آیاتی که از حقوق بشر می گویند!

خبرگزاری شبستان: کلمه حق و مشتقات آن حدود 300بار در قرآن مجید آمده است. این امر نشانه توجه خاص و اهمیت فوق العاده ای است که خداوند سبحان برای حق قایل است و نیز حاکی از نقش ویژه حق در تفکر الهی و دین اسلام است.
رعایت حقوق بشر، موجب می شود که فرد و اجتماع، سیر صعودی نمایند و به حیات طیبه و کمال برسند. انواع سطوح زندگی انسان را می توان با توجه به آیات قرآن به سطح برتر از حیوانات، زندگی حیوانی مثل حیوانات و حیات طیبه انسانی تقسیم کرد. در واقع حقوق و حدودی که در قرآن برای انسان بیان شده برای این است که او را از زندگی های بدتر از حیوانات و مثل حیوانات رها ساخته و به حیات طیبه برساند.
متن زیر بخشی از مطالب گردآوری شده در کتاب "حقوق بشر در قرآن کریم " است که آن را منتشر می کنیم.

 حق دفاع در برابر مسئول

 فقال احطت بمالم تحط به ...

هدهد به سلیمان گفت: از چیزی آگاهی یافتم که (تو با همه قدرت و شوکتی که داری) از آن بی‌اطلاعی!(نمل22)

سلیمان (ع) وقتی دید هدهد غایب است تهدید کرد که او را به سختی تنبیه می‌کند. حتی گفت: او را می‌کشم! مگر اینکه برای غیبت خود دلیل موجهی داشته باشد.

گاهی ممکن است فرمانده یا مسئول در برابر انجام دادن یا انجام ندادن یا حضور و عدم حضور کاری یا کسی ناراحت شود. در این حالت او را تهدید کند یا حرکتی نماید که به ضرر آن فرد باشد.

اما فرد مزبور حق دارد که دلایل خود را مطرح سازد و از خود دفاع نماید. مسئول و فرمانده باید حرف او و دلایل‌اش را بشنود و حق ندارد در غیاب او و در حالی که دلایل‌اش را نشنیده، حکمی درباره‌اش اجرا نماید. نظر دیگران هر کس باشند، در این‌باره کافی نیست بلکه لازم است نظر و دلایل او نیز شنیده شود.

تفسیر نور:
زود قضاوت نکنیم و نیروهای تحت امر خود را متهم نسازیم؛ شاید مشکلی در میان باشد که ندانیم. راه دفاع را به روی متهم نبندیم. آزادی بیان یکی از شرایط حکومت صالحان است.

تفسیر نمونه:
برخورد هدهد با سلیمان، همچون برخورد درباریان چاپلوس با سلاطین جبار نبود که برای بیان یک واقعیت نخست مدتی تملق می‌گویند و بلکه با صراحت گفت غیبت من بی‌دلیل نبود. خبر مهمی آورده‌ام که تو از آن خبر نداری.

سلیمان هم نشان داد که او حتی در برابر پرنده ضعیفی تسلیم دلیل و منطق است و هرگز تکیه بر قدرت و توانایی‌اش نمی‌کند.

حق مشورت‌خواهی از دیگران

و امر هم شورای بینهم
و کارهایشان به صورت مشورت در بین آنها است (شوری 38)
قالت یا ایها الملوا افتونی فی امری
(بلقیس) گفت: ای بزرگان: در کارهایم نظر دهید (نمل 32)

از دیگر حقوق انسان، حق نظرخواهی، مشورت و استفاده از افکار دیگران است. هر انسانی حق دارد در عرصه زندگی خویش برای دوری از خطا و اشتباه، از تجربیات و علوم دیگران بهره ببرد و با استفاده از راهنماییِ‌ها و نصایح آنها به زندگی خویش سروسامان دهد. در واقع مشورت با دیگران سهیم‌شدن در عقل و فکر و تجربه آنها برای زندگی بهتر است.

تفسیر نور:
بلقیس دارای اطرافیان و مشاورانی بود که اخبار و حوادث را با آنها در میان می‌گذاشت.

تفسیر نمونه:
بلقیس در مسایل مهم مملکتی با اطرافیان‌اش به شوری می‌نشست.

همچنین در این تفسیر ذیل آیه 38 شوری آمده است:
شورا و مشورت از مهم‌ترین موضوعات اجتماعی است که بدون آن کارها ناقص است. یک انسان هر قدر از نظر فکری نیرومند باشد به موضوعات گوناگون تنها از یک یا چند بعد می‌نگرد و ابعاد دیگر بر او مجهول می‌ماند اما هنگامی که موضوعی در شورا مطرح گردد و عقل‌ها و تجارب و دیدگاه‌های گوناگون به کمک هم بشتابند، کار کاملا پخته و کم‌عیب می‌گردد و از لغزش دور می‌شود.

در حدیث پرمعنایی از پیامبر اکرم (ص) می‌خوانیم: هیچ‌کس با کسی مشورت نمی‌کند مگر اینکه به راه درست راهنمایی می‌گردد. نیز در روایتی از امام علی (ع) می‌خوانیم: هیچ پشتیبان و تکیه‌گاهی همچون مشورت نیست.

در روایت دیگری می‌خوانیم: مشورت عین هدایت است، شایان توجه اینکه تعبیر آیه در اینجا به صورتی است که آن را یک برنامه مستمر مومنان و نه یک کار زودگذر و موقت می‌شمارد و می‌فرماید همه کارهای آنها در میان‌شان به صورت شورا است.

جالب توجه اینکه خود پیامبر (ص) با اینکه عقل کل بود و با مبدأ وحی ارتباط داشت در مسایل اجتماعی و اجرایی، در جنگ و صلح و امور دیگر، بزرگوارانه با یاران به مشورت می‌نشست و حتی با اینکه مشکلاتی ایجاد می‌شد گاه نظر جمعی را ترجیح می‌داد و بدین‌وسیله سرمشق و اسوه‌ای برای مردم بود چرا که برکات مشورت از زیان‌های احتمالی آن به مراتب بیشتر است، البته باید توجه داشت شورا فقط در مورد کارهای اجرایی و شناسایی موضوعات است، نه درباره احکام و امور دین مانند تعیین امام و خلیفه پیامبر (ص) که تنها باید از مبدأ وحی و از کتاب و سنت صادر شود و تعبیر امرهم نیز به همین معنا ناظر است زیرا احکام دین، کار خداست و نه کار مردم.

بنابراین گزارش کتاب حقوق بشر در قرآن کریم به قلم عباسعلی کامرانیان به انضمام متن اعلامیه حقوق بشر به همت انتشارات نور قرآن و اهل بیت(ع) روانه بازار نشر شده است. از جمله مباحث گردآوری شده در این کتاب 215 صفحه ای می توان به "حقوق بشر چیست؟"، "خداوند منشا حق است"، "حق بخشیده شدن"، "حق درخواست عدالت اجتماعی و اقتصاد سالم"، "حق دفاع از اعضای خانواده"، "حق افشای مکر و حیله و توطئه حقه بازان" و "حق هجرت از محیط نامناسب" اشاره کرد.

پایان پیام/