خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- محمد پورعلم : اکنون چندسالی می شود که موضوع «پیوست فرهنگی» موضوع ثابت محافل نهادهای مرتبط با سیاستگذاری فرهنگی شده و هرجا سخنی از سیاست گذاری کلان پیش می آید، مقوله «پیوست فرهنگی» هم مطرح می شود.
«پیوست فرهنگی» در معنایی ساده توجه به آثار فرهنگی تصمیماتی است که در عرصه های مختلف اعم از سیاست داخلی و اقتصاد گرفته می شود. به عبارت دیگر هر نهاد در هنگام تصمیم گیری برای اجرای یک طرح باید به این نکته بیاندیشد که اقدام او در آینده دور و نزدیک چه آثار سازنده یا مخرب فرهنگی بر جامعه خواهد داشت. حال میزان سازنده یا مخرب بودن این اقدام را ارزش های جامعه مشخص می کند. مثلا اگر ما در پی تقویت اتحاد و انسجام ملی باشیم، به طور طبیعی باید از اقداماتی که به ایجاد شکاف طبقاتی و قومی می انجامد، پرهیز کنیم. فرض کنید در اختصاص بودجه به شهرهای یک استان، برخی -بدون توجیه منطقی- بیش از بقیه مورد توجه قرار گیرند و همین امر به شکوفایی اقتصادی و بافت آن شهر بیانجامد. در این شرایط مردم شهر همجوار با خود چه می اندیشند؟
مقوله «پیوست فرهنگی» که در عرصه های سیاسی و اقتصادی مطرح شد را می توان به مظاهر فرهنگی نیز بسط داد. تصور کنید در تولید یک انیمیشن، تنها به وجه سرگرمی آن توجه شود و بار معنایی اثر مورد غفلت قرار گیرد؛ این که انیمیشن در لایه های پنهان معنایی خود چه جهان بینی را در اعماق ذهن بیننده می کارد؟ البته ذکر این نکته به این معنا نیست که هنرمند در تولید اثر باید به دنبال انتقال مفاهیم به صورت مستقیم باشد؛ چرا که در این صورت با مفاهیمی گل درشت و زننده روبرو خواهیم بود که مخاطبی نخواهد داشت.
از سوی دیگر می توان به محصولات جانبی آثار فرهنگی و هنری به عنوان پیوست آن آثار نگاه کرد؛ رویکردی که در کشورهای دارای فرهنگ مولد چشمگیر است. هالیوود سال هاست در کنار تولید آثار سینمایی، برای مخاطبان آن محصولات جانبی متنوع تولید می کند. تولیدات متعددی از سینمای آمریکا در ژانرهای مختلف را می توان نام برد که اکران آن ها با ارائه اقلام تبلیغاتی جذاب همراه بوده است.
با نگاهی به این رویکرد به روشنی می توان شاهد توجه به فرهنگ سازی از طریق تولید یک محصول هنری بود. فیلم یا انیمیشنی که توانسته در زمان اکران مخاطبان کودک و نوجوان فراوانی را به خود جذب کند، -پس از اکران- حیات معنوی خود را با محصولات جانبی ادامه می دهد و در ذهن اقشار جامعه زنده می ماند. قهرمان های هالیوودی که اذهان کودکان و نوجوانان سراسر جهان را تحت تاثیر خود قرار داده اند را نباید تنها محصول تولید یک فیلم سینمایی یا انیمیشن دانست؛ چرا که یک کودک یا نوجوان می تواند داستان آن قهرمان را در کمیک بوک ها، بازی های کامپیوتری و ... دنبال کند و تا سال ها با آن قهرمان زندگی کند.
از سوی دیگر باید به آورده اقتصادی تولید محصولات جانبی برای آثار فرهنگی و هنری توجه کرد. چنان که کمپانی تولید کننده فیلم یا انیمیشن با تولید این محصولات، پس اکران فیلم نیز کسب درآمد از آن را حفظ می کند.
آن چه تاکنون ذکر شد، کلیاتی درباره معنای پیوست فرهنگی و مظاهر آن در عرصه فرهنگ و هنر بود. حال این پرسش پیش می آید که مقوله پیوست فرهنگی و تولید محصولات جانبی فرهنگی هنری چه جایگاهی در کشور ما دارد و چه میزان مورد توجه است؟ آن چه در این سال ها بیش از پیش مشاهده می شود، تحرک نهادهای فرهنگی در جهت تولید محصولات جانبی فرهنگ و هنر است. به طور مثال می توان به نخستین عرضه عروسک های مجموعه شکرستان به بازار اشاره کرد که چند سال قبل توجه بسیاری را به خود معطوف کرد؛ عروسک هایی که ظاهر و کیفیتی قابل قبول داشتند و در چین تولید می شدند. استقبال از عروسک های شکرستان در آن زمان که تا امروز نیز تا حدی ادامه دارد به خوبی نشان داد که محصولات ایرانی متاثر از فرهنگ بومی قابلیت جذب مخاطب فراوان را دارند به شرطی که در طراحی و ساخت آن ها کیفیت قابل قبول لحاظ شده باشد. در جهانی که هر روز عروسک های متنوع و جذاب وارد بازار می شود و دل کودکان را می رباید، تصور این که بتوان با عروسک های ایرانی «دارا» و «سارا» به خانه های مردم راه یافت، ساده انگاری است. تجربه پرسر و صدا و پرهیزینه «دارا» و «سارا» که برای مقابله با «باربی» به بازار آمدند به خوبی نشان داد که عنصر جذابیت و کیفیت مولفه ای نیست که بتوان با فلسفه بافی درباره ماهیت فرهنگی عروسک، خلا آن را پر کرد.
گرچه شکست «دارا» و «سارا» در سال های پس از آن با موفقیت کاراکترهای عروسکی شکرستان کمرنگ شد، اما از زمان شکل گیری پروژه عروسک های شکرستان تا به امروز موفقیت چندانی حاصل نشده است. نکته ای که اهمیت انیمیشن شکرستان را نمایان می کند. به این معنا که عروسک هایی می توانند در بازار با اقبال مخاطب روبرو شوند که پیش از آن در انیمیشن اولیه مورد استقبال مخاطب قرار گرفته اند. در همین نمونه شکرستان، طراحی کاراکترها و فضاسازی اثر، نقشی بی بدیل در جذب مخاطب داشت وگرنه عروسک های این مجموعه با هر میزان از جذابیت و کیفیت نمی توانست آن چنان نظر عموم مردم را به خود جلب کند.
اما نمونه دیگری که می توان از آن یاد کرد، عروسک شخصیت های مجموعه کلاه قرمزی است. مجموعه تلویزیونی که در سال های اخیر با افزودن دو جین کاراکترهای جذاب و دوست داشتنی مثل «فامیل دور» و «آقای همساده» به «کلاه قرمزی» و «پسرخاله»، خاطرات شیرین دهه هفتاد را برای خیلی ها زنده کرده است. این عروسک ها اما به هیچ وجه قابل رقابت با کاراکترهای اصلی نیستند و حتی مشخص نیست تولید کننده آن ها کدام شرکت یا نهاد است. کیفیت پایین این عروسک ها در کنار چهره ضعیف کاراکترها نه تنها علاقه مندان «کلاه قرمزی» را ترغیب نمی کند بلکه می تواند موجب انزجار آن ها نیز شود.
نظر شما