خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- محمد پورعلم : در روزهای گذشته محافل رسمی و فضای مجازی مملو از اظهارنظرهایی درباره چگونگی برپایی عزاداری حسینی در ماه محرم و صفر پیش روست. در ماه های گذشته به خاطر شیوع ویروس کرونا و آمار قابل توجه ابتلا و مرگ ناشی از آن، نهادهای مسئول کوشیدند محدودیت هایی را برای قطع زنجیره این بیماری اعمال کنند. حال در آستانه آغاز ماه محرم این پرسش مطرح است که مراسم عزای سالار شهیدان که هر ساله با گستردگی خاصی نسبت به سایر مناسبت ها برگزار می شد، امسال چه تغییراتی خواهد داشت؟
با نگاهی به اظهارنظرهای مطرح شده در این زمینه می توان سه رویکرد کلی را شناسایی کرد. اولین رویکرد مربوط به گروهی است که معتقدند عزاداری ماه محرم و صفر با صورت مالوف هرساله آن، به هیچ بهانه ای تعطیل بردار نیست. آن ها ایجاد محدودیت در برپایی مراسم عزای حسینی را مردود دانسته و به تلاش رسانه های بیگانه برای شبهه افکنی و تضعیف عقاید مذهبی مردم در محرم امسال اشاره می کنند. در میان این گروه البته جهت گیری ها و استدلال های متفاوتی دیده می شود اما نگرش کلی، تاکید بر قداست عزای حسینی و لزوم حفظ شکوه و گستردگی آن در هر شرایطی است.
اما رویکرد دومی که در روزهای اخیر از گوشه و کنار شنیده می شود، لغو همه اشکال عزاداری سنتی از بیم ابتلا به بیماری کرونا است. در این جا هم طیفی از جریان های فکری دیده می شوند که هر یک از زاویه نگاه خود، راهکارهایی ارائه می دهند اما استدلال کلی همه آن ها، لزوم حفظ سلامتی در هر شرایطی است.
رویکرد سوم درباره چگونگی برگزاری عزاداری محرم و صفر و حفظ سلامتی را باید نگرشی در میانه نگرش اول و دوم دانست. طرفداران این عقیده عزاداری حسینی و حفظ سلامتی را در مقابل یکدیگر نمی بینند و می کوشند بدون نفی هر یک از آن ها، راهی در میانه بیابند.
شاید در ابتدا تصور شود که اختلاف دو رویکرد اول و دوم تنها در شیوه برگزاری مراسم عزاداری محرم و صفر است اما با نگاهی عمیق تر می توان به موضوعی بنیادین پی برد: رابطه نقل دینی و عقل ابزاری(عقل معاش). در واقع دو نگرشی که ذکر آن رفت درباره نسبت توجه به اعتقاد دینی و عقل ابزاری اختلاف نظر دارند.
اما این به چه معناست؟ چنان چه گفته شد، برای گروه اول عزاداری محرم و صفر بر هر چیز دیگر رجحان دارد. مثلا می گویند آن که برای عزاداری امام حسین(ع) آمده به کرونا مبتلا نمی شود. یا این که ما برای امام حسین(ع) دسته جمعی عزاداری می کنیم حتی اگر جان مان به خاطر کرونا در خطر باشد. بنابراین طرفداران این نگرش به رجحان نقل دینی بر عقل ابزاری تکیه دارند. آن ها صلاحیت عقل ابزاری برای درک جایگاه عزاداری حسینی(نقل دینی) را زیر سوال می برند.
گروه دوم اما در نقطه مقابل گروه اول قرار دارند. آن ها به تمامه طرف عقل ابزاری را می گیرند و مبنای آن ها برای عقل ابزاری، یافته های علمی روز دنیاست. در این جا همه چیز ذیل عقل ابزاری تعریف می شود و اولویت با آن رویکردی است که جهت گیری غالب علمی در دنیا تایید می کند.
گروه سوم در این جا نیز وضعیتی میانه دارند. آن ها میان نقل دینی و عقل ابزاری، لزوما اختلاف قائل نیستند، همان گونه که در نگرشی وسیع تر دین و عقل را در تضاد و تقابل با یکدیگر نمی بینند.
یافتن نسبت نقل دینی و عقل ابزاری نیازمند بررسی موشکافانه است و فرصت هایی دیگر می طلبد اما آن چه اکنون بیشتر اهمیت دارد، توجه به این نکته است که جامعه ما هر روز که می گذرد بیشتر در معرض تقویت نگرش اول و دوم و تضعیف رویکرد سوم قرار می گیرد. چگونگی برپایی عزاداری ماه محرم امسال تنها یکی از ده ها موضوعی است که اکنون مردم جامعه ما در مواجهه با آن دچار سردرگمی و ابهام هستند.
آن چه بهانه این گزارش شد، توئیتی است که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شامگاه گذشته درباره همین موضوع منتشر کرد. «سیدعباس صالحی» با اشاره به همین دوگانه قدرتمند در جامعه ما نوشت: «عزاداری حتما به حضور در محافل شلوغ و برنامه‌های چندساعته نیست. روضه های کوتاه و گیرای مرحوم کوثری را در حسینیه جماران به یاد داریم. دقایق آسمانی که امام خمینی را به پهنای وجود می‌‌لرزاند و می‌گریاند. دوگانه عزاداری و سلامتی را دامن نزنیم.»
شاید زمان آن فرارسیده که امکان طرح دیدگاه های عمیق تر با رویکرد اقناعی، بیش از پیش در جامعه ما فراهم شود؛ چرا که در غیر این صورت باید در انتظار آسیب های جدی به بنیان های اعتقادی مردم مسلمان کشورمان باشیم.
نظر شما