بررسی برخی تعارضات در افکار فلسفی ابن سینا

به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر یوسف نوظهور، عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز، در همایش ابن سینا و فیلسوفان اسلامی که به همت بنیاد حکمت اسلامی صدرا برگزار شد، با ارائه مقاله ای تحت عنوان «نظری به برخی تعارضات در افکار فلسفی ابن سینا» به ایراد سخن پرداخت.

وی با این ادعا که تامل در متن آثار شیخ رییس و مقایسه عبارات مختلف آن ها با یکدیگر، نشانگر برخی اختلافات و حتی تعارضات در اندیشه فلسفی اوست، گفت: این اختلافات و تعارضات یا در روش تبویب و تقریر مسایل فلسفی و یا در رویکرد وی نسبت به حل معضلات فکری و فراهم ساختن استدلال های مربوط به هر یک از آنهاست.

نوظهور با اشاره به اینکه این بحث، بحث معروفی است ، اظهار داشت: تکریم عقل و اندیشه مسئله اختلاف برانگیزی نیست. این تکریم به فیلسوفان هم اختصاص ندارد بلکه ادبا، انبیا و اولیا عقل و خرد را به عنوان وجه مقایسه انسان ستوده و آن را تکریم کرده اند.

وی بر این باور بود که پرسش ها باب نظریه پردازی و بحث و گفتگو را باز می کنند و نسبت میان عقل و معقولات مانند بسیاری از مقولات فلسفی ریشه در آرای ارسطو دارد. ارسطو مراتب تکمیل عقل را بیان می کند. ارسطو هم در بحث از عقول مفارق به نوعی اتحاد میان عاقل و معقول را می پذیرد.

نوظهور با بیان اینکه حکمای اسلامی از جمله فارابی و ابن سینا دیدگاه های ارسطو را کم و بیش پذیرفته اند، مدعی شد: ابن سینا در کتاب اشارات می گوید برخی فلاسفه متقدم معتقد بودند که جواهر عقلی وقتی صورت عقلیه را درک می کند با آن یکی می شوند. نخستین کسی که به قول ابن سینا این قول سخیف یعنی اتحاد عاقل و معقول را مطرح کرد فرفریوس بوده است.

وی با اشاره به اینکه ابن سینا از طریق آثار و ترجمه های نوافلاطونیان با آثار فرفریوس آشنا شده است گفت: فرفریوس شاگرد فلوطین بوده و تعالیم فلوطین را نوشته است. لذا فرفریوس حکیمی نوافلاطونی است و از بنیانگذاران برجسته این مکتب است.

نوظهور در همین باره بر این نکته تاکید کرد که باید توجه داشت در مکتب نوافلاطونی سه جایگاه داریم که عبارتند از احد، عقل و نفس. بر این اساس عقل جایگاه دوم است و لذا فرفریوس رساله ای در باب عقل می نویسد.

وی در ادامه افزود: بر این اساس است که اتحاد عاقل و معقول از سوی فرفریوس در مکتب نوافلاطونی دست یافته است و لذا این نظریه در بستر فلسفه نوافلاطونی معناپذیر است. اگر این نظریه در بستری مثل فلسفه مشا که ابن سینا به آن تعلق دارد وارد شود رد می شود.

نوظهور از آنچه گفت توانست اینگونه نتیجه بگیرد که لذا اتحاد عاقل و معقول در فلسفه نوافلاطونی کارکردی بسیار متفاوت با آنچه که در فلسفه ما می گویند، دارد. هدف فرفریوس از طرح اتحاد عاقل و معقول دفاع از اصول مکتب نوافلاطونی است. بر اساس این اصول، عقل جایگاه دوم را دارد و تابع احد است و نمی تواند مبداء اول باشد.

وی بر این باور بود که فرفریوس بر اساس نظریه اتحاد عاقل و معقول جایگاه دوم عقل را ثابت می کند و به اعتقاد وی چون عقل متکثر است نمی تواند مبداء باشد چون مبداء باید واحد و احد باشد.

گفتنی است همایش ابن‌سینا و فلسفه اسلامی به همت بنیاد حکمت اسلامی صدرا در سالن تلاش وزارت تعاون با حضور اندیشمندان، پژوهشگران و علاقه‌مندان حوزه فلسفه در 26 و 27 مهر برگزار شد.

پایان پیام /