تغییرات خاموش سبک زندگی/کاهش صبر با افزایش فست فودها!

خبرگزاری شبستان: صبر از مفاهیم کلیدی و عوامل نجاتبخش در زندگی افراد است که وجود آن در رفتار و عملکرد، زندگی را به مامنی دلپذیر تبدیل می کند. پیرامون این فضیله اخلاقی که عمل به آن آسان هم نیست با حجت الاسلام محمدحسین توانایی، استاد دانشگاه امام صادق (ع) و مولف کتاب های "قرآن و معنا درمانی"، "مهارت زندگی"،"آیین و سبک زندگی" و ... انجام داده ایم. مشروح گفتگوی ما با این پژوهشگر از نظرتان می گذرد:

مفهوم صبر چیست و به چند دسته تقسیم می شود؟
صبر در لغت به معنای شکیبایی و بردباری در برابر ناملایمات فردی و اجتماعی است و در متون دینی به سه دسته تقسیم می شود: صبر در برابر گناه، صبر در برابر دشواری ها و صبر بر مصیبت و بلایا که هر سه قسم در قرآن اشاره شده است.
 

مهمترین نتیجه صبر کردن چه می تواند باشد؟
ریشه تمام موفقیت ها و توفیق های الهی و سعادت دنیا و آخرت در بهکار گیری صبر و شکیبایی است. قرآن کریم در این باره آیات فراوان دارد. خداوند در آیه 11 و 12 سوره انسان می فرماید:" فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِکَ الْیَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا * وَجَزَاهُم بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِیرًا *پس خدا [هم] آنان را از آسیب آن روز نگاه داشت و شادابى و شادمانى به آنان ارزانى داشت* و به [پاس] آنکه صبر کردند بهشت و پرنیان پاداششان داد."
همچنین، بردباری و شکیبایی در برابر بهتان و عملکرد زشت دیگران به عنوان عامل برقرار ارتباط موثر و سببی برای تغییر رفتار دیگران در نظر گرفته می شود:" ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ السَّیِّئَةَ نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا یَصِفُونَ... بدى را به شیوه‏اى نیکو دفع کن ما به آنچه وصف مى‏کنند داناتریم. ( سوره مومنون، آیه 96)
سپس در آیات 34 و 35 سوره فصلت می فرماید:" وَلَا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَلَا السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ* وَمَا یُلَقَّاهَا إِلَّا الَّذِینَ صَبَرُوا وَمَا یُلَقَّاهَا إِلَّا ذُو حَظٍّ عَظِیمٍ* و نیکى با بدى یکسان نیست [بدى را] آنچه خود بهتر است دفع کن آنگاه کسى که میان تو و میان او دشمنى است گویى دوستى یکدل مى‏گردد* و این [خصلت] را جز کسانى که شکیبا بوده‏اند نمى‏یابند و آن را جز صاحب بهره‏اى بزرگ نخواهد یافت."
بنابراین طبق آیات قرآن کریم البته این حقیقت را فقط افراد صبور درک می کنند. همچنین در آیات دیگر صبر در برابر اقسام مختلفی که ذکر شد، به طور کامل تر در سوره بقره آیات 155 و 156 عنوان شده است:" وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ * الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیهِ رَاجِعُونَ... قطعا همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، و کاهش در مالها و جانها و میوه‌ها، آزمایش می‌کنیم؛ و بشارت ده به استقامت‌کنندگان!* آنها که هر گاه مصیبتی به ایشان می‌رسد، می‌گویند: «ما از آن خدائیم؛ و به سوی او بازمی‌گردیم!»"
خداوند متعال در این آیات صبر در برابر مصیبت را بیان کرده و از مومنین خواسته در برابر حوادث کوبنده صبر کنند چرا که این آزمونی است برای افراد. بنابراین مومنان در هنگام وقوع مصیبت تنها این باید کلام را جاری کند:" انا لله و انا الیه راجعون"
 

اما معمولا ما این آیه را زمانی که مرگ فردی فرا می رسد و او از دنیا می رود، بر زبان جاری می کنیم. آیا در موارد دیگر نیز گفتن این عبارت مصداق پیدا می کند؟
بله در تمام مواردی که مصیبت و نازل می شود مانند ناامنی، مشکلات اقتصادی، سرقت، از بین رفتن محصول و ... این جمله را باید بیان کرد منتها این ذکر به دلیل استفاده عرف، بیشتر در هنگام شنیدن مرگ افراد به کار می رود. اما با گفتن این جمله یعنی ما چیزی از خود نداریم و همه اینها را باید رها کنیم و به سوی خدا بازگردیم. بنابراین بکارگیری این آیه و بیان آن در سبک زندگی بسیار موثر است به این معنا که وقتی اتفاق بدی افتاد واکنش نامناسبی از خودم نشان نداده، فریاد و داد نکشیم و عمل رفتارمان استاندارد و کنترل شده باشد. این صبر، مرحله اول برای حل مساله است و نخستین مهارت برای حل مشکلات و مدیریت بحران. همچنین خداوند در آیه 153 سوره بقره می فرماید: "یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ... اى کسانى که ایمان آورده‏اید از شکیبایى و نماز یارى جویید زیرا خدا با شکیبایان است."
در این آیه پروردگار یاد خود را در کنار نماز مطرح می کند. انسان صبور هنگام مواجهه با مصیبت، در مرحله اول خویشتن داری می کند، سپس تمرکز حواس یافته و در نوبت بعد با توکل و یاد خدا مشکلات را حل می کند.
 

صبر در برابر گناه چگونه محقق می شود؟
صبر در برابر گناه نیز به شکل های مختلفی سفارش شده است. نخستین توصیه این است انسان عالم را محضر خدا ببیند. در سوره های مختلف مانند بقره، علق، فجر و ... خداوند اشاره به مشاهده اعمال بندگان می کند:" أَلَمْ یَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یَرَى ... مگر ندانسته که خدا مى‏بیند" (علق، آیه 14)
با توجه به این آیه و دیگر آیات درمی یابیم خداوند پیوسته حضور خود را اعلام می دارد تا بنده صبر کرده و گناه. اما راه دوم یاد نعمت های خدا و موهبت های او است که مانع گناه می شود. خدا فیاض علی الطلاق است، نباید نان و نمک خدا را خورد و او را تبعیت نکرد. راه سوم هم یاد قیامت و مرگ است که انسان را از ارتکاب گناه بازمی دارد.
 

کدامیک از اقسام صبرهایی که برشمردید، سخت تر است؟
طبیعی است که بسته به نوع شخصیت هر فرد متفاوت است. در برخی از روایات صبر در برابر وسوسه شیطان و گناه از بقیه اقسام آن سخت تر است و در روایات دیگر صبر در برابر مصیبت. بنابراین این موضوع نسبی است و بستگی دارد فرد کدامیک از بنیادهای شخصیتی خود را تقویت بیشتر تقویت کرده باشد.
 

صبر چه آثارو دستاوردهایی برای فرد در پی دارد؟
در برابر صبر نوبت ظفر آید. هم ادیبان ما گفتند هم قرآن و روایات می گویند صبر تصمیم گیری را بر انسان آسان می کند و پیدا کردن راه حل های سخت را راحت تر می کند. در این راستا فرد می تواند زندگی سالم تری داشته و مدیریتی حساب شده در رویکرده های خود داشته باشد.
 

چه عواملی این اقسام سه گانه صبر را تقویت می کند؟
یاد و نام خدا مهمترین و نخستین عاملی است که صبر را به طور کلان تقویت می کند: "الا بذکر الله تطمئن القلوب". اگر بدانیم خدا جای حق نشسته است، نیازی نیست انسان بی طاقتی از خود نشان دهد یا برافروخته و عصبانی شود. دوم تحرک؛ افرادی که تحرک بیشتری دارند، کمتر عصبانی می شوند. ورزش و تحرک موجب تقویت شکیبایی و صبر می شود. سوم تغذیه؛ غذاهای فسفودی و کنسرو شده صبر انسان را کمتر می کند و عصبانیت در او شدت می دهد. چهارم خواب و استراحت کافی؛ افرادی که زیاد بیدار می مانند و مجبور نیستند بیدار بمانند، (صرف نظر از کسانی که مجبورند بیدار باشند و فعالیت کنند) معمولا زودتر عصبانی شده و پرخاشگر می شوند. بهتر است ساعت یازده شب را وقت خواب قرار داده و موقع اذان صبح بیدار از خواب بیدار شده تا از نشاط و صبر برخوردار باشیم.
 

صبر چه تاثیری در سبک زندگی افراد می تواند داشته باشد؟
طبیعی است صبر در چهار محور روابط اصلی سبک زندگی انسانی می تواند موثر باشد: رابطه انسان با خود، انسان با خداوند، انسان با دیگران و انسان با محیط زیست. صبر، رابطه با خود را تقویت کرده و منجر به خودباوری می شود و زمینه برای خودشناسی بیشتر را فراهم می کند. در این شرایط رابطه با خدا هم بهتر خواهد بود و فرد به موقع تکالیف خود را انجام می دهد. در همین راستا رابطه او با دیگران، با خانواده، با همسایه، با همکار و ... بهبود یافته و صمیمت بر رفتار او حاکم می شود. در رابطه با محیط زیست نیز این فرد حقوق حیوانات را رعایت کرده و مثلا برای منافع زودگذر جنگل را تخریب نمی کند چرا که او صبور است و نمی خواهد ره صد ساله را یک شبه طی کند. بنابراین این شخص محیط زیست را آلوده نکرده و برای منافع شخصی و حزبی افراد دیگر را قربانی نمی کند و سبک زندگی را در پیش می گیرد که او را به تعالی می رساند.
پایان پیام/