به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر حسن فتحی، دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تبریز، در همایش ابن سینا و فیلسوفان اسلامی که به همت بنیاد حکمت اسلامی صدرا برگزار شد، با ارائه مقاله ای تحت عنوان «اخلاق نیکوماخوسی ارسطو و تهذیب الاخلاق ابن مسکویه» به ایراد سخن پرداخت.
وی با بیان اینکه در فلسفه اخلاق در قرن چهار هجری فیلسوفان اخلاق مسلمان بسیاری داریم، اظهار داشت: در این دوره چه بسیار پیروان ارسطو و یونان هستند که کتاب تهذیب اخلاق و نیکوماخوس را مبنا قرار می دهند.
فتحی با اشاره به اینکه با تهذیب اخلاق ابن مسکویه نتیجه می‌گیریم که اخلاق چقدر یونانی و چقدر نیکوماخوسی است، اظهار داشت: اخلاق نیکوماخوس در 10 کتاب تنظیم شده که در کتاب اول به بررسی آراء درمورد سعادت پرداخته می شود.
وی مدعی بود که ارسطو نخستین کسی است که به مباحث اخلاقی به عنوان یک موضوع خاص در کنار موضوعات فلسفی توجه کرده و آثاری مستقل در این باب نوشته است که از میان سه اثر وی در حوزه اخلاق کتاب اخلاق نیکوماخوسی کاملتر و دقیق تر از دو اثر دیگر است.
فتحی با تاکید بر اینکه ارسطو اخلاقش را از دیدگاه دیگران مورد توجه قرار داده ، ادامه داد: قدرت و ثروت برای ارسطو موجه است. او سعادت را در فعالیت نفس و انطباق با فضیلت می‌داند. منظور از فضیلت این است که آن کاری که از او انتظار می‌رود را به بهترین وجه انجام دهد.
وی در ادامه گفت: فضیلت به دو نوع کلی و عقلی در این کتاب تقسیم شده و دو کتاب او به بررسی و تعریف آن از اخلاق و سه کتاب دیگر به اقسام گوناگون آن می‌پردازد. فضیلت ملکه‌ای است که حد وسط را انتخاب و با موازین عقلی سازگار است.
فتحی در تعریف حد وسط در اخلاق ارسطو اینگونه توضیح داد: ارسطو حد وسط را با توجه به افراط و تفریط تعیین می‌کند. او در مورد هر یک از فضیلت با توجه به حد وسط صحبت می‌کند.
وی با بیان اینکه عدالت در کتاب پنجم بررسی می‌شود، ادامه داد: در کتاب ششم فضیلت عقلی مورد بررسی قرار می گیرد که ارسطو این فضایل عقلی کلی را به دو دسته عقل عملی و عقل نظری تقسیم می کند. در کتاب هشتم و نهم هم دوستی و محبت و صداقت و انواع آن مورد بررسی واقع شده و به جنبه عاطفی دوستی توجه می‌کند و به مسئله سیاسی پیوند می‌زند.
فتحی مدعی شد که از نظر ارسطو بالاترین لذت ها لذتی است که به عالی‌ترین بخش وجود آدمی بپردازد و عالی‌ترین بخش وجود عقل است که همان عقل عملی است.
وی در بخش دیگری از سخنانش به تهذیب‌الاخلاق ابن‌مسکویه پرداخت و گفت: ابن‌مسکویه می‌گوید که غرض ما از فضیلت این است که کارهای خوب انجام دهیم. کارها به دو دسته شر و خیر تقسیم می‌شود و قوا را به سه دسته تقسیم می‌کند که عدالت تناسب بین سه فضیلت است. ابن‌مسکویه 40 فضیلت را تقسیم می‌کند که هرکدام از این فضیلت‌ها حد وسط دارد.
فتحی با بیان اینکه مقاله او به مقایسه کتاب اخلاق نیکوماخوس و نیز تهذیب‌الاخلاق ابن‌مسکویه پرداخته، اظهار داشت: حاصل این مقایسه آن است که ابن مسکویه کتابش به طور کلی براساس کتاب ارسطو نوشته شده اما از یک سو کمی از سخنان ارسطو را تلخیص یا حذف و کمی از سخنان فیلسوفان یونانی را به آن افزوده است و از سوی دیگر از هر حیث عبارت پردازی و ایده‌پروری، به حد زیادی به کتاب خویش صبغه دینی بخشیده است.
وی بر این باور بود که آنچه ابن‌مسکویه از یونان به ارث برده نه تنها اخلاق نیکوماخوسی ارسطو ست بلکه ترکیبی از کل تعلیمات او و یونان است و عناصر غیریونانی هم مورد توجه ابن‌مسکویه بوده است.
فتحی با نتیجه گیری از این مقایسه مدعی شد که ابن مسکویه منفعل نبوده، ازتعلیمات اسلامی و شیعی نیز بهره جسته و در نتیجه محصول نهایی کار او عمارتی نیست که بر روی مواد آن برپا شده باشد.
گفتنی است همایش ابن‌سینا و فلسفه اسلامی به همت بنیاد حکمت اسلامی صدرا در سالن تلاش وزارت تعاون با حضور اندیشمندان، پژوهشگران و علاقه‌مندان حوزه فلسفه در 26 و 27 مهر برگزار شد.
پایان پیام /
نظر شما