بازار سرمایه و بورس در بوته فقه اسلامی

«حجت الاسلام امیر صالحی» در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان اصفهان با بیان اینکه  تجارت و داد و ستد در اسلام از جایگاهی بس والا برخوردار است گفت: خرید و فروش و مبادله کالا و خدمات همانند دیگر عرصه‌های زندگی، از نظر اسلام دارای آداب و احکامی است که برای آن‌کس که قصد دارد وارد این عرصه شود دانستن آنها لازم و ضروری است، زیرا عدم آشنایی با آنها، موجب لغزیدن در دام ربا و حرام‌‌خواری و سلب برکت از مال و سرمایه می‌شود. 

کارشناس فقهی مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی با تاکید بر اینکه وقتی انسان در کاری وارد می‌شود می‌بایست همه ابعاد آن را بشناسد و حتی بر جزئیات آن واقف باشد تا بتواند به شایستگی از عهده کار برآید خاطر نشان کرد:  از آنجا که مسئله اقتصادی پس از مسئله عبادت، مهم‌ترین و اصلی‌ترین تکلیف هر انسانی است و قوام جامعه به  آن است؛ دانستن احکام و آداب این حوزه نه تنها شایسته بلکه به عنوان یک تکلیف و وظیفه مطرح است.

وی در ادامه افزود:  در حدیث است که حضرت امیر‌المومنین(ع) بر فراز منبر می‌فرمود: «یا معشر التجار، الفقهْ ثم المتجر، الفقهْ ثم المتجر، الفقهْ ثم المتجر؛ ای تاجران، اول مسائل و احکام شرعی تجارت را فرا گیرید بعد مشغول تجارت شوید»، حضرت این جمله را سه بار تکرار کرد، کسانی که بدون شناخت نسبت به احکام شرعی  و مسائل تجارت وارد این کار می‌شوند، به احتمال قوی در دام تجارت حرام و ربوی گرفتار می‌شوند و رزق حلال و طیب را به حرام و خبیث تبدیل می‌کنند.

حجت الاسلام صالحی اضافه کرد: آن حضرت(ع) در ادامه همان هشدار قبلی‌اش به این نکته توجه داده و فرموده است: «به خدا سوگند، ربا در این امت از جای پای مورچه بر روی سنگ سخت‌ پنهان‌تر است».امام صادق(ع) نیز می‌فرماید: هر کس بخواهد تجارت کند باید احکام دین خود را بیاموزد تا بدین وسیله حلال را از حرام باز شناسد. کسی که احکام دین خود را نیاموزد و تجارت کند در کام شبهات فرو می‌غلتد.

وی یکی از موارد و مصادیق تجارت سرمایه گزاری را  بورس و خرید و فروش سهام شرکت ها دانست و اظهار کرد:  بورس‌ بازاری است که در آن دارایی‌های مختلف مورد معامله قرار می‌گیرد، به نظر مراجع معظم تقلید، بورس فی نفسه اشکال ندارد؛ ولی مهم این هست که شروط صحیح بودن معامله در آن رعایت شود مثل اینکه معاملات شرکت سهامى حرام نباشد پس اگر شرکتی به معاملات حرام مشغول باشد، خرید سهام آن، جایز نیست.

کارشناس فقه مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی ابراز داشت: معاملات شرکت های سهامی واقعی و در چارچوب قوانین اسلامی باشد پس اگر معاملات صوری بوده و جنبه واقعی وحقیقی نداشته باشد خرید سهم چنین شرکت هایی صحیح نمی باشد.

حجت‌الاسلام صالحی با بیان اینکه در بورس نباید فعالیت ها خلاف قوانین و مقررات باشد تصریح کرد: همه مراجع معتقدند سهامی که از سازمان بورس خریداری شده سر سال بايد خمس آن را داد؛ چون حكم سرمايه را دارد.

 
وی با تاکید بر اینکه درآمد و کسبی که از طریق بورس و خرید و فروش ارواق بهادار بدست می‌آید قمار محسوب نمی‌شود افزود: فرق قمار و بورس در این است که در قمار، خوردن مال به باطل صورت می‌گیرد، یعنی بدون مجوز یا عقود شرعی است ولی در بورس اگر بر اساس عقود شرعی و اسلامی عمل شود خرید و فروش بی اشکال است.

حجت‌الاسلام صالحی در خصوص  معاملات آتی سهام در بورس که  بعضی مراجع معظم تقلید ماننند آیت الله مکارم شیرازی آنرا حرام می دانند  با توجه به این سوال که در بورس اوراق بهادار معاملات آتی سهام هم انجام می شود و این به شکل قانون هم درآمده است ولی نظر آیت الله مکارم شیرازی حرمت آن است و با توجه به اینکه قانون در کشور اسلامی لازم الاجراست و تخطی از آن فعل حرام است در مورد معامله آتی سهام یا سکه که در بورس مدت هاست در جریان است چه نظری می فرمایید گفت: ایشان پاسخ داده اند همانگونه که قبلا بیان شد این نوع معاملات یعنی خرید و فروش آتی که نه جنس موجود است و نه قیمت پرداخت می شود؛ باطل است.