به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، توجه به برخی ابعاد وجودی شخصیت امام رضا(ع) در حد توان و تاثیر آن در عرصه زندگی اجتماعی و سبک زندگی ما به عنوان مسلمانی شیعه و پیرو آن حضرت موثر و راهگشا است.یکی از ابعاد وجودی آن حضرت بعد شخصیتی و خانوادگی آن است؛ از نظر شکل گیری و ساختار شخصیتی امام رضا(ع) در خاندانی متولد شده که محل وحی و آمد و شد فرشتگان بوده از این رو از این بعد شخصیتی صرف نظر می کنیم اما سیره و روش آن حضرت مانند سیره اخلاقی و علمی و سیاسی به عنوان الگویی اطمینان بخش برای زندگی روزمره دارای پیام است که در پرتو سیره آن پیشوای راستین می توانیم زندگی خود را جهت دهیم .لذا در این خصوص با حجت الاسلام «حسین نیکویی»معاون مدرسه علمیه حضرت امام باقر (ع) گفت و گویی انجام دادیم که مشروح آن در ادامه تقدیم حضورتان می شود.
دوره ولایت عهدی امام رضا (ع) چگونه گذشت؟
از نکات اصلی امامت ائمه اطهار (ع)، سیاست گذاری امور جامعه و مردم است،سلامی که در زیارت جامعه کبیره به اهل بیت (ع) و امامان معصوم (ع) می دهیم، می گوییم «السلام علیکم وساسه العباد» (ای سیاست گذاران و رهبران خدا) این مورد در زندگی سیاسی اما رضا (ع) نمود زیادی داشت، مخصوصا وقتی که مامون از جانب امام رضا (ع) احساس خطر کرد که مبادا امام بخواهند در مدینه حکومتی تشکیل دهند لذا ایشان را به اجبار به طوس و خراسان دعوت کردند و به مردم هم گفتند: برای اینکه می خواهند حکومت را به امام رضا (ع) تفویض کنند، ایشان را از خانواده و دیارشان دور کرده است، البته امام رضا (ع) از سیاست مامون خبر داشتند؛ به همین دلیل ولایتعهدی را نپذیرفتند.
امام رضا (ع) هنگامی ولایتعهدی را پذیرفتند که به این حقیقت پی برده بودند در صورت امتناع بهایی را که باید بپردازد تنها جان خود نمی باشد بلکه علویان و دوستداران اش نیز همگی در معرض خطر واقع می شوند اما در هر فرصتی تاکید می کردند که به اجبار و تهدید به قتل ولایتعهدی را پذیرفته است نه تنها با گفتار که رفتارش نیز در طول مدت ولایتعهدی از عدم رضایت و مجبور بودنش حکایت می کرد لذا امام برای پذیرفتن ولایتعهدی شروطی قایل شدند که طی آنها از مامون چنین خواسته بودند که امر و نهی نکنند، فتوا ندهند و قضاوت ننمایند و عزل و نصب نکنند و آیینی که هم اکنون در عصر خلافت تو رایج است را تبلیغ نکنند. مامون به تمام این شروط پاسخ مثبت داد.
عرض کردم که یکی از دلایل پذیرش ولایتعهدی امام در خطر بودن جان خود و علویان بود. دلیل دیگرش تبلیغاتی بود که علیه امامان معصوم (ع) می کردند، مبنی بر اینکه امامان معصوم (ع) دخالت در حکومت و سیاستگزاری بندگان نمی کنند. آنها فقط اخلاق شرعی و دینی را برای مردم بیان می کنند. امام رضا (ع) برای اینکه این شایعات را رد کنند و نشان دهند که امامان معصوم هم جایگاه دخالت در حکومت داری را دارند، ولایتعهدی را پذیرفتند.
احکام اسلامی چیزی غیر از مسایل و احکام حکومتی (شامل همه احکام مربوط به قضا، اقتصاد، کسب و کار و مکاسب محرمه می شود) نیست در واقع ما در هر زمینه ای در فقه اسلامی و روایات اهل بیت (ع) حکم (چیزی که باید بین بندگان اجرا شود) داریم بر همین اساس امام خمینی (ره) فرمودند:حکومت، فلسفه عملی فقه اسلامی است، فقهی که از روایات اهل بیت (ع) و قرآن کریم استخراج می شود و به عنوان فقه احکام شیعه در قالب کتاب رساله یا کتاب فقهی نوشته می شود که به فرموده امام اگر در عمل اجرایی شود، خود یک حکومت است.
امروز به گفته ملت ایران، ما سال های متمادی به کسانی رای دادیم که خواستند نظام اسلامی را با اندیشه های غربی و با رضایت و توجه کدخداهایی به نام آمریکا اداره کنند اما امروز همه ملت ایران یکصدا فریاد زدند ما کسی را انتخاب می کنیم که در قوه قضاییه نشان داد، اگر فقه اسلامی را اجرایی کند، چگونه عدالت را در بین جامعه برقرار می کند، چطور حق مظلوم را از ظالم می گیرد،امروز می خواهیم دولت نظام اسلامی را به دست فردی بسپاریم که اقتصاد، سیاست، خانواده و دانشگاه های ما را با فقه اسلامی عجین کند لذا این جمعه مرز بین حکومت با اندیشه غربی و حکومت با اندیشه دینی و فقهی است که برخواسته از نظام اهل بیت عصمت و طهارت(ع) مانند امام رضا (ع) است و یقینا مردم ایران در چهار سال آینده تفاوت این دو اندیشه را به شکل واضح خواهند دید.
چند نمونه از مولفه های سیاست ورزی در سیره امام رضا (ع) را بفرمایید؟
برخورد امام رضا(ع) در بخش ولایت عهدی، برخورد یک سیاست مدار بود، چرا؟ چون امام با بصیرت خود متوجه شدند که مامون از تحویل حکومت به امام چه اهداف و برنامه هایی را می خواهد دنبال کند، اگر امام یک انسان خام و بی تجربه ای در سیاست بودند، شاید از همان ابتدا خوش باورانه ولایت عهدی را می پذیرفتند و می گفتند، من امروز همه اختیارات را به عهده می گیرم و کم کم حکومت مامون را هم به زیر می کشم، ولی امام با سیاستی که داشتند تمام نقشه ها و اهداف مامون را نقش بر آب کردند تا جایی که وقتی مامون می بیند، دیگر نمی تواند کاری بکند، دست به قتل امام می زند.
اگر تاریخ مربوط به دوره های امام جواد (ع)، امام هادی (ع) و امام حسن عسگری را مطالعه کنیم، متوجه می شویم که امام جواد (ع) به صورت غیر مستقیم و با ایجاد شبکه های اجتماعی امور شعیان را اداره می کرند، سپس در زمان امام هادی (ع) و مخصوصا امام عسکری (ع) که این دو بزرگوار در پادگان های نظامی تحت نظر زندگی می کردند، شبکه های اجتماعی بزرگی تشکیل داده بودند به این صورت که چند نفر با خود امام ارتباط داشتند،سپس این افراد به ترتیب با افراد دیگری ارتباط برقرا می کردند که در نهایت به شکل یک شبکه هرمی در زیر مجموعه اینها قرار می گرفتند تا جایی که امام در اهواز عزل و نصب انجام می دهند لذا یکی از مهمترین نقش‌ها و وظایف این تشکیلات ، ایجاد ارتباط بین امام و شیعیان بود، وکلا و کارگزاران امام (ع) علاوه بر جمع‌آوری اموال و وجوه شرعی، مکاتبات و نامه‌های حاوی سؤالات و بیان مشکلات را از شیعیان دریافت می‌کردند، به خدمت امام می‌رساندند.
همه این کارها هم برای این بود که مردم به مرور طعم فاصله از امام را بچشند و با شروع غیبت صغری و غیبت کبری آمادگی اطاعت پذیری از نمایندگان امام را داشته باشند، امروز هم از یک سو ناراحت هستیم که امام زمان (عج) ما در پس پرده غیبت هستند و از سوی دیگر خوشحالیم،کسی جایگاه نیابت آن امام بزرگوار را بر عهده دارد که همه افراد چه در داخل و چه در اقصی نقاط جهان از وی اطاعت می کنند و جای خوشحالی دارد که ملت ما امروز به این بصیرت رسیده اند که اگر دنبال رو اطاعت از یک فقیه جامع الشرایطی باشند که قانون اسلام را اجرایی می کند، می توانند به آن عدالت اجتماعی و آن جامعه نسبتا ایده آل دست یابند.
امام رضا(علیه‌السلام) فرمودند: «کسی که مرا با دوری خانهام زیارت کند، در روز قیامت در سه مورد به سراغ او میآیم تا او را از هول و هراس آن موارد نجات دهم: وقتی که نامه‌های اعمال از راست و چپ به پرواز درآیند؛ در کنار صراط و در کنار میزان هم‌چنین فرمود: «هرکس در آن سرزمین غربت به زیارت من آید، من و پدرانم در روز قیامت شفعای او باشیم، و هر کس که ما شفیع او باشیم نجات خواهد یافت، و لو اینکه سنگینی بار گناهش به اندازه بار جنّ و انس باشد.این اطاعت یعنی پذیرش حکومت علوی که این گونه می توانند باعث نجات مردم شوند.
امام رضا (ع) دارای چه ویژگی های شخصیتی و تربیتی بودند؟
امام رضا (ع) در تواضع و فروتنی زبانزد خاص و عام بودند و توجه زیادی به بیت المال داشتند. یکی از ماموران امام رضا (ع) می گوید: یک روز برای جمع آوری وجوهات مامور شدم و زمانی که به نزد امام رضا (ع) بازگشتم، یک مقدار از مالیات حکمرانان شرعی را به امام تحویل دادم و یک بسته را برای خود نگه داشتم. امام سوال کردند آن چیست؟ عرض کردم این را مردم به شخص خود من هدیه کردند، امام فرمودند:آیا اگر مامور حکومت اسلامی هم نبودی آنها را به شما می دادند. گفتم خیر. فرمودند:پس آن مقدار از اموال را هم کنار بیت المال بگذار. این اقدام امام نشان می دهد که نباید تا این اندازه هم از بیت المال سوء استفاده کرد. این عملکرد امام، الگویی برای تمام دولتمردان امروز جامعه ماست که اگر مردم هم به واسطه جایگاه ما چیزی به ما بخشیدند، اجازه استفاده نداریم چه رسد به اینکه بخواهیم از خود بیت المال استفاده کنیم.
نظر شما