جای تحلیل‌های الهیاتی در بررسی تحولات اخیر کشور خالی است

خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: حجت الاسلام والمسلمین احمد رهدار در نشست علمی با عنوان «مدار اعتراض» که با همکاری مشترک پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی، مرکز همکاری های علمی و بین الملل پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد، به بررسی «ضرورت تبیین الهیاتی از بحران های اجتماعی» پرداخت و گفت: در شورش های اجتماعی تحلیلگران از زوایای مختلفی به بررسی آن ها می پردازند؛ تجربه نشان داده که به تحلیل همه تحلیلگران نیاز است و حتی تحلیل هایی که با یکدیگر در تضاد باشند ضرورتا باطل نبوده و هرکدام ممکن است بهره ای از حق داشته باشد.

وی افزود: این انتظار از حوزه های علمیه نیز وجود دارد که در هنگام بروز بحران های اجتماعی و شورش ها به ارائه تحلیل از منظر دینی بپردازد. تحلیل معروف حضرت امام راحل(ره) درباره آزادی خرمشهر که فرمودند «خرمشهر را خدا آزاد کرد» از این جنس تحلیل بود.

مدیرگروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) خاطرنشان کرد: واقعیت این است که بخشی از باورهای اعتقادی ما نصوصی است که می تواند درباره بحران ها و شورش های اجتماعی به صورت آشکارا و ضمنی سویه الهیاتی داشته باشد.

وی جای تحلیل های الهیاتی را در حوادث سال های اخیر کشور خالی دانست و گفت: تحلیل های دینی و الهیاتی به نسبت تحلیل ها و تبیین های سیاسی و اجتماعی بسیار بسیار کم هستند.

حجت الاسلام والمسلمین رهدار ابتلاها و بلاهای منازل مختلف سیر و سلوک الی الله را متفاوت و در پله های بالاتر به شکل دشوارتری برشمرد و تصریح کرد: در فرهنگ عمومی ما هم این موضوع به صورت ضرب المثل در آمده و گفته می شود: «نابرده رنج گنج میسر نمی شود» یا «هرکه بامش بیش برفش بیشتر».

وی با اشاره به اثبات منطق تکامل اجتماعی افزود: متأسفانه در موضوع منطق تکامل جمع کمتر از منطق تکامل فرد صحبت شده، اما بسیاری از اندیشمندان معتقدند منطق تکامل جمع نیز همانند منطق تکامل فردی است و می توان با همان رهنمودهای تکامل فردی برای این مدل از تکامل نیز برنامه ریزی کرد.

این استاد علوم سیاسی بیان کرد: انقلاب اسلامی ایران تحلیل ها و نظریات رایج در عصر خود و در سطح جهان را متحول کرد. برخلاف تقریباً همه جنبش های اسلامی در قرن های اخیر، افق انقلاب اسلامی چیزی فراتر از سرنگونی یک رژیم در داخل کشور بود و با گفتمان بین المللی و جهانی شکل گرفت. حمایت از تمام جنبش های آزادی بخش از محورهای گفتمانی انقلاب اسلامی بوده است.

وی گفت: افق پیش روی انقلاب اسلامی سبب تقابل آن با سایر گفتمان ها شد و این امری قابل پیش بینی بود. شورش ها و سطوح مواجهه ای که به واسطه این تقابل ایجاد می شود نیازمند تحلیل از مناظر مختلف است.

حجت الاسلام والمسلمین رهدار در پایان خاطرنشان کرد: در دین ما گفته می شود که «بفهم، ایمان می آوری» و الهیات ما ریشه در فطرت و عقل بشر دارد. ارائه تحلیل از منظر الهیات اسلامی می تواند به نتایج معقول و مناسبی برای جامعه بشری منجر شود.

امر به معروف و نهی از منکر، دفاع از نظام حقوقی اسلام/ مردمی بودن، ویژگی اصلی فرد ناصح

حجت الاسلام والمسلمین رضا اسلامی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در نشست علمی با عنوان «مدار اعتراض» که با همکاری مشترک پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی، مرکز همکاری های علمی و بین الملل پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و همچنین روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد، به تشریح موضوع «نقدپذیری در حاکمیت دینی» پرداخت و گفت: نظام های حقوقی مختلف، در عین تفاوت، اشتراکاتی نیز با همدیگر دارند. مثلاً همه نظام های حقوقی حمایت از کودکان و سالمندان یا نهی از حیوان آزاری و گسترش بهداشت را ارزش می دانند.

وی افزود: همه نظام های حقوقی اعتقاد دارند که هر نظام حقوقی باید از ارزش های خودش بتواند دفاع کند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: باید دانست که در سطح اجتماعی پلیس مجری آن چیزی است که در نظام حقوقی به عنوان ارزش شناخته شده است.

وی شناخت جایگاه معترض، ماده اعتراضی و سطح پذیرش اعتراضات را بر پایه آموزه های مرتبط با اصل امر به معروف و نهی از منکر دانست و گفت: اعتراضات می تواند بر پایه مباحث شناختی و علم و آگاهی مردم باشد.

حجت الاسلام والمسلمین اسلامی موقعیت شناسی را یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر اعتراضات اجتماعی برشمرد و تصریح کرد: اعتراض کننده باید بداند در چه موقعیتی از جهت سیاسی، تاریخی و تمدنی قرار گرفته و حکومت نیز لازم است با شناخت صحیح مخاطب معترض با او مواجهه داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه فرد معترض باید ناصح باشد، افزود: فردی که اعتراض می کند باید هم دارای اخلاص باشد و هم نسبت به مسائل اجتماعی با لسان نصیحت برای رسیدن به اصلاح حساسیت داشته باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان داشت: بر اساس فرموده پیامبر اکرم(ص) لازم است انسان ناصح متصل به توده مردم و در دل اجتماع باشد. زیرا مردم عموماً جهت گیری های مثبت داشته و فاصله گرفتن مسئولین از آنان اشتباه است.

وی گفت: فرد معترض باید بر اساس اینکه باید واقع بین بوده و حسن نیت داشته باشد، روشی متناسب با موقعیت و شرایط اجتماعی موجود برگزیند تا به نتایج اصلاحی ختم شود.

حجت الاسلام والمسلمین اسلامی اظهار کرد: لازم است در اعتراضات اجتماعی اهمیت و اولویت بندی را رعایت کنیم. یعنی در زمانی که با مشکلات مختلفی در سطح جامعه مواجه هستیم اول سراغ مسائل محوری و دارای اولویت رفته و مراتب اهمیت را در نظر داشته باشیم. مثلاً اگر فردی فرزندش دارای مشکلات فکری و تغذیه ای به صورت توأمان است، باید در وهله اول به مشکلات فکری او رسیدگی نماید؛ نه اینکه او را نزد پزشکان مختلف برده و فقط به رفع مشکلات تغذیه ای او بپردازد.

وی با تأکید بر اهمیت وجود شنونده اعتراض، اظهار داشت: پیغمبر خدا در دسترس مردم بوده و بستر شنیدن اعتراضات را فراهم کردند. باید سازوکاری اتخاذ شود که مسیر شنیدن اعتراضات هموار و با کمترین فاصله باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: نصیحت باید از سوی حاکمیت با آغوش باز پذیرفته شود؛ دسته ای از روایات داریم که می فرمایند از بزرگترین نعمت ها بر شما این است که مردم حوائج خود را سمت شما می آورند. گره گشایی از کار مردم از بزرگترین نعمت های الهی است.

حجت الاسلام والمسلمین اسلامی در پایان الگوی حکومت دینی را دارای وجوه افتراق مهمی با حکومت های مدرن همچون برگزاری نماز جمعه، مراسمات مذهبی در مسجد و وجود بزرگان و ریش سفیدان در سطح جامعه برشمرد و خاطرنشان کرد: ما باید از این ظرفیت های حکومت دینی در جهت شنیدن اعتراض های مردم پیش از وقوع شورش های اجتماعی و ایجاد فضای التهابی استفاده کنیم؛ زیرا حکومت اسلامی باید دلسوز مردم باشد.

نباید تصور کنیم که رسانه ها تعیین کنندگان اصلی وضعیت جامعه هستند

علیرضا زهیری در نشست علمی با عنوان «مدار اعتراض» که با همکاری مشترک پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی، مرکز همکاری های علمی و بین الملل پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و همچنین روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد، به تشریح موضوع «اعتراض و جنبش های اجتماعی جدید» پرداخت و گفت: اعتراضات در سطح بین المللی نسبت به سال های گذشته اشکال جدیدی پیدا کرده است. اساسا از دهه 80 بسیاری از جنبش های اجتماعی کشور ما نیز با جنبش های اجتماعی سایر کشورها مشابهت پیدا کرده اند.

وی افزود: جنبش های اجتماعی اخیر در کشورهای مختلف دارای مطالبات و خواسته هایی بوده اند که جنبه عمومی داشته و قابل فهم در همه جوامع هستند. این جنبش ها دارای رهبر نبوده و به تعبیری شبکه های شناور یا جماعت های غیرباهم می باشند.

این استاد علوم سیاسی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از ویژگی های جنبش های جدید نداشتن هویت واحد و مشخص است. این جنش ها از جهت مطالباتی دارای عمق نبوده و فقط بر اساس یکسری خواسته های سطحی شکل می گیرند.

وی جنبش های اجتماعی جدید را ناشی از وجود ارتباطات جهانی و رسانه های جمعی دانست و گفت: این با هم بودن را رسانه ها به جنبش های اجتماعی جدید بخشیده اند. این ارتباطات موجب ایجاد ادراک مشترک بین افراد ملل مختلف شده است.

وی بسیاری از تحلیل ها در مورد جنبش های اجتماعی را معرف نقش تعیین کنندگی رسانه ها برشمرد و تصریح کرد: این تحلیل ها متأسفانه اشتباه بوده و باید اصلاح گردد؛ باید دانست که رسانه ابزار قدرتمند ایجاد ادراک است و خود این ابزار در وهله اول تحت تأثیر عوامل دیگری بوده و موجب بروز و ظهور آن ها می باشد. پس تعیین کننده های اصلی رسانه ها نیستند.

زهیری با اشاره به زمینه های ایجاد فرصت تعیین کنندگی برای رسانه ها افزود: مهندسی فرهنگ یکی از اصطلاحاتی است که از سال ها پیش توسط مقام معظم رهبری مطرح شد و گویای وقایع مهمی بود. تهاجم فرهنگی و شبیخون فرهنگی نیز که از جانب رهبری معظم انقلاب مطرح شد، زنگ خطرهایی برای همه ما مبنی بر وقوع زمینه هایی برای تخریب فرهنگ اسلامی در جامعه ما بود.

عضو گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان داشت: در دهه های گذشته شاهدیم که نسل سومی های انقلاب اسلامی تقاضاهای محدود اجتماعی در موضوعاتی همچون سبک جدید حیات اجتماعی و حجاب داشته اند. در سال های اخیر نیز علیرغم افزایش دینداری شاهد تغییر در تفاسیر دینی و رشد تسامح در دین هستیم.

وی گفت: کنشگران اجتماعی دهه 80 به دنبال قدرت سیاسی به عنوان پشتیبان بودند که آن را در انتخابات سال 88 پیدا کردند. افرادی که خواسته اجتماعی محدودی داشتند به دلیل اینکه فکر می کردند نمی توانند به خواسته های خود برسند، دنباله روی گروه ها و افراد سیاسی شدند که منجر به اتفاقات تلخی هم برای نظام و هم مردم شد.

وی با تأکید بر تغییر سبک زندگی بسیاری از افراد معترض اظهار داشت: بسیاری از افرادی که به عرفان های نوظهور گرایش پیدا کرده اند، بدون آگاهی و مطالعه تعمیقی است. این موضوع نشان از خستگی و فرار آنان از یک وضعیت به سمت وضعیتی با الگوی مناسب تر بر اساس ادراک خود این افراد است.

عضو گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به وقوع بلوغ زودرس اجتماعی که در جامعه ما در حال شکل گیری است، می بایست مسئولین و متولیان امور اقتصادی و فرهنگی زمینه هایی را که موجب ایجاد تصور افراد معترض مبنی بر عدم وجود بستری برای بیان خواسته هایشان شده، مورد توجه و رفع قرار داد.