا در رویا می بیند که به فقرا کمک می کند این فرد درمی یابد، باید بیشتر از مستمندان دستگیری کند. وقتی شخص از خواب بیدار می شود متوجه می شود همه اینها واقعی است چرا که خدا در قرآن انفاق و احترام به والدین را توصیه کرده است و با این حساب این دست خواب ها حقیقی است. اما گاه فرد خواب می بیند باید ظلم کند یا بدون هیچ جهتی از همسرش طلاق بگیرد و به او می گویند فردا برو و درخواست طلاق بده. برای این شخص هر چند خواب او به ظاهر درست باشد اما لزومی ندارد به آن عمل کند چرا که در هیچ جای قرآن و روایات گفته نشده به خواب های خود عمل کنید. اساسا انسان نباید به هر چیزی اهمیت بدهد. بنابراین عمل به خواب و تعبیر آن باید مطابق با موازین شرع و عقل و خرد باشد.
 

آیا هر فردی علم تعبیر خواب را دارد یا این علم منحصر در افرادی خاص است؟
برای تعبیر خواب هر کس باید در وهله نخست خودش معیار باشد. در مرحله بعد باید به افرادی مراجعه کرد که درک صحیح نسبت به مسائل داشته و تقوای آنها به مسائل معنوی ثابت شده باشد. البته این افراد نادر هستند. برای تعبیر خواب می توان به عالمان بزرگ دینی که عمری در راه جهاد نفس و تحصیل تقوا سپری کردند و کاری برخلاف موازین شرع از آنها دیده نشده و به تجربه ثابت شده دیدگاه های آنها مترقی و کارآمد است، اعتماد کرد؛ هر چند ما ملزم نیستیم حتی به تعبیر خوابی که این افراد باتقوا می کنند عمل کنیم. بنابراین نباید فراموش کنیم به طور کلی انسان نباید روی خواب هایی که می بیند حساب باز کند و آینده خود را با آن ببندد.
پایان پیام/