خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ خوسف واقع در 36 کیلومتری غرب بیرجند مرکز خراسان جنوبی در حاشیه کویر با دارا بودن شرایط اقیلمی مناسب برای رویش گل نرگس به دیار گلهای نرگس معروف است. این شهرستان یکی از قطب‌های پرورش و تولید گل نرگس در شرق کشور محسوب می‌شود و نرگس تولیدی در آن یکی از مرغوب‌ترین نوع نرگس‌های تولید شده در کشور است.
نرگس زارهای خوسف با مساحت 20 هکتار یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهرستان است که جلوه خاصی را به آن می‌بخشد و بوی این گلهای بهشتی نوازشگر روح است.
همچنین این شهرستان با وجود بافت قدیمی و آثار تاریخی از جاذبه‌های کم نظیر سیاحتی و گردشگری طبیعی برخوردار است که گردشگران نوروزی نباید از آن غفلت کنند. این منطقه را گرجی ها و قبل از ظهور اسلام بنیاد نهادند و یکی از کهن‌ترین شهرهای جنوب خراسان محسوب شده که در منابع تاریخی ازآن با نامهای خسف، خسب، خوسف یاد شده‌است.
این بافت که به لحاظ موقعیت طبیعی و واقع شدن بر روی هسته مقاوم، از زمین لرزه در امان مانده و یکی از سالم ترین بافتهای تاریخی در منطقه به شمار می‌رود.
آرامگاه ابن حسام خوسفی؛ زیارتگاه اهل دل
آرامگاه ابن حسام خوسفی، شاعر برجسته قرن نهم قمری بر فراز صخره‌ای سنگی در حاشیه شمالی شهر خوسف قرار دارد. این آرامگاه که قدمت آن به بیش از 500 سال می‌رسد، در سال 920 هجری قمری ساخته و در قرن 13 قمری بازسازی شده است.
ابن حسام از شاعران بزرگ و مفاخر قهستان است که در انواع قالب‌ها شعر گفته است، اما بیشتر شهرت وی به خاطر خاوران نامه است. خاورنامه یا خاوران نامه منظومه‌ای است حماسی مذهبی شامل 22500 بیت در بحر متقارب که به تقلید از شاهنامه فردوسی در باره جنگ های حضرت علی (ع) و یارانش با قباد پادشاه خاوران سروده است .
آرامگاه ابن حسام خوسفی شاعر برجسته دوره صفوی با فرم هشت ضلعی با گنبدی شبیه کلاه فرنگی که در اصل نورگیر مقبره محسوب می گردد احداث شده است. همچنین در داخل آرامگاه کتیبه‌ای کاشیکاری شده به رنگ سفید حاوی اشعار ابن حسام است که دور مقبره را فرا گرفته است.
فضای ورودی آرامگاه دارای پله است که در نمای جنوبی ساختمان قرار گرفته و به لحاظ فرم مانند پیش طاقی بوده که سقف آن دارای فرم قوسی شکل به صورت سه بخشی کند است. در نمای خارجی مقبره در سه طرف نورگیر یا پنجره کارگذاشته شده که نور فضای داخلی را تامین می کنند و همچنین علاوه بر پنجره ها طاق نماهایی در نمای خارجی ساختمان موجود است که فرم کلی بنا از این طاق نماها نشأت می گیرد.
سنگ نگارهای اشکانی؛ کال جنگال
کال جنگال نام یکی از دره‌های عمیق کوه ریچ از روستاهای بخش خوسف است که در 30 کیلومتری جنوب غربی بیرجند قرار دارد. بیشتر سنگ نگاره‌های کشف شده در محدوه کال جنگال را کتیبه‌های باستانی شامل می‌شود که اغلب متعلق به دوره اشکانی است. این سنگ نگاره‌ها 11 کتیبه و 2 تصویر را در کنار خود دارد.
متاسفانه از مجموع 13 اثر تنها هفت مورد باقیمانده است. تمامی کتیبه‌ها به خط پهلوی و زبان پارسی باستان نوشته شده است که علاوه بر وجود خط، دلیل دیگر اهمیت این نقوش واقعیت گرایی و پیروی از سبک شمایل نگاری دوره ای از تاریخ است.
دو سنگ نگاره با نیم تنه مردی و دیگری جدال مردی تنومند با شیر را نشان می‌دهد. بیشتر نقوش این سنگ نگاره‌ها با وارد آوردن ضربه و با کمک شیء فلزی یا سنگی بر سطح مورد نظر ایجاد شده و مهم‌ترین ویژگی آنها همجواری و مرتبط بودن کتیبه‌ها با هم است.این اثر با شمارهٔ ثبت 2532 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مزار شاه سلیمان علی؛ شستشوی روح در چشمه‌های کرامت امامزادگان
زیارتگاه‌ها چون ستاره ای به آبادی‌ها درخشندگی معنوی می دهند و کانونی برای اجتماع مردم با آداب و رسوم و گویش‌های متفاوت به شمار می آید. مردم روح و دل خویش را در چشمه‌های فضیلت و کرامت، که از مکان مزبور جاری و ساری است شستشو می‌دهند.
در پای ضریح امامزاده‌ها اسرار انسان‌هایی نهفته است که درد دل‌های خود را که مطرح کردن آن را حتی نزد بستگان خویش صلاح نمی دیده‌اند برای صاحب بارگاه بازگو کرده‌اند.
بقعه مبارکه شاه سلیمان علی در فاصله 110 کیلومتری جنوب شهر بیرجند در منطقه‌ای کوهستانی به نام رشته کوه شاه قرار دارد. این مزار در دامنه بلندترین کوه در داخل درّه ای قرار گرفته و از همه جهت در میان ارتفاعات محصور است و آب وهوای آن معتدل و از نظر مکانی و کوهنوردی و تفریحی موقعیت مناسبی دارد.
به طور مکتوب سندی در مورد شجره امامزاده شاه سلیمان علی به دست نیامده است. گروهی وی را از سادات باقریه و برخی از اولاد موسی‌بن جعفر(ع) و از صحابه امامزادگان می‌دانند. در آرامگاه شاه سلیمان علی(ع) بقعه‌ای ساختند که شامل ایوان و رواقی است که بر میانه آن بر روی قبر مطهر ضریحی مطلا جانمایی شده، این بنا دارای سقف گنبدی کوتاه، شیشه‌کاری و گچکاری است.
بافت تاریخی روستای خور
روستای خور در در 50 کیلومتری شهر خوسف قرار دارد. در بافت خور بناهایی همچون قلعه، آب انبار، مسجد، حسینیه، حمام و خانه های قدیمی وجود دارد که اکثرا متعلق به دوره صفوی است.
وجود آثار معماری با ارزشی از جمله بافت تاریخی و منحصر به فرد به همراه قلعه ها، برج ها، مساجد قدیمی و انواع بادگیرها چشم انداز تاریخی زیبایی به روستا داده است. ضمناً قرار گرفتن در حاشیه کویر لوت ایران از دیگر مزایای آن می باشد.
بافت تاریخی روستای خور از شرایط متأثر از شرایط اقلیمی و جغرافیایی محیط خود می‌باشد خانه‌های گلی، پوشش گنبدی، حیاط مرکزی، اتاقهای دور تا دور حیاط، هشتی‌ها، دهلیزها، دیوارهای قطور حوض باغچه بصورت هماهنگ و یکنواخت از ویژگی های معماری خانه‌های روستای خور است.
از منابع آب زیرزمینی محل در سه کیلومتری جنوب روستا چشمه های آبی سر در آورده که آبشخورهای مناسبی برای دام ها به خصوص شتران می باشد.در کتاب نزهة القلوب آیتی از خور به عنوان شهری در کرانه کویر یاد شده و گفته می شود دارای 72 قنات رو به قبله است.
یکی از ویژگی های قنات های فعلی خور این است که اگر 20 سال هم باران نبارد، مقدار آب آن تغییر نمی کند و اگر لایروبی شود، شاید به دو برابر نیز افزایش یابد.
آبگرم معدنی لوت؛ ناشناخته کویر
مجتمع آبدرمانی آب گرم معدنی لوت در 75 کیلومتر شهر خوسف و در محدوده جنوب شرقی شهرستان خوسف قرار دارد و دارای آب و هوای گرم و خشک کویری است. ارتفاع آن از سطح دریا یک‌هزار و 75 متر بوده و شیب زمین به تبع ارتفاعات از شمال‌شرقی به سمت جنوب‌غربی است و با همین روند درصد آن کم می‌شود.
در این منطقه ناهمواری‌ها روند و شکل خاصی نداشته و منحنی‌های میزان ارتفاع متداخل و ناهمگون بوده و این ناهمواری‌ها در قسمتی که آب گرم لوت جریان دارد شکل آبراهه را به خود گرفته است. آب گرم لوت در ردیف آبهای معدنی معتدل قرار دارد و براساس خواص شیمیایی فیزیکی آب گرم لوت این چشمه برای درمان امراض پوستی، عضلانی و گوارشی مناسب است.
آب گرم لوت با قدمت چندصد ساله میزبان مسافران زیادی بوده که با چهارپایان و وسایط نقلیه موتوری برای استفاده از آب معدنی به این محل عزیمت می‌کرده‌اند. در حال حاضر به لحاظ فراهم شدن امکانات مسافربری و تسطیح راه آب گرم لوت شاهد استقبال زیاد گردشگران و مشتاقان به استفاده از آب معدنی است.
قلعه رستم خوسف
قلعه رستم در جنوب شرقی شهر خوسف و در غرب روستای کوچکی به نام گنج برفراز تپه ای رفیع که بر جلگه خوسف و دشت ماژان مشرف است، قرار دارد. چون قلعه در محلی واقع شده که دسترسی به آن آسان نبوده لذا آسیب کمتری متوجه برخی از فضاهای آن شده است. در داخل قلعه 6 تالار وجود دارد که با طاق¬های جناغی پوشش یافته اند.
ورودی این تالارها به دلیل انباشت خاک و آوار مسدود شده است، ولی تالارها نسبتاً سالم مانده اند. در مرکز قلعه چاهی وجود دارد که عمق آن حدود هفت متر است و در جبهه جنوبی قلعه آب انباری قرار دارد که از سنگ و ملات ساروج ساخته شده است.
در جبهه شمال شرقی قلعه پنج برج دیده بانی وجود داشته که قابل تشخیص است. در محوطه این قلعه قطعات سفالهای لعابداری با رنگهای فیروزه ای و ساده وجود دارند که به ادوار پیش و پس از اسلام مربوط می شوند.
آثار بجا مانده در قلعه رستم به پیش از اسلام باز می گردد، ولی در دوره های بعد از اسلام بخصوص در زمانی که فرقه اسماعیلیه بر این منطقه سلطه داشتند آن را بازسازی کرده اند.
مسجد جامع خوسف
مسجد جامع خوسف مربوط به دوره تیموریان - دوره صفوی است و در خوسف، داخل شهر واقع شده است. این اثر با شمارهٔ ثبت 1956 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مسجد جامع خوسف به عنوان یکی از بارزترین آثار تاریخی موجود در بافت تاریخی این شهر محسوب می‌شود.
این بنا دارای 2 ورودی، یکی در ضلع شمال شرقی و دیگری در ضلع شمال غربی است و مهم ترین عناصر معماری بنا شامل ورودی ها، صحن، شبستان تابستانی، شبستان های ملاعلی اکبر، عبدالخالق و قسمت های نوساز مسجد است.
شبستان های جبهه جنوب غربی بنا، یعنی شبستان تابستانی و شبستان های ملاعلی اکبر و عبدالخالق، بخش های تاریخی بنا به حساب می آیند و شبستان، ستون های قطور 4 ضلعی دارد که پوشش آن ها به صورت گنبدهای 4 ترک و به کمک طاق های جناغی روی ستون ها استوار شده است.
شبستان ملاعلی اکبر بادگیری دارد که در فصل تابستان خنکای خاصی به مسجد میدان داده و از طریق پنجره مشبک های گچی به دیگر فضاها و شبستان دیگر نیز نسیم خنکی وارد می شده است. شبستان عبدالخالق که قدیمی تر از شبستان ملاعلی اکبر است 6 ستون و 12 گنبد دارد و شبستان ملاعلی اکبر در سال 1237 ه.ق تعمیر شده دارای 9 ستون و 16 گنبد است.
مساحت کل بنا 3 هزار و 600 متر مربع است که 900 متر مربع آن را صحن فرا گرفته و اطراف صحن با طاق نماهایی به صورت جناغی تزئین شده است.
درباره زمان ساخت مسجد جامع خوسف سند معتبر و مطمئنی وجود ندارد و بنا بر آن چه در بین مردم خوسف به نقل قول از تاریخ حسامی مشهور است کار احداث این بنا سال 45 ه.ق هم زمان با امامت امام حسن مجتبی(ع) آغاز شده و سال 61 ه.ق به پایان رسیده است.هر چند این ادعا جای بحث دارد.
منطقه زیبای آرک وگرنگ
منطقه آرک و گرنگ در 52 کیلومتری غرب بیرجند و ١٧ کیلومتری شمال شهر خوسف واقع شده است. این منطقه با وسعت30 هزار هکتار و دارای آب و هوای گرم و خشک است و در نواحی آب و هوای معتدل تری برخوردار است.
کوهستانی بودن منطقه، منابع آب نسبتاً فراوان، دره ها و چشم اندازهای زیبا همراه با پوشش گیاهی از تنک تا متراکم از منابع با ارزش این منطقه محسوب می شوند که در ایام تعطیلات و به خصوص روز 13 فروردین ماه پذیرای گردشگران و مسافران زیادی است.
تاکنون هیچگونه سرمایه گذاری برای امر تفریح و تفرج از سوی این اداره کل در داخل منطقه صورت نگرفته است. شایان ذکر است در روستای آرک که در حاشیه منطقه واقع گردیده از سوی دستگاههای ذیربط استانی در امر تفرج، اقدام به ایجاد یک محیط تفریحی با بازسازی منبع آب و ایجاد یک محیط سایبان اقداماتی صورت گرفته است. همچنین دو پاسگاه محیط بانی مجهز به کلیه امکانات در داخل منطقه ساخته و در حال بهره برداری است.
پایان پیام/
نظر شما