خبرگزاری شبستان: بی تردید تولید علم از اصلی ترین مولفه های رشد و پیشرفت یک کشور است. البته این تولید نه در کوتاه مدت رخ می دهد و نه از جنس تولید کالا است بلکه هم به جهت ماهیت و هم از نظر ساختار منحصر بفرد است. درباره ضروت و موانع این چرخه با حجت الاسلام حسن آقانظری، رئیس پژوهشکده علوم اجتماعی و عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، نویسنده کتاب های "نظریه پردازی در اقتصاد اسلامى"،" مبانی فقهی اقتصادى"، "هزینه درآمد دولت اسلامى" و چندین کتاب و مقالات دیگر به گفتگو نشسته ایم؛ گفتگوی ما با این استاد گروه اقتصاد بخوانید:
چه ضرورتی برای تولید علم وجود دارد؟
توسعه و جبران عقب ماندگی هر کشوری در گروی تولید علم است؛ اگر اندیشمندان و صاحب نظران دست به تولید علم بزنند، قطعا کشور رو به جلو رفته و توسعه و پیشرفت حاصل می کند و اگر در این زمینه رکود داشته باشیم، چیزی جز عقب ماندگی و درجا زدن عاید ما نمی شود.
چه راهکارهایی برای تولید علم می توان پیشنهاد کرد؟
تولید علم تولید کالا نیست که در کوتاه مدت شکل گیرد. مراکز علمی باید در این فرآیند قرار گرفته و حرکت علمی را ایجاد کنند. محصول به دست آمد از این حرکت نظریه پردازی یا همان تولید علم می شود. از سوی دیگر مراکز آموزشی باید به پژوهش اهمیت داده و ارزش را به تولید بدانند نه ترجمه. اگر مراکز آموزشی و پژوهشی در این فرآیند قرار گرفتند، و شرایط لازم فراهم شد آن زمان می توان شاهد به جریان افتادن حرکت علمی بود. از سوی دیگر اساتید را تشویق به تخقیقات علمی کنیم؛ همان طور که ما به مساله آموزش اهمیت می دهیم، به پژوهش نیز بها داده و قوانین و مقررات و شرایطی فراهم کنیم تا این پروسه انجام گیرد. متاسفانه به طور مثال استاد در دانشکده علوم اجتماعی همت اش این است که تنها کلاس را اداره کرده و نه خود کتابی علمی بنویسد که آن را در کلاس تدریس کند. بلکه به طور معمول اساتید ما از کتاب دیگران استفاده کرده و ترجمه و مقالات و نظریه های دیگران را به دانشجو ارائه می دهند. اگر اساتید دست به تولید زده و نوشته جات و تحقیقات خود را ارائه داده و به بوته نقد بگذارند قطعا مسیر نظریه پردازی هموار شده و بتدریج علم تولید می شود.
اما متاسفانه نظام آموزشی ما به این صورت است که استاد سرفصل هایی را در کلاس تدریس کرده و از محصولات دیگران استفاده کند و چند دانشجو نیز سر کلاس مظلوم نشسته و این خوراک را استفاده کنند و بخواهند تنها نمره ای گرفته و واحد خود را پاس کنند. بنابراین وضعیت تولید علم در دانشگاه ها با این وضعیت فعلی مناسب نیست و استاد تنها درسی را با استفاده از ترجمه و کتاب ها و تحقیقات دیگران بدون پویایی به دانشجو ارائه می دهد و تمام.
نخست باید دانست کرسی های آزاداندیشی و نظریه پردازی در چارچوب های رسمی نمی تواند بگنجد. اما تولید علم زمانی آغاز می شود که در کرسی های آزاداندیشی بحث و نقد، تبیین یا اصلاح شود. ضمن اینکه باید دانست این حرکت فردی نیست و پدیده ای اجتماعی است و باید در مراکز علمی تبدیل به هنجار شود همان طور که ایستادن و توقف پشت چراغ قرمز تبدیل به هنجار شده است این اتفاق نیز در جامعه علمی به وقوع پیوندد. بنابراین محصول طبیعی کرسی های آزاداندیشی، تولید علم و باید در این راستا شرایط اجتماعی و فرهنگی را سامان بخشید و مدیران پژوهشی را تشویق کرد تا وارد کار شده و از تولید علم استقبال کنند.
شما در صحبت های خود به وضعیت نامطلوب تولید علم در دانشگاه ها اشاره کردید، این روند در حوزه های علمیه به چه صورت است؟ آیا در حوزه ها تولید علم داریم یا همان اتفاقی که در دانشگاه ها می افتد در همان جا هم تکرار می شود؟
حوزه های علمیه لحظه به لحظه در حال تولید علم هستند. ببینید در حوزه ابتدا طلبه کتاب های دیگران را می خواند و یاد می گیرد اما وقتی پا در سطح درس خارج گذاشت این روند کاملا تغییر پیدا می کند. اصلا معنای درس خارج فقه این است که دیگر خود طلبه نظریه ارائه می دهد و حتی نظریه استاد را نقد می کند. در حوزه ها آراء و نظرات اساتید زنده و از دنیارفته بررسی می شود و طلبه نظر خود را ارائه کرده و دلایل خود را در رد نظر استاد بیان می کند و به این صورت دانش تولید می شود. اما این دانش در علوم اسلامی است و دانشگاه با علوم پایه، فنی و انسانی سر و کار دارد. در حوزه(سطح خارج فقه) طلبه نگاه می کند اگر استادی نظریه از خود ارائه ندهد و به آثار دیگران اکتفا کند، او را ضعیف شمرده و پای درس او نمی نشیند بنابراین طلاب وفادار به روش حوزه هستند. البته قصد ندارم بگویم که حوزه در فرآیند علم نقص ندارد اما تاکید دارم که در تولید علم پویا بوده و در تمام لحظات علم می سازد. اگر در دانشگاه دانشجو از استاد مطالبه علم کند و سهم او را در سر فصل های درسی بخواهد، این فرآیند در مسیر تکامل قرار گرفته و شاهد تولید علم خواهیم بود.
پایان پیام/
نظر شما