دعا و نقش آن در کمال آدمی از دیدگاه ابن سینا بررسی شد

به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر دکتر مرتضی شجاری، دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تبریز، در همایش ابن سینا و فیلسوفان اسلامی که به همت بنیاد حکمت اسلامی صدرا برگزار شد، با ارائه مقاله ای تحت عنوان «دعا و نقش آن در کمال آدمی از دیدگاه ابن سینا» ، به بررسی آرای بو علی در حوزه دعا و عبادت پرداخت.

وی در ابتدای سخنانش با اشاره به اینکه از نظر ابن سینا تکمیل قوه نظری به گونه ای که موجب عمل به مقتضای آن شود و سعادت را نصیب آدمی سازد، فقط بااتصال به عقل فعال و استغراق در شهود عالم ملکوت میسر است، گفت: دعا راهی برای چنین اتصال و استغراقی است.

شجاری در همین باره افزود: در واقع ثمره دعا، قرب آدمی به خداوند است. قربی که موجب می شود نفس انسان در این دنیا به عقول مجرد شبیه شود. ابن سینا مرگ را مفارقت نفس ناطقه از جسم می داند که با این مفارقت، حقیقت نفس انسانی و سعادت یا شقاوتش آشکار می شود.

وی در همین دیدگاه با اشاره به اینکه انسانی که در دنیا قوای حیوانی و طبیعیش غالب بر قوه نطقی باشد، بعد از مرگ، مغموم و بسی دور از سعادت خواهد شد، گفت: اما کسی که در دنیا به زیور علم و عقل آراسته و متخلق به اخلاق نیک باشد، در آخرت سعادتمند خواهد بود.

شجاری که در تبیین دیدگاه ابن سینا سخن می گفت، ادامه داد: سعادت در آ[رت چیزی جز تشابه نفس به عقول مجرد نیست و این تشابه با دعا و عبادت در دنیا حاصل می شود.

وی مدعی بود که به باور ابن سینا سعادت حقیقی در آخرت پدید می آید، اما در این دنیا، معرفت و عبادت، داروی آن سعادت و جهل و معصیت، زهر آن است. وی در همین باره افزود: به تعبیر دیگر سعادت مطلق با کمال و تزکیه دست یافتنی است. کمال به وسیله علم، و تزکیه به وسیله دعا و عبادت حاصل می شود.

شجاری با اشاره به اینکه دعا را می توان طریقی برای شناخت خداوند دانست، در این باره دلیل آورد و گفت: زیرا نفس ناطقه انسانی را شبیه عقول مجرد می گرداند و مادامی که نفس انسانی شبیه ملائکه نگردد، معرفت حقیقی به خداوند امکانپذیر نخواهد بود.

وی در ادامه افزود: شناخت خداوند، امری تشکیکی است و هر مرتبه ای از آن، آدمی را مشتاق می کند تا به واسطه اتصالی قوی تر با عقول مجرد و تشابهی بیشتر با آنها ، به معرفتی کاملتر دست یابد. اشتیاق واقعی در انسان قطعا موجب تضرع، دعا، ذکر دائمی و عبادت حقیقی خواهد شد.

شجاری با این ادعا که دعا که در تعبیری عام به معنای عبادت است، اظهار داشت: ابن سینا عبادت را به دو بخش عبادت عقلی و عبادت شرعی تقسیم کرده است. از نظر وی عبادت عقلی بدینگونه با عبادت شرعی ارتباط می یابد که عقل آدمی، به تنزیه نفس حکم می کند.

وی در همین باره افزود: در این تنزیه اخلاق و ملکاتی حاصل می شود تا آدمی افعالی را انجام دهد که نفس را از هیآت بدنی دور می کند و با یاد اصل خود می اندازد. هنگامی که نفس به طور متناوب به ذات خود رجوع کند، از حالا بدنی منفعل نمی شود و کم کم ملکه تسلط بر بدن را به دست می آورد و آفات بدنی بر وی تاثیری نخواهد داشت و بدینگونه ملکه توجه به حق و اعراض از باطل در او حاصل می شود.

شجاری با اشاره به اینکه علاوه بر این مطلب فوق، اگر آدمی بداند که پیامبر از طرف خداست و شریعت او از طرف خدا بر انسان ها واجب است، گفت: همان اعمال عقلی را اگر با نیت امتثال امر خداوند انجام دهد، عبادت خواهد بود.

گفتنی است همایش ابن‌سینا و فلسفه اسلامی به همت بنیاد حکمت اسلامی صدرا در سالن تلاش وزارت تعاون با حضور اندیشمندان، پژوهشگران و علاقه‌مندان حوزه فلسفه در 26 و 27 مهر برگزار می شود.

پایان پیام /