به گزارش خبرنگار ادبیات خبرگزاری شبستان، ممیزی و نظارت بر روند تهیه یک اثر هنری از دیرباز و تقریباً در تمامی کشورها مدنظر قرار دارد و فرآیندی است که طی آن، ناشران کتاب‌های خود را پیش از انتشار برای بررسی و صدور مجوز به اداره ممیزی ارسال می‌کنند. پس از بررسی کتاب توسط اداره ممیزی یا آن کتاب را غیرقابل چاپ اعلام می کنند یا مواردی را برای حذف، تعدیل یا تغییر پیشنهاد می‌دهند. بر این اساس، ناشران با اعمال اصلاحات احتمالی، کتاب را به چاپ می رسانند.
پس از انتخابات یازدهم ریاست جمهوری و انتصاب «علی جنتی» به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در جمع نویسندگان و هنرمندان در تالار وحدت سخنانی درباره ممیزی آثار فرهنگی و هنری ایراد کرد و این امر را باعث آزردن روح هنرمندان عنوان کرد. جنتی در این روز و دیدار با اهالی فرهنگ به چالش‌های عرصه نشر و مطبوعات نظری اشاره کرد و گفت: چالش‌های عرصه نشر و مطبوعات بر کسی پوشیده نیست و چاره‌ای جز سهل کردن ممیزی وجود ندارد ممیزی دست هنرمندان را کرخت و روحشان را می‌آزارد اما ممیزی قانونی حق حاکمیت است و من تلاش می‌کنم با مشاورت اهل فرهنگ راهی را برای برون رفت مشکلات نشر بیابیم.
آیا ممیزی بعد از نشر حساسیت زاست؟
پس از این سخنان، رسانه های جمعی و کارشناسان فرهنگی شروع به ارسال اخبار، یادداشت و گفتگوهایی درباره حذف ممیزی بر کتاب و آثار هنری و همچنین ممیزی بعد از نشر، کردند که نشان از رضایت برخی و عدم رضایت برخی دیگر داشت. برخی همچون اکبر صحرایی ممیزی بعد از نشر رونق دهنده بازار سیاه عنوان کردند و آن را دلیل بر نبود قانون و ضابطه‌ای محکم دانست. وی در این باره گفت: وقتی قانون و ضابطه‌ای درباره ممیزی نباشد در نهایت هر وزیری نسبت به فضای عمومی جامعه، اعمال سلیقه می کند و در این بین تنها چیزی که مظلوم واقع می شود و ضربه می خورد، ادبیات است.
محمد پوروهاب نیز معتقد است که ممیزی بعد از نشر حساسیت زاست و بهتر است نقد جایگزین ممیزی شود. او با بیان اینکه ناشران ما که در حال حاضر خود سانسورند با ممیزی بعد از نشر خود سانسورتر می شوند، گفت: حیف است آثار نویسندگان توانمندی که نگاهی عمقی و جامع دارند، چاپ نشود. پوروهاب با اشاره به اینکه نقد باید جایگزین ممیزی شود، بیان کرد: اولا که نویسنده و ناشر به خاطر حفظ آبروی خود حاضر نیستند هر اثری تولید و چاپ کنند و دوما حتی اگر اثری سیاسی و ضداخلاقی هم چاپ شود، به هر حال نقد می شود و خواننده این اثر را پس می زند، بر این اساس دست نویسندگان برای نگارش باید باز باشد و نباید با ممیزی مانع کار آنها شد.
یا ممیزی بعد از نشر راهگشا است؟
در کنار این عقیده، برخی همچون معاون علمی و فرهنگی انتشارات امیرکبیر معتقدند که ممیزی بعد از نشر راهگشا است. وی همچنین لازمه مؤثربودن ممیزی پس از نشر را تدوین آیین‌نامه‌های اجرایی و شکل‌گیری هیئت‌هایی در این زمینه دانست و گفت: دستورالعمل‌های اجرایی قانون ممیزی باید طوری تدوین شود که قابل تفسیر به رأی نباشد. کرمی ممیزی بعد از نشر در درازمدت مثبت دانست و افزود: کلیت این اقدام در درازمدت مثبت است هرچند که در کوتاه‌مدت ممکن است مشکلاتی به وجود آورد اما وقتی همه ناشران منافع ملی را در نظر بگیرند به تولید کتب بر اساس فرهنگ ملی و مذهبی کمک خواهد شد.
همچنین جواد افهمی نیز حذف ممیزی را از رویاهای دیرینه اهالی قلم دانست و گفت: در کمال تعجب، ناشران و برخی از نویسندگان با ممیزی بعد از نشر مخالفت کرده و اعلام کردند که مسوولیت ممیزی را قبول نمی‌کنند. البته در این شکی نیست که با برداشتن ممیزی، پای اهالی کتاب به دادگاه و دادگستری باز می‌شود و برخی از نویسندگان که کارنامه و عملکرد مشخصی در طول سال‌های اخیر داشته‌اند، به مدعی‌العموم شکایت می‌کنند. افهمی با بیان این مطلب که درصورت حذف ممیزی، نویسنده نیز باید جوابگوی نوشته‌هایش در دادگاه باشد، افزود: انتقال مرحله ممیزی به بخش اعلام وصول، البته برای ناشران خطرناک است زیرا ممکن است کتاب‌شان پس از چاپ، اجازه‌ی توزیع نگیرد و خمیر شود. اما نباید خساراتی که نویسندگان با عرق‌ریزان روح خود و کوششی که در نگارش کتاب کشیده‌اند را نادیده گرفت.
نظر جدید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بر پایه عقاید نویسندگان و ناشران
بر این اساس، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حاشیه جلسه هیات دولت در روز چهارشنبه 20 شهریورماه، در جمع خبرنگاران اعلام کرد که ممیزی کتاب قبل از چاپ حذف نمی‌شود و آب پاکی را روی دست برخی منتقدان و کارشناسانی ریخت که در این مدت در این باره ابراز عقیده کرده بودند. وی گفت: ممیزی کتاب یک وظیفه حاکمیتی است و باید در انحصار دولت باشد. تنها نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که در اسرع وقت به ناشران برای ممیزی کتاب جواب داده شود تا ناشر یک سال منتظر جواب خود باقی نماند.
وی به برخی دیدگاه های ناشران و نویسندگان در این ارتباط اشاره کرد و افزود: دیدگاه هایی که از طرف ناشران و نویسندگان مطرح شد کمک کرد که ممیزی قبل از چاپ را نمی توانیم کلاً حذف کنیم اما باید شرایطی فراهم کنیم تا به هر کتابی که به وزارت ارشاد ارجاع می شود در حد یک ماه پاسخ داده شود و نویسنده یا ناشر یک سال یا بیشتر منتظر نماند البته درباره ساخت فیلم ها و چگونگی دریافت مجوز آن اظهارنظری نکردم.
باید منتظر بود و دید که در آینده ای نزدیک بحث ممیزی کتاب در چه چارچوب و قانونی بر جامعه ادبیات کشور حاکم می شود.
یادداشت: آزاده فضلی
پایان پیام/
نظر شما