«چماچا» از هجوم ویلاسازان تا تلاش برای کشت درخت پولساز

خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ «چماچا» روستایی کوهپایه ای با چشمه و سل های طبیعی فراوان است. روستایی با ترکیب جمعیتی گیلک و تالش که کشاورزی، دامداری و زنبورداری در آن تا یک دهه پیش رونق بیشتری داشت.

چماچا یادآور بنای قديمی بقعه «شاه احمد» است که قرآنی به خط کوفی داشت و سال ها پیش ناپدید شد. اگرچه روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان شفت است، اما به دلیل فاصله نزدیک به مرکز استان، از یک سو و اقلیم کوهپایه ای و جلگه ای، همواره مورد توجه گردشگران بوده است.

اختلاف ارتفاع طبیعی در بخش های مختلف چماچا و روستاهای اطراف آن همچون؛ خلیلان، پایین محله‌ی چماچا، دستخط محله، خلیفان، خرطوم، مژده، آزاد محله و تالش محله، وجود سل ها و استخرهای طبیعی، موقعیت بی نظیری را برای توسعه گردشگری ایجاد کرده است، اما این موقعیت خدادادی بلای جان منابع طبیعی چماچا و زمین های کشاورزی آن شده است و به جای توسعه گردشگری حساب شده و با برنامه، شاهد هجوم ویلاسازان به این منطقه و خرید و فروش زمین های کشاورزی هستیم.

یکی از اهالی چماچا می گوید: اکنون زمین های کشاورزی چندین بار توسط اهالی غیربومی دست به دست شده و همچنان این خرید و فروش ها و ویلاسازی در اراضی کشاورزی ادامه دارد.

یکی دیگر از اهالی، درباره وجه تسمیه نام روستا می گوید: چماچا از دو بخش «چومه» به معني چشمه و «چا» به معني محل و مکان است. «چمه» در تالشی به معنی چشمه است. برخی هم می گویند چماجا بوده است. یعنی مکان من.

چماچا در امتداد روستای سقالکسار قرار دارد که با ایجاد سد خاکی، سال ها به عنوان یک منطقه گردشگری معروف شده است، در امتداد سقالکسار تا خلیلان و چماچا، به کرات سل های زیادی دیده می شود. بی شک چشمه های زیرزمینی زیادی در منطقه بوده که موجب تغذیه این سل ها می شده و با تخریب منابع طبیعی و ساخت و سازهای بی رویه، از وسعت و تعداد سل ها کاسته شده است.

یکی از سل های طبیعی چماچا، در فصلی که باید پر آب باشد، به گل نشسته است. بر فراز این سل، لک لک های زیادی در حال پروازند و هر از گاهی به سطح آب ته مانده سل می روند تا شکاری برای خود بیابند. پرنده کوچک «سبز قبا» نیز در جستجوی کرم ها در اطراف سل پرواز می کند، اما شکارچی بزرگتری در کمین هر دو است. شاهین بزرگی بر فراز سل پرواز می کند و از بال های بلندش که کمتر بازو بسته می شود، می توان قدرت او را سنجید.

کمی جلوتر استخرهای ماهی «حمید رضا تاروردی» است. نزدیک استخرها کلبه های چوبی برای اسکان موقت مسافران ایجاد شده است. درون استخر اردک ها شناورند و دورتا دور استخر نهال های کوچک پهن برگ درخت پالونیا کاشته شده است. پسر تاروردی، برگ این نهال یک ساله را چیده و درون استخر می اندازد و یک آن ماهی هایی که در کف استخر مسکن گزیده بودند، برای خوردن برگ ها به سطح آب می آیند و اردک ها نیز به شتاب به سمت برگ ها می آیند تا از این قوت لذیذ جا نمانند.

وی در برابر پرسش های من توضیح می دهد: ماهی آمور گیاه خوار است و برگ های درخت «پالونیا»، یکی از خوراک های لذیذ آمور، اردک و غاز است.

این نوجوان، اطلاعات زیادی در مورد درختان پالونیا که اطراف استخر کاشته اند، ندارد، ولی می گوید: پدرم نمایندگی کشت پالونیا در غرب گیلان را دارد.

حمید رضا تاروردی چماچایی، بنگاه املاک هم دارد. روی دیوار املاک، تصاویر تبلیغاتی از کشت و پرورش «درخت قرن و شگفت انگیز پالونیا» و گردشگری چندمنظوره با محوریت توسعه کشت درخت پالونیا نصب شده است. وی درباره این درخت می گوید: کشت درخت پالونیا ۲۵سالی هست در گرگان شروع شده ولی تبلیغ برای کشت آن در گیلان از سال ۱۳۹۷ آغاز شده است.

پالونیا به دلیل زودبازده بودن و صرفه اقتصادی فراوان به «درخت پولساز» معروف است. این درخت به دلیل استحکام زیاد چوب آن، به «چوب آلومینیوم» معروف است و به دلیل رشد سریع طولی و عرضی، بسیار زودبازده بوده و بهترین جایگزین برای کشت صنوبر و تبریزی است.

تاروردی درباره دیگر مزایای کشت این درخت که در اصل بومی کشور چین است، می افزاید: برگ های پهن پالونیا، خوراک مناسبی برای دام ها و ماهی هاست، حتی اگر به مصرف دام ها نرسد، به دلیل ازت بالا سریع تبدیل به کمپوست شده و بهترین تقویت کننده خاک است.

وی که در حال ترویج کشت پالونیا در چماچاست، در برابر پرسش های متمادی من می گوید: اطلاعات علمی من کافی نیست و می توانید با مهندس «حسن عباسی» پدر پالونیای ایران و یا «اسماعیل غمگسار» یکی از کارآفرینان صنعت پالونیا تماس بگیرید.

 پالونیا (گونه فورتونی) در سال ۱۳۷۱ برای اولین بار توسط «نوروز علی حسن عباسی» استاد علوم گیاهی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و محقق پالونیا وارد ایران شد و در جنگل تحقیقاتی آموزشی «بهرام نیا» در «شصت کلاته گرگان» کشت شد و تا سال ۹۶ به درختانی تنومند با قطر حدود ۸۵ سانتیمتر و ارتفاع حدود ۲۲ متر تبدیل شد.

«اسماعیل غمگسار» یکی از فعالان کارآفرینی صنعت پالونیا در گفت وگو با شبستان، اطلاعات زیادی درباره پالونیا ارایه می دهد و می گوید: «میلیاردرهای آینده، کسانی هستند که امروز کشت پالونیا را شروع کرده اند».

این فعال گردشگری کشاورزی با محوریت پالونیا فورتونی می افزاید: درخت پالونیا به دلیل رشد سریع، مقاوم به آفات و بیماری ها، مصرف کم آب و قابلیت کشت و بهره وری مناسب در اکثر اقلیم ها و حتی خاک فقیر بسیار مقرون به صرفه است.

وی ویژگی های فنی چوب پالونیا را برشمرده و می افزاید: ضایعات چوبی پالونیا بسیار کم است. عایق رطوبت بوده و محصولات تولید شده مقاوم در برابر حشرات و کرم خوردگی است.

غمگسار ادامه می دهد: تحمل دمای بالا، سبکی و مقاوم در برابر سائیدگی و سرعت رشدی معادل سه برابر اکالیپتوس و پنج برابر صنوبر به لحاظ رشد حجمی، موجب شده مزایای اقتصادی توسعه کشت پالونیا هشت برابر کشت صنوبر باشد.

وی تاکید می کند: در حال حاضر ۷۰درصد چوب های وارداتی، گونه های مختلف جنگلی است. بنابراین ترویج کشت این چوب علاوه بر حفظ ذخایرجنگلی، ما را از واردات چوب نراد روسی بی نیاز می‌کند.

این کارآفرین با بیان اینکه پالونیا گیاهی مهاجم همچون آزولا نیست، تصریح کرد: به دلیل ریشه های عمقی پالونیا، امکان کشت همزمان پالونیا و دیگر محصولات کشاورزی در کنار هم وجود دارد و برخلاف کشت تبریزی و صنوبر که ریشه های سطحی دارد و نمی توان محصولات دیگری زیر درخت کاشت. حتی می توان در باغ های چای پالونیا کاشت و از این منظر برای چایکاران بسیار سودآور است. پالونیا در چین در باغ های چای کشت می شود.

غمگسار با اشاره به تحقیقات گسترده پدر پالونیای ایران می گوید: چون پالونیا بومی نیست، نباید فکر کرد گیاه مهاجم و دردسر ساز است. بوته های «چای» هم توسط «کاشف السلطنه» از هند وارد ایران شد و یا گیاه «سیب زمینی» را پرتغالی ها برای تغذیه ارتش خود وارد ایران کردند. درخت «کیوی» هم که دهه های اخیر ترویج شده، درختی مدیترانه ای است.

وی می افزاید: مهندس عباسی ۳۵ سال روی کشت این درخت تحقیق کرده است. این گونه دومین درخت تند رشد جهان بعد از درخت «بالسا»ست و دوره بهره برداری آن بسیار کوتاه بوده و بین چهار تا هشت سال قابل بهره برداری است. بنابراین پالونیا پدیده شگفت انگیز قرن معاصر نامیده می شود و در اکثر کشورهای جهان جایگزین چوب شده است. از برگ های آن به عنوان علوفه، از گل های آن برای تغذیه زنبورهای عسل استفاده می شود و کاربردهای دارویی هم دارد.

غمگسار ادامه می دهد: پالونیا سازگاری عجیبی با شرایط مختلف اقلیمی و خاکی دارد، PH ۵ و نیم تا هشت را به خوبی تحمل می کند و نسبت به تغییرات دمایی محیط از ۲۰تا ۴۰ درجه سانتیگراد سازگار است تا ارتفاع هزار و ۱۰۰ متر از سطح خاک ها سازگار است ولی خاک های سبک شنی رسی را ترجیح می دهد.