اندرحکایت مشکلات خبرنگاری؛ از معیشت تا امنیت شغلی/خبرنگاری، حرفه ای که شغل نیست

خبرگزاری شبستان همدان-  هفدهم مردادماه روز بزرگ و سترگ خبرنگار که به مناسبت سالروز شهادت شهید محمود صارمی نامگذاری شده است؛ به ویژه زنده یاد مهدی کاشی از روزنامه نگاران همدانی که براثر ابتلا به ویروس منحوس کرونا دار فانی را وداع گفتند، فرصت مغتنمی است که این روز شکوهمند، روز حق گویی و حق جویی و روز پاسداشت قلم را به همه ی خبرنگاران، نویسندگان و روزنامه نگاران، صاحبان اندیشه و قلم و آزادگان عرصه اطلاع رسانی صمیمانه  تبریک و تهنیت عرض می نمایم.

 خبرنگار کسی است که با اتکا به ذوق و استعداد شخصی، پس از گذرانیدن دوره آموزش تخصصی و همچنین با توجه به مسئولیت اجتماعی که این پیشه بر گردن او می‌گذارد، وظیفه به‌دست آوردن، آماده کردن، گردآوری و سامان دادن اخبار و انتقال آنها به مخاطبان برگردن دارد.

مهم ترین وظیفه خبرنگار در دنیای امروز بیان واقعیت و واقع نگاری است. او باید هر آنچه را که می بیند بیان کند و از بیان مطالب حاشیه ای که سبب انحراف می شود جلوگیری کند. اما مقدم تر از این وظیفه امانتداری است. ما در اسلام شرایط خاصی را برای ناقل اخبار داریم. او باید عدالت را در امر خبررسانی رعایت کند و از شرایط و حدود خبرنگاری تخطی نکند.

کسانی که قلم می زنند نسبت به سایر اعضای جامعه باید تقدم داشته باشند و مشکلات را بیان کنند و پیگیری نمایند درواقع باید پلی بین مردم و مسئولین برای بیان وقایع و درصدد رساندن صدای مردم باشند.

بی شک وظیفه یک خبرنگار تنها نوشتن نیست، خبرنگاران باید با احساس مسئولیت اجتماعی که دارند بحران های جامعه را برای کاهش حداقلی و رفع، منعکس کرده و در این زمینه تحلیل های جامع و درستی داشته باشند.

تعدد شبکه های مجازی، ورود آسیب های اجتماعی نوین جامعه در دهه اخیر کار خبرنگاری را سنگین تر کرده و آنها باید با احساس مسئولیت ویژه رسالت خود را انجام دهند.

در حال حاضر با وجود شیوع کرونا، رسالت خبرنگار طوری دیگری رقم خورد و نه تنها کار اندک فعالان خبری را تعطیل نکرد بلکه بار مضاعف را آن هایی به دوش کشیدند که علاوه بر مسائل روزانه و همیشگی، حالا بحران کرونا هم اضافه شده است به طوری که در اوایل وجود شیوع کرونا با اخبار و شایعات ضد و نقیضی که در فضای مجازی منتشر میشد این خبرنگار بود که باید با رسالت خود مردم را از وقایع خبری آگاه می کرد و این افراد خود را موظف می‌دانند در این بحران و حتی محدودیت های به عمل آمده کار کنند هر چند که جلسه‌ای برگزار نشود چرا که تولید محتوا، نیازی به این جلسات ندارد و خبرنگار به شکل تلفنی و یا پیام‌های نوشتاری و صوتی در فضای مجازی، این کار را انجام می‌دهد.

خبرنگاری شغل متفاوتی است کهنگی و روزمرگی در این شغل بی‌معناست، خبرنگاری که خلاق است همیشه باید در جریان مسائل باشد و لازمه این در جریان بودن هم کشف حقایق تازه است.

و اما عدم امنیت شغلی، بی‌توجهی برخی نهادها به جایگاه خبرنگاران و پاسخگو نبودن برخی مدیران به اصحاب رسانه در کنار مشکلات معیشتی جامعه خبری ازجمله معضلاتی است که خبرنگاران با آن روبرو هستند.

یکی از آسیب‌های خبرنگاری در این دوره شاخه به شاخه شدن خبرنگاران در حوزه‌های مختلف خبری است، در صورتی که خبرنگار باید تمام سازمان‌ها، نهادها، انجمن‌ها، شرکت‌ها، برندها و حتی روزنامه‌نگارانی که در آن حوزه فعالیت می‌کنند را بشناسد و مرتب با آنها ارتباط برقرار کند؛ لازم نیست خبرنگار یک صاحب‌نظر باشد بلکه باید به حوزه کاری خود تسلط داشته باشد اما اظهارنظر را به کارشناسان واگذار کند. یکی از نکات در مورد حرفه خبرنگاری علاقمندی و تحصیلات آکادمیک در این رشته است اما در کشور ما بعضاً افراد به دلیل عدم موفقیت در مشاغل دیگر یا به صورت اتفاقی وارد این حرفه می‌شوند و هدف خاصی را دنبال نمی‌کنند. در برخی موارد نیز برای برخی خبرنگاران در فضای کاری، قهرمان‌پروری مهم شده و بیش از اینکه بخواهند شغل خبرنگاری داشته باشند به دنبال کسب شهرت و محبوبیت هستند که در این راه ممکن است اصول این حرفه زیرپا گذاشته شود. حال سوالی در اینجا منتشر می شود که خبرنگاری که درآمد ثابت و حتی قابل توجهی ندارد و فاقد بیمه باشد آیا می تواند رسالت خبری خود را به نحو احسن انجام دهد؟

ورود بی حد و اندازه افراد به حوزه خبرنگاری خود یکی از آسیب هایی هست که به جامعه رسانه وارد کرده است. عدم برنامه ریزی مدون برای خبرنگاران ازسوی اداره کل فرهنگ  و ارشاد اسلامی و خانه مطبوعات خود برمشکلات و آسیب های این قشر از جامعه افزوده است.

حتی مجوزهای بی حد و اندازه سرپرستی و هفته نامه و ماهنامه و فصل نامه و... خود یکی دیگر از معضلاتی هست که برای جامعه رسانه به وجود امده است.

اولین و مهمترین حق روزنامه نگاران در قوانین بین المللی حوزه مطبوعات، برخورداری از حق جستجوی اخبار و اطلاعات همچنین همراه داشتن ابزارها و ملزومات مربوط به این حرفه است.

 لازمه جستجوی اطلاعات توسط روزنامه نگاران این است كه این افراد به صورت ناخوانده و هرجایی كه فكر می كنند رویداد دارای ارزش خبری در جریان است، ورود كنند؛ بنابراین پیگیری های آنان نباید به مزاحمت، تجسس و جاسوسی تعبیر شود زیرا وظیفه ذاتی، امری عادی و برحق برای این قشر است.

داشتن حق تحلیل و تفسیر حق دیگری برای روزنامه نگاران است و این حق عمدتا به آزادی انتقاد و بیان دیدگاه ها مربوط می شود و شامل آزادی اظهار دیدگاه های خبرنگار یا انعكاس دیدگاه های دیگران است.

اگر رسانه ای از ارگانی به دلیل کم کاری یا دلایل مختلفی انتقادی کرد آن ارگان مربوطه نباید از خبرنگار و رسانه شکایتی به عمل آورد و بنابراین لازم است همکاران رسانه ای باید به قانون مطبوعات آشنا شوند و کسی که به قانون آشنا نیست متفاوت است و باید شکایت های رسانه ای در دادگاه های استان به صورت ریش سفیدانه حل شوند. مسئولی که رویکرد تعاملی داشته باشد مطلبی بر علیه او نوشته نمی شود و آستانه تحمل مسئولین باید زیاد باشد و انتقاد ها را بپذیرند و در این صورت رسانه ها می توانند به وظایف خود عمل کنند.

تسلّط به مهارت های‌نگارشی بوِیژه برای روزنامه نگاران از اهمیت بسزایی برخوردار است زیرا گزارش بدون جاذبه‌های کلامی و ادبیاتی؛ توصیف، فضاسازی، رنگ‌آمیزی صحنه‌ها، خلق مفاهیم زنده و پرکشش، تناسب با موقعیت متن نخواهد نتوانست با مخاطب ارتباط برقرار‌کند. بنابراین روزنامه‌نگار باید دایره لغت وسیع داشته و اهل خواندن و نوشتن و مسلط بر مهارت های نگارشی باشد.

  گزارشگران باید خود را "بروز" نگاه دارند به ویژه در هر حوزه خبری که کار می کنند روزنامه‌نگار خوب است خود را به آمار، پیشینه ها، استنادها و اطلاعات تکمیل‌کننده مجهز کند مثلاً خبرنگاری که در حوزه فرهنگ مشغول است باید از هنرهای متفاوت اعم از موسیقی، فیلم و تئاترهای مهم در حال نمایش، کارگردانان مطرح، پرفروش‌ترین فیلم‌های روز جهان، جشنواره‌ها و ... آگاه باشد و نیز بداند که اطلاعات و نکته‌های تکمیلی را چگونه به‌دست آورد. از این جهت باید دارای حافظه قوی و هوشمندی زیادی باشد.

بنابراین آزادسازی عرصه رسانه‌ها از نمایش و تصویرسازی، نخست باید به زیرساخت‌ها و مطالبات مادی روزنامه‌نگاران به جد پرداخته شود نه اینکه تنها روزی را به این نام ثبت کنیم و شاهد شادباش و تقدیر زبانی مسولان باشیم. یادمان باشد خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها بدون حضور مدیر شاید بقا یابد اما بدون خبرنگار هرگز.

یادداشت: سمیرا قادری