نگاه قرآن به انسان سکوی نظریه پردازی است

خبرگزاری شبستان: تولید علم یعنی آنکه علاوه بر قرار داشتن در فرآیند تحولات علمی دنیا، خودمان نیز در تولید علم مشارکت داشته باشیم و سوار قطار علم شده سهمی در تولید علم جهانی داشته باشیم و صرفاً مصرف‌کننده نباشیم؛ وضعیتی که ما الان در چرخه تولید علم داریم این است که عمدتاً مصرف‌کننده‌ایم و تولید نداریم. این امر و نیز تعریف و راهکارهای تولید علم بومی در گفتگویی با ابراهیم برزگر، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی (ره) به بحث گذاشته شده است که شرح آن ارائه می شود:

تولید علم به چه معنا است؟
در بحث تولید، مسئله یا تعریف ‌ما این است که بطور کلی در دوره و عصر جدید، کشورهای اسلامی و جنوب به کشورهای واردکننده تبدیل شده اند، گاه این واردات شامل عناصر سخت است نظیر ماشین، ماشین‌آلات و کالاهای مصرفی و گاهی اوقات است که محتوای این واردات در واقع محصولات فرهنگی است.
ایدئولوژی‌ها و علم محصول فرهنگی هستند، اینجا است که بحث تولید علم پیش می‌ آید بدین معنا که ما دانش را درون همین آب و خاک توسط محققان و متفکران خودمان ساماندهی کنیم.

تولید علم چه حوزه هایی را دربر می گیرد؟
طبعاً حوزه‌های گوناگونی که تولید علم دارد به طور کلی دو حوزه علوم سخت و نرم است. علوم سخت مثل فنی، مهندسی، پزشکی، عمران، فیزیک، شیمی و علوم نرم مانند علوم انسانی هستند و اتفاقاً نکته‌ای که در اینجا وجود دارد این است که در حوزه علوم انسانی ما نمی‌توانیم بطور کلی از محصولات جهان غرب استفاده کنیم چون داده‌های علوم انسانی و قواعدش و محتوای دروس انسانی که در غرب تولید شده است. تحت تأثیر ارزش‌های فرهنگی جوامع غربی قرار داشته و بطور کلی قابل تعمیم نیست و بعضاً تعمیم دادن آنها نه تنها نمی‌تواند واقعیت‌های جهان ایرانی و اسلامی ما را توضیح دهد، بلکه ما را با دردسرهایی مواجه می‌کند، لذا در واقع تولید علم به معنای تلاش برای کشف قواعد علم در محیط‌ها و فرهنگ های مختلف است و حوزه‌های متفاوتش به حوزه‌های سخت و نرم تبدیل می شود.
 

برای تولید علم بومی تا آنجایی که به یک جایگاه مطلوب جهانی برسیم اتخاذ چه راهکارهایی باید در دستور کار باشد؟
برای تولید علم بومی راهکارهایی که می‌توان در نظر داشت، سه دسته اند: اول اینکه ما به واقعیت‌های محیط خودمان توجه کنیم، این واقعیت‌ها را مثلاً در کشورمان و در استان‌های مختلف را رصد کنیم و توسط پژوهش های میدانی،‌استقرایی، با مشاهده‌های مشارکتی و سایر روش های کیفی بکوشیم این نظم‌های بومی و منطقه‌ای را شناسایی و مستقر کنیم، لذا یکی از راهکارهای تولید علم انجام پژوهش هایی از این دست است.

آیا از قرآن و احادیث و آموزه های دینی هم می توان برای تولید علم بومی استفاده کرد؟
بله در این زمینه می توان با تلاش برای استخراج نظم و انسجام جوامع انسانی با اتکا به گزاره‌های دینی و متون وحیانی اقدام کرد.
مثلاً نگاهی که قرآن کریم و آیات و روایات ما نسبت به انسان دارد و در توصیف انسان به عمل آورده اگر ما این توصیف‌ها را کشف کنیم و در واقع تئوریزه کنیم. می‌توانیم این نگاه به انسان را سکوی نظریه‌پردازی و تولید علم در دانشگاها و در علوم انسانی قرار دهیم، چرا که برای این مبنا انسان یک واقعیت فرازمانی، فرامکانی، فرانسلی و فرافرهنگی است. یعنی شناختی که ما از انسان و از این مجرا بدست می‌آوریم می‌تواند به شکل قیاس در سبدهای معرفت‌های گوناگون انسانی قابل استفاده باشد و مبنایی برای تئوریزه کردن مباحث شود.
راهکار سوم هم استفاده از نظریات غرب و تلاش برای فهم آنها و تلاش برای کشف نظریه‌های سازگار با محیط ما یعنی در بین خود نظریه‌های جهان غرب هم بعضاً نظریاتی وجود دارد که با افق ذهنی و واقعیت‌های جامعه ما سازگاری و قرابت معنایی بیشتری دارد، آنها را در دستور کار قرار دهیم و با دستکاری‌هایی که احیاناً در آنها انجام می‌دهیم در واقع بتوانیم به نوعی تولید علم بومی را سامان دهیم.
پایان پیام/