به گزارش خبرنگار شبستان، حجت الاسلام و المسلمین دکتر احمد واعظی، رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در نشست قرآنی با موضوع "نقش پیش دانسته ها و پیش فرض ها در تفسیر قرآن" گفت: این بحث از اهمیت زیادی برخوردار است؛ زیرا اگر به نقش پیش دانسته ها و پیش فرض ها در تفسیر قرآن و اجتهاد قائل باشیم، باید حد و مرز های آن را روشن سازیم.
واعظی با استناد به آیات مختلف قرآن کریم نشان داد که پیش دانسته ها، نقش بسیار مهم و تعیین کننده ای در تفسیر آیات قرآن دارند و ادامه داد: نمی توان و نباید از نقش پیش دانسته ها و پیش فرض ها در اجتهاد و تفسیر متن قرآن کریم غفلت کرد.
وی به برخی از تأثیرات پیش فرض ها در کمک به تفسیر قرآن اشاره و اظهار کرد: از مواردی که در ترجمه و تفسیر و اجتهاد، بسیار حساس است، کنار گذاشتن برخی احتمالات، در میان چند محتمل معنایی است. پیش دانسته ها کمک می کنند از میان چند محتمل معنایی در یک متن، عده ای را کنار بگذاریم و معنای اصلی نزدیکتر شویم.
این دانش آموخته حوزوی تصریح کرد: پیش دانسته های معنایی برای جدا کردن جملات معنادار و بی معنا نیز نقش کلیدی بازی می کنند و به مدد آن ها می توان جمله های بهنجار را از ناهنجار تفکیک کرد.
وی با بیان این که زمان و مکان نقشی در اجتهاد و تفسیر قرآن ندارند، توضیح داد: زمان و مکان بما هو زمان و بما هو مکان، هیچ دخالتی در اجتهاد و تفسیر قرآن ندارند و مواردی که این دو عنصر در جمله نقش ایفا می کنند، تنها در مواردی است که آن ها را به یکی از مجاری پیش دانسته برگردانیم.
واعظی اضافه کرد: هرگاه زمان و مکان در عنوان موضوع تغییر ایجاد کنند، در اجتهاد و تفسیر متن اثرگذار خواهند بود ولی زمان و مکان بما هو زمان و بما هو مکان، هیچ نقشی در اجتهاد و تفسیر ندارند.
وی با بیان این که زمان و مکان از باب تغییری که نسبت به ماهیت موضوع ایجاد می کنند، نقش تفسیری بازی می کنند، اظهار کرد: برای مثال، شطرنج در یک دوره، آلت قمار شناخته می شده و برای همین با حکم حرمت رو به رو بوده است، اما در زمان ما که دیگر آلت قمار نیست، حرام هم نیست؛ زیرا زمان، شطرنج را که موضوع حکم بوده، از آلت قمار بودن خارج کرده است.
این استاد حوزوی تأکید کرد: باید مجاری دخالت زمان، مکان و هر عنصر خارجی را در تفسیر قرآن بازشناسی کرد. وی در بخشی از سخنان خود به نقش مخرب پیش دانسته ها و پیش فرض ها در تفسیر قرآن کریم اشاره کرد و گفت: اگر مفسر متن پیش از مراجعه به متن و به دلیل دلبستگی و باور به یک پیش دانسته و پیش فرض، آن را ترجیح دهد و در تفسیر متن دخالت دهد، بی تردید دچار خود رأیی شده است.
واعظی افزود: ترجیح پیش دانسته ها به دلیل باور پیشینی به آن ها و تفسیر متن طبق آن پیش فرض ها، در حقیقت پیش داوری و تفسیر به رأی است. وی اذعان کرد: هرگونه پیش دانسته ای که به پیش داوری بدل گردد و به متن تحمیل شود، مخرب و گمراه کننده متن است.
این دانش آموخته حوزوی در تبیین مرز های میان پیش دانسته و پیش داوری گفت: پیش دانسته ها، پیش فرض های مجازی هستند که در روند کشف معنا به مفسر کمک می کنند.
وی درباره پیش داوری ها توضیح داد: پیش داوری ها، پیش فرض هایی هستند که نه در روند کشف معنا، بلکه در قالب ساخت معنا به کار می روند.
واعظی، پیش داوری در تفسیر هر متنی را ناروا و مذموم خواند و ادامه داد: پیش داوری در تفسیر قرآن کریم و در روند اجتهاد، تفسیر به رأی و انحراف قلمداد می شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود در این نشست قرآنی، شاخص های تشخیص تفسیر معتبر و تفسیر نامعتبر را مورد تأکید قرار داد و افزود: این شاخص ها را می توان در دو دسته شاخص های صوری و قالبی و شاخص های مادی تقسم بندی کرد.
این استاد حوزوی توضیح داد: رعایت قواعد حاکم بر عام و خاص، قوانین تقدم فحص از مخصص برای توسل به عام و استقرای کامل برای جمع میان آیات، نمونه هایی از شاخص های صوری برای تشخیص تفسیر معتبر از تفسیر نامعتبر هستند.
وی توجه به قرائن کلام پیش از استنباط از آن، توجه به تمام فقرات آیه و توجه به وجود معانی مختلف در یک لفظ را از شاخصه های مادی تفکیک میان تفسیر معتبر و نامعتبر دانست و گفت: بی توجهی در این شاخص هاست که موجب می شود یک مفسر، مفسر دیگر متن را رد نماید و با تفسیرش مخالفت کند.
واعظی ذکر شواهد دلالی و رعایت آن ها را به منطق مادی و شاخص های صوری را به منطق صوری تشبیه کرد و ادامه داد: این شاخص ها، هم چون منطق صوری و مادی، مفسر را از اشتباه در تفسیر مصون می کنند.
این کارشناس امور دینی با اشاره به تکافو ادله در دو تفسیر مختلف، توضیح داد: در این موارد که تکافو ادله رخ می دهد و هیچ کدام از دو تفسیر از لحاظ شاخص های تفسیر بر دیگری برتری ندارند، باید هر دو تفسیر را مجزی دانست و نباید هیچ کدام از مفسرین را رد کرد.
شایان ذکر است، نشست قرآنی "نقش پیش دانسته ها و پیش فرض ها در تفسیر قرآن" با حضور جمعی از متخصصان این عرصه در سالن شماره یک نمایشگاه بین المللی قرآن کریم برگزار شد.
پایان پیام/
نظر شما