ممیزی قبل یا بعد از انتشار؛ مسئله این است!

به گزارش خبرنگار ادبیات و حوزه نشر خبرگزاری شبستان ممیزی نامی آشناست که برخی از نویسندگان و شاعران از آن راضی نیستند و انتقاداتی را بر آن وارد می دانند. اینکه تو با زحمت سالها وقت بگذاری و کتابی بنویسی وبا سختی برایش ناشر پیدا کنی تازه اول ماجرا است کتاب که می رود ارشاد، یک نفر که نمی شناسی می گوید اینجا باید حذف شود وگرنه این کتاب قابل چاپ کردن نمی باشد و این جمله ای است که خیلی از نویسندگان آن را شنیده اند.

اما حالا می گویند داستان جوردیگری خواهد شد وزیرجدید ارشاد مثل اینکه پای درد دل نویسنده ها و شاعران نشسته است و او نیز این حرفها را شنیده و می خواهد یکبارهم که شده پاسخی در خوربه اینهمه درد دل بدهد.

 ممیزی دست هنرمندان را کرخت و روحشان را می‌آزارد

و شاید همین مسئله وزیر جدید فرهنگ و ارشاد اسلامی را وا می دارد تا در نخستین دیدارخود با اهالی فرهنگ و هنر و خبرنگاران رسانه های مختلف به چالش‌های عرصه نشر و مطبوعات نظری اشاره کند و بگوید که چالش‌های عرصه نشر و مطبوعات بر کسی پوشیده نیست و چاره‌ای جز سهل کردن ممیزی وجود ندارد ممیزی دست هنرمندان را کرخت و روحشان را می‌آزارد اما ممیزی قانونی حق حاکمیت است و من تلاش می‌کنم با مشاورت اهل فرهنگ راهی را برای برون رفت مشکلات نشر بیابیم.

وی خطاب به اهالی فرهنگ وهنرخواستار این نکته می شود که منافع ملی را بر منافع شخصی مقدم بداریم. با هم عهد ببندیم نگاه‌های حزبی، سیاسی و قبیله‌ای را کنار بگذاریم، نقد پذیری، شفافیت، صداقت و راستگویی پیشه راهمان باشد و بکوشیم به سرعت بذل دوستی و محبت را در دل ها بکاریم. مردم ما از ما و شما انتظار دارند تا ارزشها را پاس بداریم و یادمان نرود که آرامش امروز را مرهون شهدا هستیم به همکارانم توصیه کردم که در هر حوزه اتاق فکری از صاحب نظران تشکیل دهند از همه اصحاب فکر و اندیشه هم انتظار دارم تا مدیران را یاری دهند.

کمی به عقب تر برمی گردیم به مراسم معارفه وزیر؛ وی در پاسخ به پرسشی درباره ساماندهی وضعیت صدور مجوز کتاب در این وزارتخانه نیز می‌گوید: سعی من این است تا آن‌جا که می‌شود، بتوانیم بعضی از مقررات دست و پاگیری را که وجود دارد، به حداقل ممکن برسانیم.

او در پاسخ به پرسشی درباره ممیزی افراد در صدور مجوز کتاب و سایر مسائل هنری، با لبخند، می‌گوید: افراد قابل ممیزی نیستند.

وی اذعان می کند باید ممیزی را قبل از چاپ را برداریم وسپس به ضرورت حذف ممیزی قبل از چاپ کتاب اشاره می کند و می گوید که باید کتاب هم مانند مطبوعات منتشر و بعد از انتشار مورد بررسی قرار گیرد و به تخلفات رسیدگی شود.

او همچنین با متوقف کردن فعالیت انتشاراتی‌ها مخالفت کرده و گفته است: «ما به روش‌های دیگری متوسل می‌شویم که موجب ‌شود جلو آن اشتباه گرفته شود، نه این‌که کار نشر تعطیل شود.»

اما این سخنان یعنی چه و اصلا ممیزی کتاب چه معنی دارد ،ممیزی کتاب در ایران، فرایندی‌ست که طی آن، ناشران کتاب‌های خود را پیش از انتشار برای بررسی و صدور مجوز به اداره ممیزی وزارت ارشاد می‌فرستند و ممیزان پس از بررسی، یا آن را غیرقابل‌چاپ اعلام می کنند یا مواردی را برای حذف، تعدیل یا تغییر پیشنهاد می‌دهند یا آن را بدون تغییر، قابل چاپ می‌دانند. ناشران، با اعمال اصلاحات احتمالی، کتاب را چاپ می کنند.

شاید اگر ممیزی پیش ازچاپ برداشته شود یعنی اتفاقی که برای مجلات و نشریات می افتد.چرا که روزنامه ومجله ابتدا چاپ می شوند و بعد از انتشار اگر کسی شاکی بود به دادگاه مطبوعات شکایت می کند و بعد از رسیدگی تشخیص داده می شود که چاپ نشریه ویا روزنامه متوقف شود و یا اینکه ادامه یابد واین روند باید برای کتاب بهترهم باشد.

باید گفت: کتاب را تنها افراد خاصی می خوانند و عمومیت روزنامه را ندارد از طرفی دیگر شمارگان کتاب بسیار پایین تر از روزنامه است بنابراین اگر چنین اتفاقی برای ممیزی کتاب بیفتد نویسندگان و ناشران باید راضی تر هم باشد چرا که دیگر خبری از مشکلات ممیزی قبل از انتشار کتاب نیست. اما چرا بسیاری از نویسندگان و ناشران با این مسئله مخالفت دارند و بیان چنین مسئله ای موجب نگرانی آنها شده است.

طبق گفته وزیر ارشاد اگر چارچوب‌های قانونی را به طور شفاف بیان شود و در اختیار ناشران قرار گیرد تا آن‌ها خودشان کتاب‌هایی را که تحویل می‌گیرند ،بررسی کنند دیگرجای اشکالی وجود ندارد اما عده ای معتقدند فضای کنونی تاب چنین مسئله ای را ندارد و اگرچنین حرکتی صورت گیرند ناشران بسیار محتاط می شوند تا مبادا سرمایه ای را از دست بدهند و ناشر و نویسنده که تا کنون در یک جبهه بودند رو در رو قرار می گیرند.

اگر ممیزی به ناشر سپرده شود، ناشر از وحشت خمیر شدن کتاب، ناگزیر به‌خودسانسوری می‌شود

پای حرف ناشران هم که بنشینی می بینی ازاین بابت که از این به بعد خودشان باید ممیزی کتاب را بر عهده بگیرند خوشحال نیستند چنانکه مدیرانتشارات مروارید که یکی از ناشران موفق است دراین باره چنین می گوید:از نظر من این اتفاق کمکی نمی‌کند و اگر ارشاد فرایند بررسی کتاب‌ها را کمی سریع‌تر و فرهنگی‌تر کند و به‌تدریج این هماهنگی بین ارشاد، ناشران و نویسندگان ایجاد شود و بعد ممیزی برداشته شود، بهتر است؛ زیرا اگر ممیزی به ناشر سپرده شود، ناشر از وحشت خمیر شدن کتاب، ناگزیر به‌خودسانسوری می‌شود.

مدیر انتشارات ققنوس امیرحسین زادگان نیز در زمینه برداشتن ممیزی پیش از چاپ کتاب‌ها توسط وزارت ارشاد و سپردن کار به ناشران بر این باور است که : به‌نظر من به‌عنوان ناشری که 40سال سابقه فعالیت دارم، اگر برای اجرای ممیزی قانون صریحی وجود داشته باشد، مشکل ممیزی حل می‌شود. به گفته این ناشر در سال‌های گذشته ما کتاب‌هایی را که به دستمان می‌رسید، بی‌هیچ تغییری به ارشاد می‌دادیم و اصولا کتاب‌ها هم بدون تغییر چاپ می‌شدند. اما در چند سال اخیر با مشکل در ممیزی مواجه شدیم و این سبب شد ناشرها خودشان ممیزی را اجرا کنند که برای وجهه آنها خوب نیست. اما اگر قرار باشد ممیزی کتاب مانند ممیزی مطبوعات مشخص باشد، مؤلف و ناشر خودشان ممیزی را می‌شناسند و ناشر چون حاضر نیست سرمایه‌اش را بسوزاند، ممیزی اجرا می‌شود.

حسین‌زادگان تصریح می کند : الآن مشکل ممیزی، نبودن یک قانون صریح است و هر ممیز بنا بر سلیقه خودش نظر می‌دهد. اما اگر خطوط قرمز مشخص باشد و فضای نشر از ابهام دربیاید، مسئله ممیزی حل می‌شود.

هنوز چیز زیاد و تصوب شده ای درباره اینکه سرنوشت ممیزی
اما آنچه مسلم است اینکه ما هنوز چیز زیاد و تصوب شده ای درباره اینکه سرنوشت ممیزی در زمان وزیر جدید به کدام سمت و سو پیش می رود نمی دانیم و هر کسی بر حسب شنیده ها قضاوت می کند.

حالا می گویند:« از این پس در مرحله نشر کتب ممیزی صورت نمی‌پذیرد، بلکه هیأتی به نام هیأت نظارت بر کتب (مشابه هیأت نظارت بر مطبوعات) تشکیل می‌شود که پس از نشر و پخش کتب، به بررسی محتوای آن می‌پردازد و در زمان انتشار کتب، ممیزی توسط ناشران ـ که حکم مدیران مسئول را پیدا می‌کنند ـ صورت می‌پذیرد. در واقع از این پس، خط قرمز‌ها به مدیران نشر‌ها به عنوان مدیران مسئول اعلام می‌شود.

پس از انتشار و پخش کتب ممیزی شده توسط ناشران، هیأت نظارت بر کتب به بررسی محتوا می‌پردازد و طبیعتاً اگر محتوای مربوطه مشکل داشته باشد، دستور جمع‌آوری موقت کتب به قصد اصلاح یا جمع‌آوری دائم آنها صادر می‌شود و موارد قانونی نیز شبیه آنچه برای مطبوعات پیش می‌آید، حادث خواهد شد.»

البته نباید روند مسئله پخش کند و بی قوت کتاب درکشور نادیده گرفت کتابی که معمولا درخوش بینانه ترین حالت 3000 تیراژمی خورد ومعمولا یک تا دو سال طول می کشد تا بفروش برسد از نظر اقتصادی سود چندانی برای نویسنده و ناشر ندارد. عملا اگر مسئله ای بعد نشر برایش پیش بیایید که منجر به خمیر شدن آن شود چگونه می تواند به راه پر و فراز و نشیب خود  را ادامه دهد.

و سوال اینجاست که آیا وزارت فرهنگ که معمولا مقدار اندکی از کتابهای منتشر شده را برای حمایت از ناشر خریداری می کرد آیا بعد تغییررویه ممیزی همچنان این کار را انجام می دهد یا اینکه ناشر و نویسنده باید مدتها صبر کنند و ببیند که اثر شاکی خصوصی یا غیر دارد یا خیروبعد چنین مطالبه ای داشته باشند.

پایان پیام/