آشنایی با مسجد تاریخی «میرزا کریم صراف» شیراز

خبرگزاری شبستان - شیراز:

خیابان «لطفعلی خان» شیراز یکی از بافت های تاریخی است که نگین هایی همچون مساجد تاریخی «نصیرالملک» را در خود جای داده است.

پا که به این خیابان می گذاری، شاهد مجاورت زندگی شهرنشینی امروزی در بافت تاریخی شهر شیراز می شویم که ترکیبی زیبا ایجاد کرده و جریان زندگی مدرن و سنتی را به تصویر کشیده است.

به دلیل واقع شدن مسجد تاریخی «نصیر الملک» در این مسیر، همواره در فصل هایی مثل بهار که اوج گردشگری در شیراز است، شاهد تردد گردشگران داخلی و خارجی متعددی در خیابان لطفعلی خان هستیم.

اما در این محور تاریخی، علاوه بر این مسجد تاریخی شناخته شده، مسجد تاریخی دیگری وجود دارد که شاید کمتر نام آن شنیده شده باشد و یا شناخته شده باشد.

مسجد «میرزا کریم صراف»

کمی آن طرف تر و در پشت این مسجد تاریخی شناخته شده اما مسجدی وجود دارد که به گفته « فاطمه ده بزرگی» در گذشته به مسجد «آصف» شهرت داشت:

یک راهنمای گردشگری تاریخی با توصیف مسجد «میرزا کریم صراف» می گوید: این مسجد تاریخی از مساجد دوره زندیه در شیراز به شمار می رود که در محله «اسحاق بیگ» و خیابان «لطفعلی خان زند» قرار دارد.

«فاطمه ده بزرگی» ادامه می دهد: مسجد «میرزا کریم صراف» در پشت مسجد «نصیرالملک» قرار دارد و در دوره قاجار مرمت شده است و 2 در ورودی در ضلع شرقی و جنوب دارد.

وی اضافه می کند: در این مسجد 2 شبستان وجود دارد که در غرب و شمال مسجد واقع شده است و شبستان شرقی که کوچک تر است، چهار ستون سنگی یکپارچه و سقف گنبدی آجرکاری دارد و چهار طاق ایوانی با لچکی های آجری و 2 اتاق تو در تو در آن به چشم می خورد.

ده بزرگی با توصیف شبستان شمالی بیان می کند: این شبستان بزرگتر است و 9 ستون سنگی با طاق های گنبدی آجرکاری شده دارد که یک فضای دنج و آرامبخش را به تصویر می کشد.

وی ادامه می دهد: در ظلع جنوبی مسجد، سه ردیف اتاق با سقف هلالی و یک هشتی به چشم می خورد که در ورودی مسجد به آن باز می شود و در غرب مسجد چند ردیف اتاق و راهروی کوچک وجود دارد.

مسجد «میرزا کریم صراف» در سال 54 به ثبت فهرست آثار ملی می رسد و در شمار دیگر مساجد متعدد شیراز قرار می گیرد که به دلیل برخورداری از شاخصه های ویژه تاریخی و معماری، شایسته ثبت ملی است.

اجرای درون گرایی در مساجد تاریخی

معماری مساجد با فرهنگ ایرانی - اسلامی درآمیخته است، فرهنگی که درون گرایی در آن تاثیر و اهمیت ویژه دارد.

در میان بناهای تاریخی که امروز در شیراز وجود دارد و شامل مساجد و خانه های تاریخی و حتی ارگ «کریمخانی» و حمام «وکیل» نیز می شود، شاهد اجرای این شاخه درون گرایی هستیم که در عنصری به نام «هشتی» به اجرا درآمده است که در مساجد تاریخی نیز شاهد اجرای آن هستیم.

هشتی یکی از عناصر معماری سنتی در ایران است که اثری در معماری خانه های مدرن امروزی از آن نیست و در واقع به نوعی یک سالن انتظار کوچک است که وقتی شخصی وارد بنا شود پس از کسب اجازه از صاحبخانه وارد بنای اصلی شود.

این عنصر معماری یک فضای مکث یا یک فضای تقسیم است که بلافاصله پس از درگاه ورودی ایجاد شده که توسط آن مسیر ورودی خانه به 2 یا چند جهت تقسیم و فضاهای اندورنی و بیرونی خانه از یکدیگر جدا می ‌شود.

در مساجد تاریخی شهر شیراز که تلفیقی از هنر ایرانی و اسلامی است اغلب هشتی به زیبایی اجرا شده و یک ورودی ویژه و دارای فلسفه خاص را ایجاد کرده است.

گزارش: مریم شمالیان