به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از شیراز، آیت الله علی شیخ موحد، مدیر حوزه علمیه خواهران استان فارس صبح امروز (5 خرداد) در نشست تفسیر موضوعی قرآن کریم ویژه کارکنان مدیریت استان، به بیان تفسیر آیه شریفه 178 سوره مبارکه «بقره» که می فرماید «ای کسانی که ایمان آورده اید، درباره کشتگان، بر شما (حقّ) قصاص مقرر شده، آزاد عوض آزاد و بنده عوض بنده و زن عوض زن و هر کس که از جانب برادر (دینی) اش (یعنی ولیّ مقتول)، چیزی (از حق قصاص) به او گذشت شود، (باید از گذشت ولیّ مقتول) به طور پسندیده پیروی کند، و با (رعایت) احسان، (خون بها را) به او بپردازد و این (حکم) تخفیف و رحمتی از پروردگار شماست پس هر کس، بعد از آن از اندازه درگذرد، وی را عذابی دردناک است.» پرداخت و افراد مورد خطاب در این آیه را فقط مسلمان ها دانست و گفت: اولین نکته در بیان مسئله قصاص در این آیه این است که خطاب به مومنین شده و افراد غیر مسلمانی که در کشورهای اسلامی زندگی می کنند را شامل نمی شود و قرآن نسبت به آنها ساکت شده است، لذا این آیه فقط برای مسلمین در کشورهای اسلامی است.
وی به بیان معنای لغوی قصاص پرداخت و گفت: قصاص از مصدر «قاص» و ریشه «قصَّ» به معنای تعقیب کردن است، اینکه به کسانی که داستان می گویند قصه گو می گویند از همین گرفته شده است، یعنی به حکایت گذشتگان مشغولند، در قتل هم عبارت قصاص به این دلیل آورده می شود که می خواهند همان راهی که او رفته، بروند، یعنی او انسانی کشته و حالا می خواند آن کار را تکرار کنند.
قصاص از دیدگاه عرب، یهود، مسیحیت و اسلام
آیت الله شیخ موحد عبارت «وَ لَکُمْ فِي الْقِصاصِ حَياةٌ» از آیه شریفه 179 سوره مبارکه «بقره» را بلیغ ترین عبارت در مسئله قصاص دانست و اظهارداشت: اولین چیزی که در تفسیر آیه شریفه جلب توجه می کند اینکه در عرب مسئله قصاص وجود داشته، نه اینکه قصاص از اختراعات اسلام بوده باشد، منتها قرآن در این مسئله بلیغ ترین و مختصر ترین عبارت را گفته و آنها جملات دیگری داشتند، مانند این عبارت «کشتن بعضی افراد احیای همه است» یا «زیاد بکشید تا کشتار کم شود» یا «کشتن، موثرترترین عامل برای اززبین بردن کشتار است» که رایج ترین اصطلاحات ادبی در زمان نزول آیه فوق بوده است.
وی ادامه داد: قرآن کریم جمله ای را بیان کرده است که در عین حال که قصاص را قبول کرده، علت قبول مسئله هم در همان جمله نهفته است، لذا با توجه به عبارت ذکر شده فلسفه قبول قصاص این است که باعث حیات می شود.
مدیر حوزه علمیه خواهران استان فارس در تشریح این مسئله که قرآن کریم چرا برای قصاص، حیات انسان را مدنظر قرار داده است، تاکید کرد: قرآن کریم کشتن به جای کشتن را مطرح نمی کند و ذکر حیات می کند، در عصر نزول قرآن جامعه معقد به قصاص بوده اما حد و مرزی نداشته است یعنی ممکن بود بخاطرکشته شدن رئیس قبیله، یک قبیله ای را نابود کنند یا بخاطر کشته شدن یک زن، جامعه ای را از بین می بردند، همانطور که علت شروع جنگ جهانی اول هم کشته شدن یک رئیس در اروپا به علت تیراندازی بود.
وی با اشاره به وجود مسئله قصاص در فصل بیست و یکم تورات از صفر خروج و صفر 23، اضافه کرد: قرآن کریم این مسئله را برای یهود تایید می کند و می گوید «و ما در آن کتاب بر آنها مقرر داشتیم که جان در برابر جان و چشم در برابر چشم و بینی در برابر بینی و گوش در برابر گوش و دندان در برابر دندان است».
آیت الله شیخ موحد با اشاره به اینکه نصارا در باب مسئله قصاص هیچ چیز ندارند، گفت: مسیحیت در برابر قتل، قصاص ندارند، بلکه خون بها دارند، در مذهب نصارا (مسیحیت) حتی در انجیل تحریف شده هم همین نکته آورده شده است.
وی با اشاره به عبارت «وَ مَنْ أَحْياها فَکَأَنَّما أَحْيَا النَّاسَ جَميعاً» از آیه شریفه 32 سوره مبارکه «مائده»، به بیان ویژگی های مهم قصاص در اسلام پرداخت و گفت: اسلام علاوه بر اینکه قصاص را قبول کرده، برای این مسئله ضابطه نیز مشخص کرده است، ضابطه خصوصیت اجتماعی که اجتماع به خرابی کشیده نشود و اسم آن را حیات نامیده است.
مدیر حوزه علمیه خواهران استان فارس در تشریح عفو از دیدگاه قرآن کریم، تاکید کرد: قرآن بعد از قصاص فصلی به نام عفو باز کرده است و می گوید «اگر جایی بحث حیات نبود مثل فردی که از عصبانیت مرتکب قتل شده، اگر به او تخفیف داده شود، این تخفیف از ناحیه پروردگار و رحمت است.»، مسئله قصاص در قرآن غیر از قبول آن است، قصاص وجود دارد و نامش حیات است لذا اگر قتل بر اساس فساد نباشد و به عنوان های دیگر باشد، افراد می توانند در مقابل قتل، بجای قصاص، تخفیف بدهند.
وی، پیام مهم آیه های 178 و 179 سوره مبارکه «بقره»، را استدلال مادیون و غرب برای عدم قتل دانست و اضافه کرد: این افراد معنقدند مجازات اعدام و قتل باید حذف شود و این را از افتخارات خود می دانند، طبع انسان ها از کشتن افراد بعنوان قصاص متنفر است، چراکه خلقت انسان در طبعش است و وجدان بشر، کشتن را قبول نمی کند، بواسطه قتل کمبودی در جامعه پیدا می شود که با قتل دوم کمبود دوم را آورده می شود، با کشتن، قصاوت را تشویق می کنید و در آخر اینکه جوامع بشری تحول پذیر است، امروز تحول جامعه این است که جرمِ قتل را قتل نگویند و زندان یا کار عملی بجای آن انجام شود.
آیت الله شیخ موحد با تاکید بر اینکه قرآن مجید همه این موارد را در آیه شریفه 32 سوره مبارکه «مائده» پاسخ داده است، خاطرنشان کرد: این یک بحث بسیارعمیق فلسفی اجتماعی است است که قران پیش بینی کرده که چنین اشکالاتی ممکن است آورده شود، قوانین حاکم بر بشر در فلسفه اجتماعی، طبیعت خارجی را مد نظر قرار داده بگونه ای که نظام اجتماعی بشر بهم نریزد و نقص را کامل کند و یا حوایج تکوینی بشر را کامل کند.
وی با اشاره به اهمیت برقراری نظام اجتماعی بشر در تببین قانون، گفت: بر اساس قرآن اگر کسی وجودی را منتفی کرد، آمادگی انتفای همه وجود ها را دارد، آنچه اینجا مهم است برگشت به این فلسفه است که کدامیک از استدلاهای مادیون فتنه قتل را خاموش می کند؟ آیا قصاص فتنه قتل را خاموش می کند یا استدلال های مادیون؟
مدیر حوزه علمیه خواهران استان فارس به بیان جواب نقضی سوال مذکور پرداخت و یادآور شد: کدام دولت در دنیا وجود دارد که اگر احساس کرد توسعه و حیاتش با جنگ است و جنگ را شروع نمی کند؟ کدام تئوری می گوید اگر یکی کشته شد در مقابل یکی کشته نشود؟
وی با اشاره به آیه شریفه 32 سوره مبارکه «مائده» که می فرماید «هر کس، انسانی را بدون ارتکاب قتل یا فساد در روی زمین بکشد، چنان است که گویی همه انسان ها را کشته و هر کس، انسانی را از مرگ رهایی بخشد، چنان است که گویی همه مردم را زنده کرده است»، به بیان جواب حلی قرآن کریم پرداخت و تاکید کرد: قرآن می گوید شما چه راهی اعمال می کنید که فتنه قتل را بخواباند؟ آیا زندان فتنه قتل را می خواباند؟ همانطور که در اعتقادات عملی، تجربه ملاک است، گاهی اوقات فرد خاطی در زندان درس جدید هم می گیرد.
آیت الله شیخ موحد با تاکید بر عبارت «وَ لَکُمْ فِي الْقِصاصِ حَياةٌ» از آیه شریفه 179 سوره مبارکه «بقره»، خاطرنشان کرد: قرآن کریم، قصاص را حیات می داند و اصولا هم بشر این گونه است که در جاهایی که قصاص عمل می شود، خانواده مقتول آرامش پیدا نمی کنند تا قاتل قصاص شود.
وی افزود: این فقط یک ادعا است که طبع انسان ها از کشتن افراد بعنوان قصاص متنفر است، ملاک بشر برای تنفر و تهیع (غیر تنفر) تعقل اوست وگرنه تنفر بدون تعقل فایده ای ندارد، لذا این عبارت به تنهایی تمام ادعاهای مادیون و غربی ها را زیباتر و رساتر از همه آیات پاسخ داده است.
مدیر حوزه علمیه خواهران استان فارس با تاکید بر بررسی قصاص در دایره عقل و نه احساسات، اظهار داشت: اگر قصاص در دایره عقل آورده شود آنگاه «وَ لَکُمْ فِي الْقِصاصِ حَياةٌ» معنا می شود و با احساسات نمی توان فهمید.
وی به بیان دلیل وابستگی تقوا به آیه مذکور پرداخت و ادامه داد: یکی از معانی تقوا، حب حیات مردم است و اگر عشق به حیات مردم داشت می تواند خادم مردم باشد، لذا قرآن ابتدا خطاب به عقل کرده تا انسان بتواند وارد دایره تقوا شود.
آیت الله شیخ موحد آیه شریفه 2 سوره مبارکه «مائده» را عطف تفسیری آیه شریفه 32 از این سوره دانست و گفت: هر چه خوبی باشد، تقواست و محال است چیزی خوب باشد و تقوا نباشد یا چیزی اثم (گناه) باشد و عدوان (ستم) نباشد.
وی آیه های 178 و 179 سوره «بقره» و آیه شریفه 32 سوره مبارکه «مائده» را زیباترین بیان در قبول مسئله قصاص در قرآن عنوان و اضافه کرد: قرآن مسئله قصاص را قبول دارد لکن با این تبصره که در مواردی که امکان بخشش وجود دارد را تخفیف رب و رحمت نامیده است، یعنی خداوند تبارک و تعالی خواسته در بین مردم الفت باقی بماند، لذا در مواردی که در قتل، فساد وجود ندارد، جای تخفیف وجود دارد، بنابراین قصاص بعلاوه این حکم، حکم کاملی است.
مدیر حوزه علمیه خواهران استان فارس ادامه داد: اگر کسی عفو کرد و مقدمات عفو فراهم شود ولی دوباره درخواست فصاص کرد، بنابر آیه قرآن برای او «عذاب الیم» در نظر گرفته شده است.
وی، حکم قصاص را یک مثلث سه جانبه تعریف کرد و گفت: حیات، عدم امکان تبدیل و عفو در صورت عدم وجود فساد سه راس مهم از حکم قصاص است.
نظر شما