به گزارش خبرگزاری شبستان، درحالی شماری از مردم اروپا فکر می کنند که ساختمان‌های پایتخت‌های اروپایی برگرفته از میراث معماری غربی است، اما «دیانا دارک» تاریخ‌نگار و استاد دانشگاه انگلیس در کتاب جدید خود می گوید که طرح‌های معماری غربی برگرفته از جهان عرب و اسلام است.
انتشارات دارالعربیه للعلوم ناشرون کتاب «سرقت از مسلمانان (ساراسن): چگونه معماری اسلامی اروپا را شکل داد» نوشته دیانا دارک و ترجمه عامر شیخونی است. این کتاب در سال 2022 میلادی در 574 صفحه منتشر شده است.
دیانا دارک در این کتاب آورده است که ریشه‌های عربی و اسلامی در مشهورترین بناها در اروپا دیده می شود. دارک در کتاب خود تلاش کرد تا رازهایی را که در دل معماری گوتیک یا اسلامی در قرون وسطی نهفته است، فاش کند.
ساراسن یک کلمه موهن اروپایی است که در قرون وسطی برای اشاره به عرب‌ها به کار می رفت.
از بناهایی که این نویسنده معتقد است که طراحی آن برگرفته از هنر عربی و عربی اسلامی است، «کلیسای نوتردام» و «کلیسای جامع شارتر» در فرانسه، «مجلس پارلمان، «کلیسای وست مینستر» در لندن، «کلیسای جامع سنت مارک» در ونیز، «کلیسای جامع استراسبورگ» و «کلیسای جامع آخن» در آلمان هستند.
دارک در کتاب جدید خود به تبادل فرهنگی عظیمی اشاره می کند که بیشتر آنها از شرق به غرب آمده است.
خاکستر نوتردام
این کتاب با طرحی مشخص آغاز می شود، دارک به عنوان یک عرب شناس انگلیسی و فارغ التحصیل آکسفورد می گوید: طراحی معماری نوتردام مانند همه کلیساهای جامع اروپا از کلیسای قرن پنجم میلادی در قلب سوریه الهام گرفته است. زمانی که صیلبیون در قرون 12 سبک «دو برج یکسان در انتهای آن پنجره صورتی» را به اروپا آوردند.
این کلیسا هنوز در استان ادلب وجود دارد. طرح این کتاب که اولین بار در سال 2020 به زبان انگلیسی منتشر شد، توسط انتشارات «هرست» پس از آتش سوزی کلیسای نوتردام پاریس در 15 آوریل 2019 میلادی مطرح شد که همراه آن گفتگوها و نوشته هایی درباره هویت فرهنگی شهری فرانسه و سراسر قاره اروپا ارایه شد.
دیانا دارک که آلمانی و فلسفه عربی را مطالعه کرده است، این پرسش را مطرح می کند که چگونه می توان کلیسای نوتردام را فرانسوی دانست؟ آیا نمی دانید که بیشتر عناصر موجود در کلیسای گوتیک از جهان اسلام آمده است؟
او با شفاف سازی این مسئله، پرسشی را در کتاب خود مطرح می کند که آیا ما آماده این پذیرش هستیم که سبکی که به شدت در هویت مسیحی اروپایی ما ریشه دارد، ریشه‌های خود را مرهون معماری اسلامی است؟
دارک، پاسخ های تکان‌دهنده ای به بسیاری از اروپایی‌ها در این کتاب داده است، به طوری که از نوشته های متعدد مهندسان از جمله سر کریستوفر رن(1623 -1723)که بزرگ‌ترین معمار زمان خود به شمار می آمد، برای حمایت از نظرات خود استفاده کرد.
کریستوفر رن از بیش از سه قرن پیش به وضوح شاهد این تاثیر بوده است، به طوری که پس از مطالعه و تحقیق طولانی نوشت: درست‌تر است که سبک معماری گوتیک را سبک ساراسن اسلامی بنامیم.
دارک همچنین به سخنان «ژاک فرانسوا بلندل»(1705-1774) استناد می کند که وی ذوق و نبوع عرب ها را ستوده است. وی تاکید می کند: فلاسفه تجربی دریافتند که دانشی که در قرون تاریک اروپا از بین رفته بود، قرن‌ها قبل یعنی در حدود سال 1000 میلادی، توسط عرب‌ها پیشرو شد و به سطوح بسیار بالایی رشد یافت.
میراث قبل از اسلام
این نویسنده می گوید: آنچه امروز «خاورمیانه» می نامیم، مکانی است که در آن تمدن پدید آمد، جایی که اولین پادشاهی‌ها و امپراطوری‌ها تاسیس شد و اولین الفبا تدوین شد.
اولین بنای شناخته شده «گوبکلی تپه» در نزدیکی شهر اورفا ترکیه. است که قدمت آن به هزاره دهم قبل از میلاد می رسد.
دارک می گوید: پس از لشکر کشی اسکندر برای فتح شرق(323- 335 ق-م) میراث هلنیستی بین تاثیرات ایرانی و میراث بین النهرین در همه زمینه‌ها از جمله هنر ومعماری آمیخته شده است. به طوری که می توان موزائیک های باشکوه در زئوگما در جنوب شرقی ترکیه کنونی را از این میراث دانست.
در امیراتورثی رم غربی، سبک های انتزاعی و گیاه شناسی زیادی وجود دارد که همگی آنها مربوط به دوران پیش از اسلام است.
دارک می گوید: یکی از نمونه‌های استثنایی نادر، «قصر ابن الوردان» در حماه سوریه است که در قرن ششم به سبک بیزانسی از آجر ساخته شده است.
تاثیر اسلام بر معماری گوتیک
دارک می گوید تاثیرات شرقی بر معماری گوتیک از سوریه به خصوص از شهرهای فراموش شده سوریه در مساحت شش هزار کیلومتر که در قرن های اول و هفتم ساخته شده اند، آغاز شد.
این نویسنده به تاثیر معماری عظیم مجموعه قدیمی از کلیساهای باقی مانده در تپه های غرب و جنوب شهر حلب در شمال غربی سوریه و زندگی روستایی اواخر دوران باستان و دور بیزانس اشاره می کند.
به گفته هاوارد کروسبی بتلر، استاد پیشین معماری در دانشگاه پرینستون، ذوق و قریحه محلی سوریه در تزئینات کلیساها نهفته است. از سبک هلنیستی(یونانی) با افزودن نقش و نگارها این معماری شرقی تر است تا کلاسیک.
بتلر در پایان مطالعه دقیق خود درباره کلیساها در سوریه نتیجه می گیرد که هنر سوریه در قرون اولیه مسیحیت نقش مهمی ایفا کرده و بر ساخت و ساز، فرهنگ و هنر در اروپای غربی تاثیر گذاشت، زیرا زمانی که معماری سوریه در اوج شکوفایی قرار داشت. فرانسه و ایتالیا مملو از تجار و علمای دینی سوریه بود که سمت های برجسته ای در زندگی مذهبی و اقتصادی در غرب داشتند.
تاثیر اروپا از مناره های اسلامی
این نویسنده در کتاب خود آورده است: معماری اسلامی به طور ناگهانی در همه کلیساهای گوتیک اروپایی شکوفا شد. مناره مسجد کوردوبا در نگاه غربی ها شبیه برج ناقوس کلیسا در جنوب اروپاست.
او می گوید: قدیمی ترین مناره باقی مانده در اروپا در کوردوبا وجود دارد، اما نه در مسجد آن، بلکه در برج اموی متعلق به قرن نهم که امروز به نام برج سان خوان معروف است. آن را عبدالرحمن سوم، خلیفه اموی در دوره 951-952 به سبک مربع سوری آن را بنا کرد و روی آن تاج هایی مزین به طلا و نقره است.
دارک می گوید: بازگشت صلیبیون به کشورهایشان با محبوبیت ناگهانی برج‌هایی مشابه مناره در سراسر ایتالیاف فرانسه و آلمانی در بناهایی مانند قلعه ها و دروازها همزمان شد. عامل اصلی آن که تاریخ‌نگاران معماری برآن باوردارند، تاثیرگذاری معماری اسلامی است.
ولفگانگ بورن، پژوهشگر آلمانی می گوید که گنبدهای پیازی تاقبل از دوره گوتیک در اروپای غربی و جنوبی معروف نبود تا زمانی که بر فراز کلیسای جامع سنت مارک در ونیز گذاشته شد.
گنبد پیازی گنبدی است که همانطور که از اسمش مشخص است شکلی شبیه به پیاز دارد، این گونه گنبدها اغلب در قطر اندازه‌ای بزرگتر از ساق گنبد دارند و ارتفاع آنها از عرضشان بیشتر است.
او معتقد است که منشأ این گنبد به سوریه برمی گردد، جایی که با استفاده از موزائیک‌های اموی ساختمان هایی با گنبدهای پیازی ساخته شد.
بورن براین باور است که ونیز بیشترین تاثیرات شرقی را در معماری داشته است.
دارک متولد 1956 یک عرب شناس، تاریخ‌نگار و نویسنده انگلیسی و کارشناس فرهنگی در خاورمیانه است. او ازدانشکده وادهام ازدانشگاه آکسفور در سال 1977 فارغ التحصیل شده است. وی در رشته آلمانی و فلسفه عربی تحصیل کرده است. دارک علاوه بر مقالات تخصصی، نزدیک به 16 کتاب درباره مناطق مختلف جهان به رشته تحریر درآورده است.
نظر شما