چرا وحدت حوزه و دانشگاه محقق نمی شود؟

حجت الاسلام علی عباسی، معاون پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی در تحلیل و بررسی موانع تحقق وحدت حوزه و دانشگاه و راهکارهای تحقق آن به خبرنگار شبستان گفت: یکی از مشکلات و موانع تحقق وحدت، مشکل مفهومی وحدت است امروز تعبیر واحدی از معنا و مفهوم وحدت حوزه و دانشگاه در میان اهل فن به شکل عمومی اشتراک پیدا نکرده است و همین ابهام مفهومی، زمینه دشواری تحقق را نیز ایجاد می کند.

وی با تبیین ارتباط میان علم و تمدن و نقش وحدت حوزه و دانشگاه در ایجاد تمدن جدید اسلامی گفت: علم و دانش، نقشی محوری در ایجاد تمدن دارد. نوع نگاه هر قوم و هر ملتی نسبت به جهان و انسان و مبانی علمی و معرفتی هر ملت، در واقع ابزارهای ایجاد فرهنگ و تمدن برای آن ملت هستند. آنچه که امروز در دنیای جدید وجود دارد نوع خاصی از معرفت و علم است.

معاون پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی در ادامه تصریح کرد: علم به خصوص علوم انسانی هیچگاه خالی از نگاههای جهان شناسانه و انسان شناسانه نیست امکان ندارد که علمی تحقق پیدا کند که خالی از پیش فرض های متافیزیکی و جهان شناسانه باشد.

عباسی خاطرنشان کرد: انقلاب اسلامی داعیه ای داشته است مبنی بر ایجاد تمدن جدید اسلامی و نگاهی نو در علم. طبیعی است که این نگاه، دیدگاهی بسیار بزرگ است و تحقق آن نیز نیاز به پیش فرضها و لوازم جدی دارد و یکی از لوازم آن نهادهای متصدی علم در کشور به ویژه در بخش تحصیلات تکمیلی و سطح عالی هستند.

وی افزود: حوزه و دانشگاه هر دو ماموریت دارند تا این نگاه جدید نسبت به علم را که می تواند مبنای ایجاد یک تمدن اسلامی جدید باشد، ایجاد کنند و ما در این زمینه هم در عرصه حوزوی و هم در عرصه دانشگاهی ضعف هایی داشته ایم که تاکنون نتوانسته ایم به نقطه مطلوب برسیم. گرچه این بدان معنا نیست که به هیچ وجه پیشرفتی نداشته ایم در این 30 سال گامهایی در این مسیر، برداشته شده و پیشرفت های امروز مادر سطح کشور شاهد و گویای آغاز این حرکت است.

دشوار بودن موضوع نگاه نو به علم؛ از موانع تحقق وحدت

حجت الاسلام عباسی دشوار بودن نفس موضوع «نگاهی نو به علم» را از دیگر موانع موجود در این عرصه برشمرد و گفت: هنوز هم برخی باور ندارند که علم یک نگاه خنثی به جهان نیست. بلکه علم همواره یک نگاه جهت دار به عالم است تا زمانی که باور این موضوع عمومیت پیدا نکند و اهل دانش نسبت به آن اجماع پیدا نکنند زمینه تحقق وحدت حوزه و دانشگاه نیز فراهم نمی شود. ما تاکنون نتوانسته ایم این فضای عمومی را در میان جمع نخبگانی کشور ایجاد کنیم که برای ایجاد علم جدید و درون زا، به ویژه در عرصه علوم انسانی، نیازمند نگاهی تازه و مبتنی بر اصول جهان شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی بومی هستیم.

وی یادآور شد: دشواری همین مساله و مفهوم باعث شده است که در طول این سالها بیشتر به تبیین موضوع توجه شود تا به تحقق آن. بنابراین در شرایط فعلی می بایست ابتدا از مرحله تبیین موضوع عبور کرده و به سمت نوعی تقسیم کار در فضای نهادهای متصدی تولید علم در کشور پیش رفت.

معاون پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی در تشریح نحوه وحدت حوزه و دانشگاه تاکید کرد: دسته ای از علوم دینی خاص مانند فقه، اصول، کلام و تفسیرو.. هستند که حوزه های علمیه در  این عرصه مسئولیت دارند. البته سایر مراکز و نهادها نیز امکان ورود در این عرصه را دارند اما به هر حال مسئولیت اصلی با حوزه است. دسته ای از علوم مانند علوم انسانی، عرصه های مشترک میان نهادهای تولید علم در کشور هستند. علوم انسانی با توجه به اینکه مرتبط با علوم فرهنگی و تمدنی بوده و مبانی آن آغشته به مبانی معرفت شناسی، انسان شناسی و هستی شناسی است بنابراین علمی که در سرزمینی دیگر و مبتنی بر اصولی دیگر روییده است هنگام ورود به سرزمین ما کارایی لازم را برای ما ندارد و گاه حتی می تواند کارایی معکوس داشته باشد.

 علوم انسانی گاه می تواند کارایی معکوس داشته باشد

وی افزود: علوم انسانی که از حوزه های مشترک میان حوزه و دانشگاه است می تواند یکی از مهمترین عرصه های وحدت و همکاری میان این دو نهاد باشد. برای تحول در علوم انسانی و ایجاد یک علوم انسانی با نگاه و رویکرد دینی، مباحث مبنایی و معرفت شناسی را می توان از حوزه مطالبه کرد و انتقال مفاهیم رایج در حوزه علوم انسانی نیز را نیز می توان از طریق دانشگاه پیگیر بود. علوم پایه و علوم فنی مهندسی نیز زمینه ساز پیشرفت و توسعه مادی و رفاه اجتماعی کشور هستند اما جهت بخشی آنها به عهده علوم انسانی است لذا در این سه عرصه نیاز به گامهای جدی تر و عبور از مباحث مبنایی و ورود به مسایل عملیاتی هستیم.

مدیر مدرسه حکمت و دین پژوهی در جامعه المصطفی خاطرنشان کرد: وحدت حوزه و دانشگاه در واقع طراحی یک نقطه نظر و نگاه جدید به دانش است. در انقلاب اسلامی این مساله به عنوان نقطه عزیمت ایجاد یک تمدن جدید اسلامی، مدنظر است این موضوعی بوده است که طراحان انقلاب اسلامی از ابتدا بدان توجه داشته اند.

وی با بیان اینکه اگر تاکنون در این مسیر گامهای بلندتری برداشته شده بود امروز مشکلات ما در بخش علوم انسانی کمتر بود، یادآور شد: در صورت تحقق این امر، در بخش توسعه و پیشرفت کشور نیز وضعیت مطلوب تری نسبت به جایگاه کنونی داشتیم و در عین حال الهام بخشی که انقلاب اسلامی به عنوان یک راه جدید تمدنی پیش روی بشر امروز قرار داده است نیز از تاثیرگذاری بیشتری برخوردار بود و نسبت به امروز موفق تر عمل می کرد.

وحدت حوزه و دانشگاه، یکی از هدف های برجسته حضرت امام خمینی رحمه الله قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است. به مناسبت شهادت آیت اللّه دکتر محمد مفتح در سال 1358 که خود از پیونددهندگان حوزه و دانشگاه بود، 27 آذرماه، به طور رسمی روز وحدت حوزه و دانشگاه نامیده شد. تاکنون ضمن برگزاری مراسم بزرگداشت این روز، تلاش هایی در راه تحقق این مهم انجام شده است. باروری این پیوند مقدس که با خون شهیدان گران قدری چون شهیدمطهری، شهید مفتح، شهید بهشتی، شهید باهنر و صدف های روحانی و دانشگاهیِ شهید آبیاری شده، حفظ و حراست این دو کانون جوشان علم و معرفت را طلب می کند.

پایان پیام/