خبرگزاری شبستان: مباحث حاشیه ای و جنجال های سیاسی ما را از پیشرفت علمی دور نگاه می دارد و اجازه نمی دهد رشدی داشته باشیم. تحول علوم یکی از ضرورت های نظام است نباید تحت الشعاع سیاست قرار گیرد. باید از همه سرمایه های نظام استفاده کرده تا شاهد این تحول باشیم. اگر بنا داشته حرف تازه ای در دنیا بزنیم، باید صاحب سبک شویم؛ با حرف تقلیدی نمی توان حرف تازه ای زد و الگو شد؛ این جملات گوشه ای از صحبت های حجت الاسلام علی عباسی، رییس پژوهشگاه بین المللی المصطفی (ص) است که با ما در میان گذاشته است. گفتگوی ما را با این استاد حوزه و دانشگاه پیرامون تولید و تحول علوم انسانی بخوانید:
با توجه به دغدغه رهبری در حوزه تحول علوم، دولت ها به ویژه دولت تازه نفس یازدهم چه تاثیر و نقشی می تواند در این زمینه داشته باشد؟
تحول علوم یکی از مباحث زیربنایی کشور است که آنچنان ارتباطی با آمد و شد دولت ها ندارد اما این حرکت ممکن است با توجه به سلایق مختلف تغییر کرده و دستخوش تحولات مختلف قرار گیرد اما دولت باید در چارچوب سیاست ها کلی نظام حرکت کند و تحول و تولید علم را در دستور کار خود قرار دهد که بی شک دولت فعلی هم در این راستا تلاش کرده و گام های تاثیرگذاری برمی دارد.
در بحث تحول علوم انسانی به صورت ویژه نیاز به پیگیری داریم چرا که این علوم، علوم فرهنگی و تمدنی است؛ بنابراین نمی توانیم در این حوزه با همان سبک و سیاقی که از فرآورده های دیگران (علوم غربی) بدست آورده ایم، استفاده کنیم چرا که جامعه ما نیاز به فرهنگی دارد که منطبق با اصول اسلامی ایرانی باشد. اگر انقلاب اسلامی داعیه دار ایجاد فرهنگ نوین اسلامی است، باید حرف تازه در علوم انسانی بزند. البته این بدان معنا نیست که از علوم موجود استفاده نکند اما باید بومی سازی کرده و ظرفیت علمی کشور امروز آماده این موضوع است. شاید 20 سال قبل محقق شدن این آرزو دشوار بود اما امروز با وجود صاحبنظران متخصص که مبانی دینی و علمی را به خوبی می شناسند، می توان به این خواسته دست یافت. بنابراین این موضوع باید به طور جدی در دست دولت و برنامه ریزان کشور قرار گیرد.
تحول علوم تا چه اندازه می تواند در عملی شدن الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اثرگذار باشد و نقش دولت در این زمینه چقدر موثر است؟
امروز لازم است نسبت به تدوین این الگو بیشتر کار کنیم. دولت مجموعه اجزایی است که باید برای پیشرفت کارش الگویی آماده داشته باشد وگرنه دستش خالی است. دولت می تواند در اجرایی شدن الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت کار کند نه تدوین آن. مراکز علمی می توانند در این راستا کمک کنند. باید از ظرفیت های علمی دانشگاه و حوزه کمک گرفته و به این حرکت شتاب دهیم. متاسفانه مراکز هنوز آن سرعت لازم را ندارد؛ البته کار در حال انجام است و اندیشکده هایی طراحی شده اما برای الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی باید سیاست گذاری دیگر صورت گیرد. ظرفیت نخبگانی علمی کشور باید برای تدوین این الگو کمک کرده و پس از آن دولت آن را اجرایی کند.
آزاداندیشی و اهتمام دولت به برپایی کرسی های ازاد اندیشی تا چه اندازه می تواند در روند تحول علوم موثر باشد؟
برپایی کرسی های آزاد اندیشی یکی از تاکیدات رهبری در کنار تولید علم و جنبش نرم افزاری بوده است. باید فضای ارائه نقطه نظر جدید را به گونه ای ایجاد کنیم که صاحب نظران در فضایی علمی و تخصصی نه رسانه ای، بدون نگرانی از عواقب ابراز ایده های خود، بتوانند آراء شان را مطرح کنند. در این راستا شورای عالی انقلاب فرهنگی سیاست گذاری های لازم را باید انجام دهد تا به خواسته رهبر معظم انقلاب نزدیک شویم. این شورا این ظرفیت بسیار خوبی است که می تواند زمینه طرح این نقطه نظرات را ایجاد کرده و پس از آن در اختیار مراکز علمی قرار دهد. اما باید توجه کرد در این پروسه نباید تعارضات به ویژه تعارضات سیاسی فضای آزاداندیشی را تحت الشعاع قرار دهد، بلکه نظرات باید آزادانه مطرح شده و موردنقد عالمانه قرار گیرد تا دیدگاه های مختلف به یکدیگرتقریب شده و به یک جمع بندی مناسب برسیم. متاسفانه از سوی اختلاف دیدگاه های سیاسی ضربه می خوریم و این موضوع تحول علوم را با دشواری روبه رو می کند. بنابراین سیاست گذاری این کرسی ها باید با شورای عالی انقلاب فرهنگی باشد اما اجرای آن با مراکز علمی؛ فرهنگستان ها در این زمینه می تاونند بستر مناسبی باشند.
رشد روحیه اندیشه ورزی در کشور نیازمند چه ملزوماتی است؟
پیش نیاز این موضوع، ایجاد فضایی آرام و بی دغدغه است؛ فضاهای احساسی و خطابی و سیاسی و پرتنش، زمینه های بروز این روحیه را از بین می برد. به طور طبیعی وقتی افراد مشاهده کنند نظرات و اندیشه هایی که ارائه می کنند با تبعات بدی همچون درگیری یا اتهام روبه رو می شود، دیگر اندیشه های خود را مطرح نمی کنند و از این قضیه صرف نظر می کنند. این رویکرد دو جانبه است یعنی هم از جانب مسوولان و هم از سوی صاحب نظران. به این ترتیب که نگاه ها اصلاح گرانه، خیرخواهانه و برای نظام و پیشرفت باشد؛ نگاه سیاسی رقابت آمیز که موجب توسعه کدورت هاست، زمینه ایجاد تقابل شده و راه را برای اندیشه ورزی در کشور می بندد. البته در مسائل علمی محض، افراد به خاطر حساسیت کمتری که هست افراد آزاد ترند، بنابراین باید کمک کنیم این فضای سرزندگی، دوستانه اندیشه گریانه و پویا در کشور ایجاد شود.
در این دهه گذشته شاهد رشد علمی مناسبی در رشته های مختلف بوده ایم و به اذعان مراکز علمی سنج دنیا، توانسته ایم نرخ نخست را در رشد علم در جهان داشته باشیم؛ این نشان می دهد پیشرفت خوبی در این زمینه داشته ایم که مرهون و مدیون بدنه های علمی کشور هستیم هر چند نباید نقش مدیران و سیاست گذاران را نادیده گرفت. اما فراموش نکنیم مباحث حاشیه ای و جنجال های سیاسی ما را از پیشرفت علمی دور نگاه می دارد و اجازه نمی دهد رشدی داشته باشیم. تحول علوم یکی از ضرورت های نظام است نباید تحت الشعاع سیاست قرار گیرد. باید از همه سرمایه های نظام استفاده کرده تا شاهد این تحول باشیم. اگر بنا داشته حرف تازه ای در دنیا بزنیم، باید صاحب سبک شویم؛ با حرف تقلیدی نمی توان حرف تازه ای زد و الگو شد؛ نه اینکه تجارب دیگران نادیده گرفته شود اما باید برویم به سمت تولید دانشی که با مبانی اعتقادی فرهنگی ما مطابقت داشته و بتوانیم آن را به بشریت برای تامین سعادت عرضه کنیم.
پایان پیام/
نظر شما