به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان در تبریز، برنامه های اسلام، برای رسیدن انسان به خوشبختی و سعادت جاودانه تدوین شده است؛ سعادتی که گستره ای به پهنای دنیا و آخرت دارد. در این میان، روزه عبادتی است که در ره پویی بشر به سوی کمال و تعالی نقش بسزایی دارد.
با بررسی آیات روشن قرآن در می یابیم که روزه، برای رستگاری انسان و رهایی او از قید تن و توجه او به افق های تعالی واجب گردیده است. انسان خو گرفته با روزمرگی، در یک اردوی معنوی یک ماهه، رهایی از بند تن و زنگارزدایی از دل را با هم تجربه می کند، غلبه بر خواهش های دل را تمرین می کند و لذت آسمانی شدن را می چشد.
در آیه 183 سوره بقره، امید به پرهیزکار شدن انسان در قفس تن را، راز وجوب روزه می داند و می فرماید: ای ایمان آورندگان! روزه بر شما واجب گردید، آنچنان که بر پیش از شما هم واجب شده بود. باشد که پرهیزکاری کنید».
شاید مهمترین عمل در ماه مبارک رمضان که در روایات ما به عنوان ماه میهمانی خداوند متعال معرفی شده است «روزه» باشد، چه اینکه اعمال مختلف در ماه رمضان به دو دسته تقسیم می شوند: اعمال واجب و اعمال مستحب.
اعمالی مانند تلاوت قرآن، مناجات و دعا و سایر اعمالی که به خصوص در ماه مبارک رمضان بیان شده است مستحب و البته مهم می باشند و نباید از آنها غفلت کرد، مسلّم است که اعمال مستحب در مقایسه با اعمال واجب از اهمیت کمتری برخوردارند، زیرا در صورت انجام ندادن اعمال واجب، انسان مورد مؤاخذه و عقاب الهی قرار خواهد گرفت، ولی در رابطه با اعمال مستحب یا به طور کل مؤاخذه ای در بین نیست و یا اینکه به مراتب آسان تر از مؤاخذه نسبت به اعمال واجب است.
پس مهمترین عملی که به خصوص ماه مبارک رمضان مطرح می شود «روزه» است، چه اینکه واجب بوده و ترک آن، هم مجازات دنیایی داشته که همان کفاره و قضا باشد و هم در صورت عدم توبه، مجازات اخروی را در پی خواهد داشت. در اینجا به تشریح بخشی از آثار و برکات این فریضه الهی می پردازیم؛
1. درک رنج گرسنگی و سختی آخرت
انسانی که هر گاه بخواهد می تواند بخورد و بنوشد، در روزهایی که روز است خوردن و آشامیدن بر وی حرام می شود و با سختی گرسنگی و تشنگی آشنا می شود.
امام صادق (ع) در این باره می فرمایند: براستی خداوند روزه را واجب کرده تا به این وسیله بین اغنیا و فقرا مساوات ایجاد کند و این برای آن است که ثرو تمندانی که هرگز درد گرسنگی را احساس نکرده اند به فقرا ترحم نمایند، زیرا اغنیا هر گاه خوردن و اشامیدنی را اراده نمودند برایشان میسر است؛ پس خداوند تبارک و تعالی روز را واجب نمود تا بین بندگانش از فقیر و غنی، برابری به وجود آید و اینکه سرمایه داران مسلمان درد گرسنگی را لمس نمایند تا به ضعفا رقت آورده و بر گرسنگان عالم ترحم نمایند.
2. مهار شهوت‌ها و آمادگی برای انجام تکالیف
انسان با روزه گرفتن، تمایلات و خواسته های شهوانی و هواهای نفسانی خویش را کنترل می کند و لذت خوردنیهای رنگارنگ و آشامیدنهای گوناگون را کنار می گذارد. او با آگاهی و اراده از خوشیها و کامرواییهای خلاف شرع، خویشتن را نگه می دارد و پاسداری می کند، همین ریاضت شرعی و سخت کوشی سبب می شود که انسان برای انجام تکالیف شرعی آماده شود.
پیامبر اکرم (ص) درباره ی اینکه روزه سبب کنترل نفس می شود، می فرمایند: ای گروه جوانان! کسی که از شما توانایی ازدواج دارد ازدواج کند، زیرا ازدواج سبب می شود که از نوامیس مردم چشم فرو بندد و دامان خویش رااز آلودگی به بی عفتی حفظ کند و کسی که توانایی بر ازدواج ندارد، روزه بگیرد.
3. حصول تقوا
از مهمترین فایده روزه حصول تقوا می باشد و آن سودی بزرگ است که عاید روزه داران می شود. این موضوع مطلبی است که احدی در آن شک ندارد، چون هر انسانی به فطرت خود این معنا را درک می کند و اگر بخواهد به عالم طهارت و رفعیت متصل شود و به مقام بلند کمال و روحانیت ارتقا یابد، اولین چیزی که لازم است بدان ملتزم شود، این است که از افسار گسیختگی نفس خود جلوگیری کند و بدون هیچ قید و شرطی، سرگرم لذتهای جسمی و شهوات بدنی نباشد و خود را بزرگتر از آن بداند که زندگی مادی را هدف بپندارد.
سخن کوتاه آنکه از هر چیزی که او را از پروردگار تبارک وتعالی غافل کند بپرهیزد و این تقوی تنها از راه روزه و خودداری از شهوات به دست می آید این مطلب مفاد این آیه است که فرمود یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون.
4. استجابت دعا
یکی دیگر از ویژگی‌های ماه رمضان، استجابت دعاست چنانکه امام رضا(علیه السلام) فرمود: دعای روزه دار در هنگام افطار به اجابت می رسد.
همچنین از آثار دیگر روزه در روایات، می توان به دور کردن شیطان از انسان و قبولی اعمال نام برد که در جلد 96 کتاب بحارالنوار، کتاب علل الشرایع شیخ صدوق و خطبه شعبانیه به تفصیل بیان شده است.
در تقسیم‌بندی دیگری بخشى از آثار روزه داری را مىتوان به آثار فردى و آثار اجتماعى تقسیم كرد.
آثار فردى
1) تقویت مكارم اخلاقى: ماه مبارك رمضان ماه ایجاد و تقویت بسیارى از ملكات اخلاقى است كه آدمى مىتواند با نهادینه كردن و درونى كردن این ملكات، راه خود را براى حركت در این مسیر در ماههاى بعد فراهم سازد. مبناى انسانیت بر تزكیه نفس و مبناى تزكیه نفس بر تقویت اراده است، روزهدار در این ماه با تقویت اراده، قوای روحانى را تقویت مىكند.
2) آسایش دنیوى و اخروى: یكى از فواید بسیار مهم روزه مسأله بهداشت جسمى روزهدار است. پیامبر اكرم(ص) می فرماید: «صوموا تصحّوا؛ روزه بگیرید تا سالم بمانید.» نظر به آنكه این بُعد از روزه در میان دانشمندان، زیاد مورد توجه بوده و درباره آن بحث شده به همین مقدار كفایت مىكنیم.
اثر دیگر روزه، نظم اقتصادى و معیشتى روزه دار است. رعایت حد اعتدال در خوردن و آشامیدن به كم شدن بخشى از خواسته هاى جسمى و در نهایت به بهبود وضع مادى روزهدار و میانهروى او در زندگى كمك مىكند.
از سوی دیگر بالاتر از آثار مادى روزه، آثار گسترده معنوى آن است، گذشته از آنچه در بحث از تقویت ملكات اخلاقى گفته شد روزه باعث دور شدن شیطان، رهایى از آتش جهنم، بخشش گناهان، آرامش روحى، استجابت دعا، رسیدن به یقین و معرفت و پاداش فراوان اخروى براى روزهدار مىگردد كه هر یك از این فواید بطور گسترده، در روایات مورد توجه قرار گرفته است.
آثار اجتماعى
روزه اگر با رعایت آداب لازم و توجه به توصیه هاى ارایه شده از سوی معصومین صورت بگیرد؛ فواید جمعى فراوانى به همراه دارد كه 1) مواسات و همدردى با بینوایان، 2) ایجاد امنیت اجتماعى و 3) استحكام پیوندهاى خانوادگى از جمله آثار و برکات اجتماعی این فریضه واجب الهی است.
نظر شما