خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- محمد پورعلم : حالا که چندماهی از شهادت سردار سلیمانی می گذرد و نهادهای مختلف فرهنگی و هنری می کوشند با جشنواره ها، برنامه ها و مسابقات مختلف یاد و نام آن چهره تاثیرگذار را زنده نگه دارند، بار دیگر این پرسش مهم مطرح می شود که جنگ و شهدای آن را چگونه باید به جامعه معرفی کرد.
کشور ما به ویژه در سال های پس از جنگ تحمیلی شاهد فعالیت نهادهای رسمی و غیررسمی در راستای آشنایی جامعه با دفاع مقدس و سیره شهدا بوده؛ فعالیتی که حداقل از نظر کمی قابل توجه به نظر می رسد، اما سنجش موفقیت آن از نظر کیفی نیازمند ارزیابی های دقیق تری است.
دوران هشت ساله دفاع مقدس به عنوان پر فراز و نشیب ترین برهه تاریخ انقلاب، زمانی آغاز شد که ایران پس از انقلاب با چالش هایی فراوان روبرو بود و به طور قطع آمادگی درگیری در جنگی تمام عیار و همه جانبه از سوی همسایه خود را نداشت. در این شرایط حمله هدفمند و برنامه ریزی شده عراق به ایران، شوک بزرگی به کشور وارد کرد و نگرانی های عمیقی را نسبت به حفظ تمامیت ارضی ایران پدید آورد. نگرانی که به هیچ روی بی راه نبود. دشمن در همان ابتدای جنگ به خاک ما نفوذ کرده بود، خرمشهر سقوط کرده بود و پیشروی عراق برای در اختیار گرفتن خوزستان ادامه داشت اما در این میان همبستگی ملی ایرانیان و حضور گسترده جوانان در جبهه آرام آرام ورق را برگرداند.
تنها آن هایی که از نزدیک این وقایع را دنبال کرده اند و خود بی واسطه در جریان امور بوده اند، می دانند که جوانان ایران چگونه با دست خالی خود را سپر بلا کردند تا کشور را از گزند دشمن خارجی در امان نگه دارند. در واقع این جوان ها حماسه ای خلق کردند که از جهات مختلف قابل بررسی و معرفی است تا نسل های پس از جنگ -که طبیعتا تصویری از آن ندارند-، با آن چه در آن روزها بر کشور گذشته آشنا شوند.
در سال های پس از جنگ، نهادها و گروه های مختلف به تناسب ماموریت های خود، همه یا بخشی از توانشان را در جهت معرفی زوایای مختلف آن صرف کردند اما حالا و پس از سه دهه از پایان جنگ، هنوز در همه عرصه های فرهنگی و هنری نمی توان آثار شاخصی را سراغ گرفت که توانسته اند حال و هوای آن روزها را برای مردم زنده کنند. البته در این میان نباید از آثار قابل تاملی که در این سال ها مثلا در عرصه سینمای داستانی یا ادبیات شفاهی تولید شده اند به سادگی گذشت اما باید گفت محصولات شاخص فرهنگی و هنری مرتبط با دفاع مقدس در مجموع حتی به عظمت حماسه جوانان ایران نزدیک هم نشده اند.
شاهد این مدعا، حضور کمرنگ و کم فروغ آثار شاخص موسیقی، هنرهای تجسمی، کانسپچوال آرت، مدیوم های تازه هنری و معماری در زمینه دفاع مقدس است که بخش عمده آن ناشی از ناآگاهی برنامه ریزان این حوزه ها از پتانسیل فوق العاده این رشته هاست، وگرنه همچون فعالان سینما و ادبیات، هنرمندان دیگر بخش ها نیز توانایی و علاقه کافی برای خلق آثار ماندگار و تاثیرگذار را در خود دارند. به طور مثال معماری یکی از زمینه هایی است که به طور قطع قدرت آن در بازنمایی خاطره جنگ نادیده گرفته شده است. شاید تنها آثار شاخص معماری ایران در این زمینه باغ موزه دفاع مقدس تهران و همدان باشد که ساخت هر یک از آن ها با فراز و نشیب های فراوان و طولانی همراه شد. این در حالی است که در همه کشورهای جهان که در تاریخ خود به نوعی درگیر جنگ بوده اند می توان چندین اثر شاخص معماری یافت.
هنرهای تجسمی حوزه های دیگری است که ازوجود هنرمندان شاخص در کشور بهره می برد اما هنوز خالی از جریان های تاثیرگذار مرتبط با دفاع مقدس است. باید توجه داشت برپایی و تداوم جشنواره هنر مقاومت و تشویق هنرمندان داخلی و خارجی برای حضور در آن، امری مبارک و ارزشمند است اما اگر همه این ها حداقل به تولید آثاری شاخص در میان جامعه هنرمندان و علاقه مندان به هنرهای تجسمی کشور منجر نشود، باید در جهت گیری و سیاست گذاری چنین رویدادهایی تجدید نظر کرد.
کانسپچوال آرت به خصوص اینستالیشن و پرفورمنس زمینه دیگری است که قابلیت فراوانی برای تولید آثار حجمی انتزاعی مرتبط با جنگ و بازنمایی رویدادهای آن دارد اما در این بخش نیز به جز چند نمایشگاه شاخص و قابل تامل، اکنون تنها می توان به آثاری اشاره کرد که در فضای داخلی باغ موزه دفاع مقدس تهران میزبان علاقه مندان است.
در کنار همه این ها باید از هنرهای جدید و مدیوم های تازه هنری از جمله دیجیتال آرت سخن گفت. در سال های اخیر، جهان شاهد رویش و گسترش هنرهای مبتنی بر فناوری و حوزه دیجیتال است. این هنرها اکنون نه تنها از علاقه مندان و فعالانی پرشور بهره می برد بلکه به عرصه ای برای جولان شرکت های فناوری تبدیل شده تا محصولاتی کارا و جذاب برای عموم مردم تولید کنند. این جاست که باید هر چه زودتر به اهمیت این هنرها پی برد و تا دیر نشده از پتانسیل بی کران آن برای انتقال فضای دفاع مقدس و مقاومت به نسل جدید بهره برد.
نظر شما