به گزارش خبرنگار شبستان، حجت الاسلام محمدصادق یوسفی مقدم، رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن، در نشست تخصصی اجتهاد پیامبر از منظر قرآن گفت: اجتهاد در اصطلاح به دو معنا به کار رفته است، که یکی از آنها به معنای استخراج حکم شرعی از منابع و دیگری به معنای قیاس و رای و استحسان است.
وی افزود: از دو معنای بالا، معنای اول را هم شیعه و هم اهل سنت قبول دارند، اما معنای دوم تنها مورد قبول اهل تسنن است و امامان شیعه اجتهاد به معنای قیاس را منع کرده اند.
حجت الاسلام یوسفی مقدم، اجتهاد را موتور اصلی تحرک و عامل اصلی پویایی دین دانست و گفت: اگر اجتهاد را از دین کنار بگذاریم، دین به نابودی و اضمحال کشیده می شود.
این محقق علوم قرآنی تصریح کرد: از زمانی که اسلام پا به عرصه وجود گذاشت، پیامبر اعلام کرد که از هر گروه مومنان افرادی بیایند و در دین تفقه کنند و سپس به شهر و دیار خود بازگشته و مردم را با دین حق آشنا کنند.
وی ادامه داد: این اصلی مسلم است که در هر عصری موضوعات و شرایط جدیدی پیش می آید و به همان اندازه ما نیازمند احکام جدیدی از اسلام هستیم، همچنانکه امروزه به نظام های معرفتی بر پایه قرآن نیازمندیم.
حجت الاسلام یوسفی مقدم با بیان اینکه بحث اصلی و محل نزاع در مورد اجتهاد پیامبر، این است که آیا ایشان هم مانند مجتهدان و فقها اجتهاد می کردند یا نه، گفت: در این جا منظور از اجتهاد همان اجتهادی است که فقها انجام می دهند؛ یعنی آیا همان گونه که یک فقیه در اجتهاد خود ممکن است خطا کند پیامبر نیز ممکن الخطا است یا نه؟
رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن ادامه داد: شیعیان معتقدند مجتهدان و فقها ممکن است در اجتهاد خود خطا کنند، اما اهل تسنن می گویند هر آنچه مجتهد بدست می آورد صواب است، فلذا نام ما مخطئه است و اهل سنت مصوبه نام دارند.
حجت الاسلام یوسفی مقدم با اشاره به اختلاف نظر در مورد اجتهاد پیامبر گفت: شیعیان معتقدند پیامبر هیچ گاه به این معنا اجتهاد نمی کند، اما اهل تسنن معتقدند که پیامبر اجتهاد می کند و همچنین در اجتهاد خود ممکن است خطا کند.
وی خاطر نشان کرد: در اینجا اهل تسنن خود به دو دسته تقسیم می شوند؛ بعضی معتقدند پیامبر گرچه خطا می کند اما در خطا باقی نمی ماند و برای آن دو دلیل ذکر می کنند: اول اینکه چون او معصوم است خدا نمی گذارد در اشتباه باقی بماند و دوم اینکه پیامبران بعدی همیشه خطای پیامبر قبلی را گوش زد می کردند، اما چون بعد از پیامبر اسلام دیگر پیامبری وجود ندارد، پس پیامبر خطا نکرده است.
نویسنده کتاب «درآمدی بر اجتهاد پیامبر از منظر قرآن» با اشاره به نظر دیگر اهل تسنن در مورد اجتهاد پیامبر گفت: دسته دیگر معتقدند پیامبر هم خطا کرده و هم در اشتباه خود باقی مانده است و برای آن شواهدی ذکر می کنند.
حجت الاسلام یوسفی مقدم با اشاره به دلایل عدم اجتهاد پیامبر گفت: در این زمینه آیات فراوانی وجود دارد که از آن جمله می توان به آیه 3 و 4 سوره نجم اشاره کرد که می فرماید: "پیامبر از روی هوا و هوس نطق نمی کند و نطق او نیست مگر وحی که به او می شود." همان گونه که مشاهده می شود این آیه اطلاق دارد و شامل تمام سخنان پیامبر ـ اعم از آیات قرآن و غیر آن ـ می شود.
وی تصریح کرد: آیه بعد آیه 15 سوره مبارکه یونس است که شان نزول آن زمانی است که مشرکان مکه نزد پیامبر آمدند و گفتند ما شما را به رسالت قبول داریم، به شرط اینکه آیات بت پرستی را از قرآن بردارید و قرآن را عوض کنید. خداوند در این آیه می گوید: «بگو دست من نیست که آن را از طرف خودم تبدیل کنم، بلکه من تبعیت نمی کنم مگر از آنچه بر من وحی می شود.» در اینجا نیز پیامبر مامور از به تبعیت از وحی است و این آیه نیز اطلاق دارد.
حجت الاسلام یوسفی مقدم با بیان اینکه خداوند علم احکام و مناطات آن را از طریق وحی به پیامبر تعلیم داده است، گفت: در غیر از موارد قرآن پیامبر تنها باید احکام را بر مصادیق تطبیق دهد.
رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن تاکید کرد: نتیجه اینکه از نظر شیعه پیامبر اجتهاد نمی کرده، بلکه آنچه می گفته وحی الهی بوده چه در مورد قرآن و چه در مورد غیر قرآن. مورد مشخص وحی غیر قرآنی احادیث قدسی است و در بقیه موارد را مناطات احکام به پیامبر وحی می شده و ایشان آنها را به مصادیق آن تطبیق می دادند.
شایان ذکر است، نشست تخصصی اجتهاد پیامبر از منظر قرآن جمعه 4 شهریور در بخش پژوهش نوزدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم برگزار شد.
پایان پیام/
نظر شما