پرسش و پاسخ هایی از امام صادق (ع) در مورد کسب حلال

خبرگزاری شبستان: اسحاق بن عمار می گوید: به امام صادق (ع) گفتم در مجالس عروسی پولی که به سر عروس و داماد می‌ریزند چه صورت دارد؟ امام فرمود: "حرام است ولی اگر خود آنها از آن پولی چیزی به تو دادند بگیر".

و باز اسحاق می‌گوید: از امام صادق (ع) پرسیدم کودکان جوزبازی و تخم‌مرغ‌بازی می‌کنند و برد و باخت دارند، جوز و تخم‌مرغ که در دست آنهاست چه صورت دارد؟ امام فرمود: "از آن نخور چرا که حرام است".

و سکونی از امام صادق (ع) روایت کند که فرمود: "پولی که از فروش مردار و سگ و شراب و مهر زناکاران و رشوه در حکم و داوری و اجرت کاهن فراهم آید، حرام است".

و در روایتی دیگر امام فرمود: "مال حرام انواع و اقسامی دارد از جمله آن کسب حجام است اگر شرط کند و اجرت زن زناکار و پول خمر و اما رشوه در حکم و داوری که در ردیف کفر به خدا می‌باشد".

و عبدالله بن یحیی کاهلی می‌گوید به امام صادق (ع) عرض شد که ما برادری داریم که در دارالایتام بسر می‌برد و آنها خادمی دارند، ما بر فرش آنها قدم می‌نهیم و از آب آنها می‌آشامیم و خدمتکارشان ما را خدمت می‌کند و چه بسا از غذای مشترک آنها صرف کنیم، نظر شما در این باب چیست؟ امام فرمود: "اگر رفتن شما به آنجا برای آنها مفید فایده‌ای است، اشکالی ندارد ولی اگر جز ضرر چیز دیگری نیست، جایز نخواهد بود".

بعد امام این آیه از قرآن را تلاوت فرمود که می‌فرماید: "بل الانسن علی نفسه بصیره؛ انسان خود به اوضاع و احوال خویش بیناست".

بعد فرمود: "شما خود بهتر از هر کس می‌توانید بفهمید که آیا رفتن شما به نفع آنهاست یا به ضرر آنها، خدای تبارک و تعالی می‌فرماید: اگر با آنها آمیزش داشتید برادران شما هستند. در دین و خدا مفسد را از مصلح بازمی‌شناسد".

علی بن مغیره گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم من دختر برادری دارم که یتیم هست، گاه می‌شود برای او هدیه‌ای می‌آورند و ما از آن می‌خوریم و بعد ما از مال خود چیزی به وی می‌دهیم و آن را جبران می‌کنیم و می‌گویم بار الها به جای آن، امام فرمود: اشکالی ندارد.

سماعه می‌گوید: از امام صادق (ع) از این آیه شریفه پرسیدم که می‌فرماید: "وان تخالطوهم فاخوانکم".

امام فرمود: "مقصود ایتام هستند اگر انسان متکفل امور یتیم یا یتیمان است می‌باید که به اندازه مخارج خود از مال خود جدا کند و با اموال آنها مخلوط ساخته و از آن مال زندگی خود و آنها را تأمین نماید مبادا چیزی از اموال آنها را بردارد که به منزله آتش خواهد بود".

و امام صادق (ع) در رابطه با آیه شریفه "و من کان فقیرا فلیاکل بالمعروف، یعنی هر که مستمند است به اندازه متعارف از آن مال برگیرد"، فرمود: "هر کس متکفل امور ایتام شد و از لحاظ مالی دست‌اش خالی است می‌تواند در مقابل خدمتی که به آنها می‌کند برای تأمین مخارج زندگی خود به قدر متعارف از اموال آنها برگیرد ولی اگر خدمت به آنها چیزی نیست که تمام وقت او را بگیرد و او را از کار باز دارد نمی‌تواند از اموال آنها چیزی بردارد".

و در روایتی دیگر معروف، همان قوت معنا شده است.

علی بن جعفر می‌گوید: از امام هفتم سوال کردم از مردی که از مال فرزندان‌اش ارتزاق می‌کند، امام فرمود: "روا نیست مگر اینکه ناچار باشد که در این صورت به قدر متعارف می‌تواند از مال فرزندان برگیرد ولی فرزند نمی‌تواند بدون اجازه پدر از مال او چیزی بردارد".

و از امام صادق (ع) از مردم سوال شد که فرزندش مالی دارد و پدر محتاج است، امام فرمود: "می‌تواند از آن مال امرار معاش نماید، اما مادر نمی‌تواند از مال فرزند چیزی بردارد مگر به عنوان قرض".

و از امام صادق (ع) سوال شد از آنچه که زن می‌تواند بدون اجازه شوهر از مال او صدقه دهد؟ امام فرمود: "غذای آماده".

و عبدالرحمن بن حجاج می‌گوید: از امام صادق (ع) سوال کردم کسی پولی به کسی می‌دهد که بین نیازمندان تقسیم کند و او خود محتاج است آیا می‌تواند بدون اینکه از صاحب مال سؤال کند از آن مال برای خود چیزی بردارد؟ امام فرمود: "بدون اجازه صاحب مال جایز نیست".

و باز از آن حضرت سوال شد کسی به کسی پولی می‌دهد تا بین نیازمندان تقسیم کند و خود آن شخص اهل و عیالش‌ محتاج و مستمند هستند آیا می‌تواند از آن پول به آنها چیزی بدهد بدون اینکه از صاحب آن اجازه بگیرد؟ امام فرمود: "بلی".

بنابراین گزارش، کتاب "آداب کسب و معاش" به ضمیمه کتاب حلال و حرام برگرفته از متحجه البیضاء ترجمه رضا رجب زاده به قلم عارف بزرگوار ملا محسن فیض کاشانی از سوی انتشارات رستگار روانه بازار نشر شده است.

پایان پیام/