به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، علی بن موسی بن جعفر (ع) معروف به امام رضا (۱۴۸–۲۰۳ق) هشتمین امام شیعه اثناعشری است. مشهورترین لقب امام هشتم، رضا است. در روایتی از امام جواد(ع) آمده است که لقب رضا از سوی خداوند به پدرش داده شده است. او به عالم آل محمد و امام رئوف نیز شهرت دارد.
امام رضا(ع) پس از پدرش امام موسی کاظم(ع) در سال ۱۸۳ق و به مدت ۲۰ سال امامت را برعهده گرفت. امامت او با خلافت هارون الرشید (۱۰ سال)، محمد امین (حدود ۵ سال) و مأمون عباسی (۵ سال) همزمان بود. پس از شهادت امام کاظم(ع)، بیشتر شیعیان، امامت امام رضا(ع) را پذیرفتند؛ اما گروهی از اصحاب امام هفتم(ع)، امامت او را نپذیرفته و در امامت موسی بن جعفر(ع) توقف کردند و به واقفیه (یا واقفه) مشهور شدند. براساس نقل مشهور، امام رضا(ع)، آخر ماه صفر سال ۲۰۳ق در ۵۵ سالگی در طوس به دست مأمون به شهادت رسید. امام به دستور مأمون، در بقعه هارونیه در روستای سناباد دفن شد. امروزه حرم امام رضا، در شهر مشهد واقع است و زیارتگاه مسلمانان است.
خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان گفت و گویی با حجت الاسلام والمسلمین «محمد پیکری» استاد حوزه و دانشگاه انجام داده است که در ادامه می خوانید.
امام رضا (ع) چه ویژگی های اخلاقی داشتند؟
امام رضا (ع) به اخلاقی عالی و ممتاز آراسته بودند و با اخلاق حسنه خود افراد زیادی را به سمت خود جذب می کردند. انسانیت، احترام و تواضع از ویژگی های امام رضا (ع) است. ابراهیم ابن عباس صولی از اصحاب امام رضا (ع) در خصوص فضایل اخلاقی امام رضا (ع) گفته است هرگز ندیدم در زمان سخن گفتن با کسی درشتی کند و یا پیش از پایان سخن، سخن فرد را قطع کند؛ هرگز درخواست کسی را که قادر به انجام دادن آن بود، رد نفرمودند و هرگز ندیدم که ایشان بد غلامان و بردگان خود را بگوید.
امام رضا (ع) بخشی از ویژگی های پیامبر گرامی اسلام (ص) را داشتند. رفتار زاهدانه، ساده زیستی، عبادت، فروتنی، پرهیزکاری و تقوا و اهمیت به نماز از دیگر ویژگی های اخلاقی امام رضا (ع) است. عبادت های شبانه و تقید به عبادت خداوند و تشویق مردم جزو لاینفک زندگی این امام معصوم بود. در سیره اخلاقی امام رضا (ع) ایمان به معنای معرفت به قلب، اقرار به لسان و عمل به ارکان می باشد.
چه درس هایی می توان از سیره اخلاقی امام رضا (ع) گرفت؟ چگونه می توان با الگوگیری از سیره امام رضا (ع) سبک زندگی را اصلاح کرد؟
امام رضا (ع) دارای تمام ویژگی های اخلاقی حسنه بودند و زمانی می توانیم از شخصیت و سیره امام رضا (ع) الگو بگیریم که بتوانیم درک درستی از ایشان داشته باشیم. شناخت سیره و منش امام رضا (ع) و بکارگیری آن در زندگی، تفکر در رفتار و گفتار ائمه اطهار (ع) به ویژه امام رضا (ع) می تواند ما را در رسیدن به زندگی الهی و سبک زندگی درست کمک کند.
اگر بخواهیم سبک زندگی خمود را بر اساس سیره امام رضا (ع) دنبال کنیم باید به چند نکته توجه داشته باشیم؛ خودباوری و عزت نفس، عبودیت و بندگی و آزاداندیشی و عقلانیت. امام رضا (ع) در مواجهه با عقاید و فرهنگ های غلط مخالفان به گفت و گو و مناظره با آنها می پرداخت به طوری که امام رضا (ع) در خصوص اهمیت تفکر و عقلانیت می فرمایند: « یْسَ اَلْعِبَادَةُ کَثْرَةَ اَلصَّلاَةِ وَ اَلصَّوْمِ إِنَّمَا اَلْعِبَادَةُ اَلتَّفَکُّرُ فِی أَمْرِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ» عبادت به زیادی نماز و روزه نیست، عبادت واقعی تفکر در کار خداوند متعال است.
درباره عزت نفس و خودباوری نیز امام رضا (ع) فرموده اند انسان آزاد خرید و فروخته نمی شود؛ این کار شایسته تو نیست و از ذمیان نیز روا نمی باشد. همچنین در خصوص عبودیت و بندگی خداوند نیز می فرماید خداوند جل جلاله می فرماید کلمه لا اله الا الله حصن و دژ من است و هر کس در داخل آن شد از عذاب من در امان است.
اوضاع سیاسی در زمان امامت امام رضا (ع) چگونه بود؟
امام رضا (ع) در زمان منصور به دنیا آمدند و در دوره خلافت مهدی، هادی، هارون الرشید و مامون زندگی کردند. دوره امامت حضرت رضا (ع) که 20 سال بود به سه بخش تقسیم می شود؛ دوره اول که همزمان با زمامداری هارون بود و 10 سال طول کشید، پنج سال دوم مقارن با خلافت امین بود و پنج سال آخر امامت ایشان همزمان با خلافت مامون بوده است.
مامون عباسی برای آنکه بحران های موجود در جامعه را در دوره خلافت خود از میان بردارد و پایه های قدرت خود را مستحکم کند به امام رضا (ع) پیشنهاد داد که ایشان خلافت را بپذیرند اما زمانی که امام رضا (ع) این پیشنهاد مامون را نپذیرفت، امام رضا (ع) را به عنوان ولیعهد خود معرفی کرد.
مامون برای آنکه امام رضا (ع) را وادار کند تا پیشنهادات مامون را بپذیرد، مامورانی به مدینه فرستاد و ایشان را به اجبار به سمت خراسان راهی کرد. امام رضا (ع) برای حفظ جان شیعیان مجبور به قبول ولیعهدی با چهار شرط شد. این شرط ها عبارت بودند از اینکه احدی را به کار دولتی منصوب نکند، هیچ‌کس را عزل نکند، هیچ رسم و روشی را نقض نکند و فقط از دور مورد مشورت قرار گیرد. امام رضا (ع) بارها از اینکه مجبور به پذیرش ولایتعهدی مامون شده بودند، اظهار ناراحتی کرده اند.
شرایط علمی در دوره امامت امام رضا (ع) چگونه بود؟
شرایط علمی دوره امام رضا (ع) به گونه ای بود که با توجه به شرایط روز جامعه مدارس مختلفی در همه علوم شکل گرفت و در زمان هارون الرشید و مامون که هم دوره با امامت امام جعفر صادق (ع)، امام موسی کاظم (ع) و امام رضا (ع) است، شرایط برای تربیت و پرورش عالمان دینی فراهم شد. امام رضا (ع) پناه اهل فکر و معرفت بودند و با علما و دانشمندان عصر خود مناظره و بحث می کردند به طوری که مامون زمانی که امام رضا (ع) را به مرو آورد، جلسات علمی زیادی با حضور علما و دانشمندان برگزار کرد. در حالی که مامون قصد داشت با این اقدام و ایجاد فضای مناظره ذهنیت عامه مردم را درباره اهل بیت (ع) تخریب کند، امام رضا (ع) با تسلط و اشراف کامل در تمام مناظرات پاسخ دانشمندان، صاحب نظران و عالمان دینی و علمی را به صورت کامل دادند به طوری که مجالس مناظره و گفت و گوی امام رضا (ع) با علما و دانشمندان به تدریج برای مامون مشکلاتی ایجاد کرد و وقتی دید این جلسات برای حکومت وی خطرناک است، تلاش کرد تا امام رضا (ع) را محدود کند.
درباره محتوا و محور حدیث سلسلةالذهب که منصوب به امام رضا(ع) است، توضیح دهید؟
حدیث سلسلةالذهب به موضوع توحید که مساله مشترک در بین همه ادیان است اشاره می کند وسپس به مساله ولایت و جایگاه آن می پردازد. بر اساس این حدیث امام رضا(ع) با اشاره به اینکه توحید حصن و اصل دین است در این حدیث عنوان کردند که مسیر رسیدن به توحید حقیقی و یافتن توحید ناب و پرستش اثر گذار،گرفتن حقایق از امام و پیروی از آن است.
نظر شما