رازگویی، نیازگویی و خواسته های واقعی انسان در دعای عرفه است

به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، حجت الاسلام «سعید رحیمیان» عصر امروز(چهارشنبه 8 مرداد) در همایش بین المللی «عرفان و حماسه حسینی» که از سوی بنیاد بین المللی اربعین در مجمع وارث الانبیاء قم برگزار و به صورت زنده نیز از شبکه های مجازی پخش شد، در تبیین و تحلیل ساختاری از دعای عرفه اظهار داشت: هدف این تحلیل کشف شبکه معنایی موجود در متن است.

عضو هیأت علمی دانشکده الهیات دانشگاه شیراز بیان داشت: مثلا ساختار روایی و استدلالی در متن دعای عرفه وجود دارد یا راه هایی ذکر شده است که قابل توجه است، مثلا از عنوان یک سوره یا متن الهام گرفته می‌شود یا گاهی از ابتدا و انتهای یک متن و گونه های دیگر است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: انسان هم باید شاکر نعمت های الهی باشد و هم اعتراف به گناهان و خطاها داشته باشد، از این رو یکی مبتنی بر معرفت و دیگری مبتنی بر اعتراف است.

حجت الاسلام رحیمیان با بیان این که در دعای عرفه  هر دو را مشاهده می کنیم، یادآور شد: قبل از بیان معنای عرفان و معرفت، خودمفهوم دعا نیز باید بیان شود؛ دعا صرفا به معنای حاجت خواستن نیست بلکه هم شامل رازگویی و هم شامل نیاز گویی می‌شود، همچنانکه در باب تعلیم آداب دعا گفته اند که دعا را با ستایش خداوند و سپاس نعمت های او شروع کنیم  و سپس به گناهان خود اعتراف کنیم که این همان توبه و رازگویی است و سپس نوبت به نیاز گویی می رسد.

وی در ادامه سخنان خود با اشاره به آیه «و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون» خاطرنشان ساخت: هدف نهایی خلقت انسان، عبادت است که در این صورت هدف خود عبادت چیست؟ رسیدن به یقین هدف اصلی است که خودش مراتبی دارد بنابراین بین عبادت و معرفت نیز رابطه تنگانگی وجود دارد.

استاد حوزه و دانشگاه یادآور شد: در دعاهایی که می خوانیم از جمله دعای عرفه بارها از بیان اسماءالهی و نعمت های ظاهری و باطنی و اعتراف به نقصان و گناهان بیان می‌شود، اما مسأله جالب در دعای عرفه آن است که چند صفحه نخستین آن مربوط به رازگویی است و وقتی رازگویی تمام می‌شود نوبت به نیازگویی می رسد.

وی بیان داشت: اصلا شما ببینید دعای عرفه با چه فرازهایی شروع می‌شود که همگی بیان نعمت های خدا و رازگویی است، آنجا که می خوانیم: « الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى لَيْسَ لِقَضائِهِ دافِعٌ ، وَلَا لِعَطائِهِ مانِعٌ ، وَلَا كَصُنْعِهِ صُنْعُ صانِعٍ ، وَهُوَ الْجَوادُ الْواسِعُ ، فَطَرَ أَجْناسَ الْبَدائِعِ ، وَأَتْقَنَ بِحِكْمَتِهِ الصَّنائِعَ ، لَا تَخْفىٰ عَلَيْهِ الطَّلائِعُ ، وَلَا تَضِيعُ عِنْدَهُ الْوَدائِعُ ، جازِى كُلِّ صانِعٍ» اما مسأله مهم دیگر آن است که وقتی وارد نیازگویی می‌شود ابتدا نیازمعنوی را مطرح می‌کند.

این پژوهشگر عرفان اسلامی با تأکید بر این که خود خدا و معرفت او از سوی امام حسین(ع) در دعای عرفه مطرح شده است، خاطرنشان ساخت: ایشان در مقام تعلیم هستند که مهمترین نیاز ما معرفت است و لذا در جای جای دعای عرفه به این مسأله اشاره می‌کنند و اصلا دعای عرفه دعای شناخت حقیقت خداست.

حجت الاسلام رحیمیان در بخش دیگری از سخنان خود ابراز داشت: سپاسگذاری و شکر گذاری متفرع بر استفاده از نعمت های دیگر است از این رو شکر نعمت های خدا قابل انجام نیست، یعنی وقتی ما می خواهیم سپاس یک نعمت را به جای بیاوریم متفرع است بر استفاده از نعمت های دیگری که خود آنها نیز شکری واجب دارند؛ این مسأله هم در دعای عرفه اشاره شده است.

وی با بیان این که توسل به اسماءالهی نیز در این دعا مشاهده می‌شود، یادآور شد: حضرت سیدالشهدا(ع) بعد به نسبت های متقابل بین انسان و خدا می پردازند، در ادامه ذکر یونسیه را مطرح کرده و به موارد ایجابی تعمیم می دهند و در نهایت نیز عرض حال خودشان را بیان می‌کنند.