وقوع شر در نظام الاهی، از دیدگاه ابن سینا بررسی شد

به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر عین الله خادمی، دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران، در همایش «ابن سینا و فیلسوفان اسلامی» که به همت بنیاد حکمت اسلامی صدرا برگزار شد، با موضوع «ترابط عنایت با نظام احسن و چگونگی وقوع شر در قضای الاهی از منظر ابن سینا» به ایران سخنرانی پرداخت.

وی با اشاره به اینکه براساس بررسی های صورت گرفته در آثار ابن سینا چهار تعریف از عنایت ارائه شده است، اظهار داشت: ابن سینا در الاشارات و التنبیهات عنایت را چنین تعبیر کرده است که «العنایه هی احاطه علم الاول بالکل و بالواحب ان یکون علیه الکل حتی یکون علی احسن النظام».

خادمی در همین باره افزود: ابن سینا در الاهیات شفاء نیز عنایت را اینگونه بیان می کند که « العنایه هی کون الاول عالماً لذاته به ما علیه الوجود فی نظام الخیر و الکمال بحسب الامکان و راضیاً به علی النحو المذکور».

وی در ادامه به تعریف بو علی از عنایت در نمط ششم اشارات نیز اشاره کرد و گفت: بو علی در آنجا می نویسد که «ان تمثل النظام الکلی فی العلم السابق، مع وقته الواجب اللائق یفیض منه ذلک النظام علی ترتیبه و تفاصیله معقولاً فیضانه و کل ذلک هو العنایه.»

خادمی چهارمین و آخرین تعریف بو علی از عنایت را مربوط به تعلیقات او دانست و گفت: وی در آنجا می نویسد که «العنایه هی ان الاول خیر عاقل لذاته مبدا لغیره ، فهو مطلوب لذاته و کل ما یصدرعندیکون المطلوب فیه الخیر الذی هو ذاته.»

وی مدعی بود که در این تعاریف چهار گانه 18 نکته قابل برداشت است. در این تعاریف چهارگانه مشخص می شود که عنایت در فلسفه سینوی اولا و بالذات وابسته به علم الهی است. بحث عنایت از علم به فاعل هم کشیده می شود و به همین خاطر خدا در فلسفه سینوی به عنوان فاعل بالعنایه آمده است.

خادمی در ادامه تحلیل خود از نکات 18 گانه عنایت اضافه کرد: از همین جا ترابط علم الهی و نظام احسن حاصل می شود. در نظام هستی هر موجودی براساس نظام علی دارای ترتیب و چینش خاصی است.

وی بر این باور است که در علم ذاتی خدا هر موجودی دارای ترتیب خاصی است. پیدایش موجودات در نظام هستی براساس علم ذاتی و پیشینی است. در تعاریف اول برگشت عنایت به علم پیشینی و ذاتی حضرت حق است. در تعریف چهارم برگشت عنایت به تعقل ذاتی است.

خادمی در ادامه با بیان اینکه ابن سینا عناصر مندرج در عنایت را علم ذاتی واجب تعالی علیت برای همه موجودات و راضی بودن به نظام خیر می داند، گفت: بو علی نظریه فاعلیت بالقصد در مورد خداوند را رد می کند و معتقد به نظام احسن است. او وقوع شر در نظام احسن را از لوازم ضروری آن می داند، زیرا ترک خیر کثیر به خاطر شر قلیل با عنایت و حکمت الهی منافات دارد.

پایان پیام /